Tế bào gốc đơn năng là gì? Khác gì so với tế bào gốc đa năng?

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Hiện nay, với sự phát triển vượt bậc trong công nghệ sinh học, tế bào gốc và các sản phẩm từ tế bào gốc đã mang đến tiềm năng rất lớn. Nghiên cứu về tế bào gốc vì thế đem lại hy vọng cho hàng triệu người mong muốn cải thiện sức khỏe. Trong số các loại tế bào gốc, tế bào gốc đơn năng là một ứng cử viên điển hình. Vậy tế bào gốc đơn năng là gì? Khác gì so với tế bào gốc đa năng?

Nội dung bài viết

---

1. Tế bào gốc đơn năng là gì?

Tế bào gốc đơn năng (Unipotent stem cells) là tế bào gốc chỉ phân chia, biệt hóa tạo ra một loại tế bào chuyên biệt như tế bào rìa giác mạc, tế bào sừng ở da,... Nghĩa là, chúng chỉ có khả năng biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất. Vì tế bào gốc đơn năng có khả năng biệt hóa thấp nên ít được quan tâm nghiên cứu. Hiện nay, người ta thường chỉ ứng dụng nguyên bào sợi của chúng trong điều trị vết thương và thẩm mỹ.

Trẻ hóa làn da nhờ công nghệ tế bào gốc

2. Nguồn gốc của tế bào gốc đơn năng

Tế bào gốc đơn năng đóng vai trò quan trọng trong quá trình duy trì và tái tạo các tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Theo nghiên cứu, dưới đây là một số nguồn gốc của tế bào gốc đơn năng.

2.1. Tế bào gốc nguyên sinh (Embryonic Stem Cells - ESCs)

Tế bào gốc đơn năng có thể xuất phát từ tế bào gốc nguyên sinh. Chúng được thu nhận từ phôi thai ở giai đoạn rất sớm của sự phát triển. ESCs có khả năng chuyển hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể, làm cho chúng trở thành một nguồn tế bào gốc mạnh mẽ cho nghiên cứu và điều trị y học. Sau khi tế bào gốc nguyên sinh biệt hóa thành các tế bào có chức năng cụ thể, khi đó chúng ta gọi những tế bào đã biệt hóa là tế bào gốc đơn năng.

2.2. Tế bào gốc somatic (Adult Stem Cells)

Tế bào gốc đơn năng cũng có thể xuất phát từ các nguồn tế bào gốc somatic, tức là từ các tế bào trong cơ thể sau khi phôi thai đã phát triển. Tuy nhiên, tế bào gốc somatic có khả năng chuyển hóa hạn chế hơn so với ESCs.

Tế bào gốc somatic có khả năng biệt hóa kém hơn tế bào gốc nguyên sinh

2.3. Tế bào gốc đơn năng từ mô và tế bào cụ thể

Các loại tế bào gốc đơn năng cũng có thể được thu được từ các loại mô cụ thể, chẳng hạn như tế bào gốc da (dermal stem cells), tế bào gốc máu (hematopoietic stem cells) hoặc tế bào gốc cơ (muscle stem cells). Các nghiên cứu trong lĩnh vực này có giá trị giúp chúng ta tìm hiểu về tính chất và tiềm năng ứng dụng của từng loại tế bào.

3. Tiềm năng của tế bào gốc đơn năng

Tế bào bào gốc đơn năng có khả năng tái tạo và cấu tạo tế bào chuyên biệt. Các nhà khoa học đang quan tâm đến việc sử dụng tế bào gốc đơn năng để thay thế các tế bào gốc lão hóa tại các cơ quan cụ thể trong cơ thể với đặc tính tái tạo và phục hồi mô cơ bản. Đặc biệt ứng dụng hiệu quả trong lĩnh vực thẩm mỹ, chăm sóc sắc đẹp hiện nay. 

Một trong những liệu pháp thẩm mỹ đang được nghiên cứu là khả năng điều trị sẹo và vết thương. Tuy nhiên, việc sử dụng tế bào gốc trong lĩnh vực thẩm mỹ vẫn đang gặp phải nhiều thách thức liên quan đến đạo đức, an toàn. Cần thêm nghiên cứu và kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo rằng các ứng dụng này được thực hiện một cách hiệu quả.

Công nghệ nghiên cứu tế bào gốc đơn năng mang lại tiềm năng lớn cho y học hiện đại

4. Sự khác biệt giữa tế bào gốc đơn năng, đa năng và toàn năng

Có nhiều cách để phân loại các loại tế bào gốc, phổ biến nhất là phân loại theo tiềm năng biệt hóa của tế bào. Dựa vào tiềm năng biệt hóa, tế bào gốc được phân loại bao gồm: Tế bào gốc toàn năng, tế bào bào gốc vạn năng, tế bào gốc đa năng, tế bào gốc đa năng giới hạn (tế bào gốc đơn năng). 

4.1. Tế bào gốc toàn năng

Tế bào gốc toàn năng (totipotent stem cells) bắt nguồn từ tế bào gốc phôi, với tiềm năng biệt hóa đa dạng. Đây chính là loại tế bào gốc linh hoạt nhất, có thể biệt hóa thành tất cả tế bào trong cơ thể, hình thành cơ thể con người hoàn chỉnh. Tế bào gốc toàn năng được thu nhận từ những lần phân chia đầu tiên trong quá trình phát triển phôi (giai đoạn 1-8 tế bào). Do đó chúng chỉ có thể được tìm thấy ở gốc phôi mà không có trong cơ thể. Vấn đề nghiên cứu tế bào gốc toàn năng còn gặp nhiều trở ngại về đạo đức, pháp luật nên nên chưa được sử dụng phổ biến trong y học Việt Nam.

Thu nhận tế bào gốc toàn năng trong lần đầu tiên phân chia của phôi

4.2. Tế bào bào gốc vạn năng

Tế bào gốc vạn năng cũng bắt nguồn từ tế bào gốc phôi. Khi phôi hình thành các túi phôi, các tế bào được tách ra từ nút phôi được gọi là tế bào gốc vạn năng (pluripotent stem cells). Đúng như tên gọi, chúng có khả năng đặc biệt là biệt hóa thành bất cứ loại tế bào nào của cơ thể. Nhưng điểm khác nhau giữa tế bào gốc toàn năng và tế bào gốc vạn năng chính là tế bào gốc vạn năng không thể hình thành nên cơ thể hoàn chỉnh.

4.3. Tế bào gốc đa năng

Tế bào gốc đa năng (multipotent stem cells) có khả năng biệt hóa thấp hơn hai loại tế bào trên. Tế bào này có khả năng biệt hóa thành nhóm tế bào có chức năng liên quan nhau bao gồm tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic Stem Cells) và tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells). Ví dụ cụ thể, tế bào gốc trung mô có thể biệt hóa thành tế bào xương, tế bào mỡ hay tế bào sụn; Tế bào gốc tạo máu biệt hóa thành tế bào miễn dịch hay tế bào máu.

Các tế bào máu được tạo ra từ tế bào gốc đa năng

4.4. Tế bào gốc đơn năng 

Sự biệt hóa có giới hạn là đặc điểm của tế bào gốc đơn năng (unipotent stem cells). Ví dụ cụ thể như các tế bào gốc máu dòng lympho chỉ có thể biệt hóa trở thành tế bào bạch cầu lympho B, bạch cầu lympho T. Đây là nhóm tế bào có khả năng biệt hóa thấp nhất, chỉ có thể biệt hóa thành một số loại tế bào giới hạn, vì vậy nên ít được nghiên cứu. Đó cũng chính là điểm khác biệt giữa tế bào gốc đơn năng và các loại tế bào gốc kể trên.
Phát hiện tế bào gốc được xem là một thành tựu lớn trong lĩnh vực y học, mở ra nhiều cơ hội mới trong việc điều trị bệnh. Tuy không nhiều tiềm năng như tế bào gốc đa năng, vạn năng, nhưng tế bào gốc đơn năng vẫn có nhiều giá trị trong nghiên cứu. Hiện nay, việc tiến hành thu nhận tế bào gốc và lưu trữ cần được thực hiện tại các cơ sở có chuyên môn để đảm bảo chất lượng của nhóm tế bào gốc thu được tốt nhất. 

Trên đây là những thông tin về tế bào gốc đơn năng mà Mirai Care muốn chia sẻ tới bạn đọc. Khách hàng muốn tìm hiểu thêm thông tin hoặc nhận tư vấn từ đội ngũ chuyên gia y tế hàng đầu về tê bào gốc, vui lòng liên hệ 18008144 để được Mirai Care tư vấn và kết nối tới các bệnh viện uy tín tại Nhật Bản. Chúng tôi đồng hành cùng khách hàng trong hành trình bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống