Trẻ xếp đồ vật theo hàng có phải dấu hiệu của tự kỷ?

Table of Contents

Trẻ xếp đồ vật theo hàng một cách ngay ngắn và lặp lại hàng ngày có thể là dấu hiệu cần được chú ý. Nếu hành vi này không chỉ mang tính “gọn gàng” mà còn đi kèm với các dấu hiệu khác, đây có thể là biểu hiện sớm của rối loạn phổ tự kỷ. Nội dung bài viết dưới đây của Mirai Care sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này để có thể chủ động chăm sóc sức khỏe cho trẻ tốt hơn. 

1. Vì sao trẻ lại thích xếp đồ vật theo hàng?

Xếp đồ vật theo hàng là dấu hiệu phát triển bình thường hay là một dấu hiệu bất thường cần theo dõi, phụ huynh hãy tham khảo thêm nội dung dưới đây. 

1.1 Một phần phát triển nhận thức và khám phá thế giới

Hành vi trẻ xếp đồ vật theo hàng thường khiến nhiều phụ huynh lo lắng, đặc biệt khi thấy con thực hiện đi thực hiện lại hành động này mỗi ngày. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, đây lại là một phần bình thường của quá trình phát triển nhận thức ở trẻ nhỏ.

Trẻ xếp đồ vật theo hàng là một hành vi phát triển bình thường

Ở độ tuổi từ 1,5 đến 3 tuổi, trẻ đang bước vào giai đoạn "vàng" để phát triển trí não và các giác quan. Trẻ xếp đồ vật thành hàng không chỉ là hoạt động vui chơi giải trí mà còn đang khám phá, củng cố thêm kiến thức, sự hiểu biết về đặc điểm của vật thể, ví dụ như: 

• Hình dạng: Trẻ bắt đầu phân biệt được sự khác biệt giữa khối tròn, vuông, tam giác…
• Màu sắc: Việc xếp các vật cùng màu hoặc theo thứ tự màu sắc giúp trẻ phát triển khả năng phân loại.
• Kích thước: Trẻ học được khái niệm lớn – nhỏ, dài – ngắn khi sắp xếp các món đồ theo thứ tự tăng dần hoặc giảm dần.
• Không gian: Khi trẻ đặt đồ vật thẳng hàng, các kỹ năng định hướng không gian như thẳng – cong, gần – xa cũng được hình thành.

Hành vi xếp đồ vật theo hàng một cách ngay ngắn còn thể hiện xu hướng tìm kiếm sự ổn định và kiểm soát trong môi trường xung quanh. Các bé sẽ cảm thấy được an toàn, kiểm soát tình huống khi đồ vật được xếp thành 1 hàng thẳng tắp, sắp xếp đúng vị trí. 

Do đó, phụ huynh không cần quá lo lắng nếu con có hành vi này bởi đây chính là 1 phần tự nhiên trong hành trình phát triển nhận thức, phản ánh khả năng học hỏi, quan sát, phân loại và sắp xếp của bé.

Trẻ cảm thấy an toàn khi xếp đồ vật theo hàng

1.2 Hành vi lặp lại bất thường

Mặc dù trẻ xếp đồ vật theo hàng có thể là một biểu hiện phát triển bình thường, nhưng không phải lúc nào hành vi này cũng vô hại. Trong một số trường hợp, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của rối loạn phổ tự kỷ (ASD), đặc biệt khi hành vi đi kèm với các yếu tố lặp lại cứng nhắc, thiếu tương tác và không linh hoạt.

Nếu trẻ có thể ngồi hàng giờ chỉ để xếp từng chiếc ô tô, từng quyển sách hoặc từng chiếc bút vào đúng vị trí, không quan tâm đến bất cứ điều gì xung quanh – đây là dấu hiệu cần được lưu ý. Dấu hiệu cụ thể như sau: 

• Trẻ có thể lặp đi lặp lại hoạt động này mỗi ngày, không chán, không thay đổi cách chơi.
• Khi bị gián đoạn (bạn gọi tên, rủ chơi trò khác), trẻ không phản ứng hoặc phớt lờ.

Một số trẻ sẽ có phản ứng mạnh khi có ai đó làm xáo trộn đồ vật mà chúng vừa sắp xếp. Biểu hiện đặc trưng là khó chịu, cáu gắt, thậm chí sẽ la hét. Qua đó phụ huynh có thể nhận ra trẻ có xu hướng kiểm soát quá mức môi trường xung quanh, gặp khó khăn trong việc thích nghi với sự thay đổi. Đây là một dấu hiệu khá phổ biến ở trẻ tự kỷ. 

Hành vi xếp đồ vật theo hàng có thể là dấu hiệu của bệnh lý về tâm lý

Có những trường hợp, trẻ chỉ chăm chăm xếp – chỉnh – lặp lại mà không chuyển sang hình thức chơi sáng tạo khác như lắp ráp, tưởng tượng, đóng vai,... cũng là điểm khác biệt quan trọng so với trẻ phát triển bình thường.

Khi chơi, trẻ tự kỷ thường chơi một mình, không tìm kiếm sự chia sẻ hay kết nối với người xung quanh. Ngược lại, trẻ bình thường thường sẽ gọi bố mẹ “xem con xếp nè!”, hoặc thích khoe “xe đỏ với xe xanh nè mẹ!” – thể hiện sự tương tác xã hội và nhu cầu kết nối.

Phụ huynh nên quan sát trẻ, nếu bé có biểu hiện xếp đồ vật theo hàng một cách quá mức, không linh hoạt, không có tương tác xã hội và dễ nổi cáu khi bị can thiệp – phụ huynh nên đưa trẻ đi đánh giá phát triển sớm để loại trừ nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ.

2. Dấu hiệu nào cho thấy hành vi xếp hàng là bất thường, cần sàng lọc sớm?

Dưới đây là những dấu hiệu bất thường trong hành vi xếp hàng mà cha mẹ, giáo viên, hoặc người giám sát cần lưu ý để sàng lọc sớm và can thiệp kịp thời.

2.1 Trẻ xếp đồ vật theo hàng rất lâu, không biết chán

Một số trẻ có thói quen xếp đồ chơi, sách vở, bút chì, hoặc các vật dụng nhỏ theo hàng trong thời gian rất dài và không có dấu hiệu chán nản. Hành vi này lặp đi lặp lại mỗi ngày và chiếm phần lớn thời gian chơi của trẻ.

Đây không phải là hành vi sáng tạo thông thường mà là biểu hiện của xu hướng gắn bó cứng nhắc với các khuôn mẫu, thiếu linh hoạt trong trò chơi – một trong những dấu hiệu điển hình của rối loạn phổ tự kỷ. Sự lặp lại đơn điệu này có thể khiến trẻ chậm phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy tưởng tượng.

Trẻ xếp đồ vật không biết chán, cứng nhắc với khuôn mẫu

2.2 Trẻ không chơi sáng tạo khác – chỉ lặp đi lặp lại xếp – sắp – chỉnh

Thay vì tham gia các trò chơi mang tính nhập vai, sáng tạo hoặc tương tác với bạn bè, một số trẻ chỉ chú tâm vào việc sắp xếp vật thể: xếp đúng màu, đúng thứ tự, hoặc chỉnh thẳng hàng liên tục. Trẻ không có nhu cầu biến đổi trò chơi hay thử cách chơi mới.

Điều này phản ánh sự hạn chế về khả năng tưởng tượng và sự cứng nhắc trong hành vi, vốn là đặc điểm nhận diện sớm ở trẻ có nguy cơ rối loạn phát triển. Nếu trẻ không có hứng thú với những trò chơi linh hoạt hoặc không tạo ra kịch bản chơi đa dạng, phụ huynh nên đưa trẻ đi đánh giá chuyên môn.

Trẻ sắp xếp đồ vật nhưng không có sự sáng tạo

2.3 Trẻ không muốn ai can thiệp – dễ cáu gắt nếu đồ bị xê dịch

Trẻ có hành vi xếp hàng thường rất nhạy cảm với sự thay đổi. Khi có ai đó (bạn bè, thầy cô hoặc cha mẹ) vô tình xê dịch đồ vật mà trẻ đang xếp, trẻ có thể phản ứng mạnh, như gắt gỏng, la hét, hoặc thậm chí ném đồ.

Việc khó chấp nhận sự thay đổi nhỏ trong trật tự có thể là biểu hiện của sự lo âu tiềm ẩn, thiếu linh hoạt nhận thức, hoặc cảm giác mất kiểm soát – những yếu tố thường gặp trong rối loạn phổ tự kỷ hoặc rối loạn điều hòa cảm xúc ở trẻ nhỏ.

Trẻ cáu gắt khi có sự thay đổi nhỏ trong trật tự sắp xếp

2.4 Không phản ứng khi gọi tên, không tương tác với người khác khi chơi

Một dấu hiệu rõ ràng khác là trẻ hoàn toàn đắm chìm trong hoạt động xếp – chỉnh – sắp xếp mà không phản ứng khi người khác gọi tên, không quay đầu, không giao tiếp bằng mắt hay trả lời. Trẻ dường như tách biệt khỏi môi trường xung quanh khi đang chơi.

Thiếu sự tương tác xã hội là một trong những chỉ báo sớm nhất của rối loạn phát triển ngôn ngữ – giao tiếp hoặc rối loạn phổ tự kỷ. Nếu trẻ chơi một mình hàng giờ liền mà không có bất kỳ dấu hiệu muốn tương tác với người khác, cần được sàng lọc bởi chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ nhi chuyên ngành.

Trẻ không phản ứng khi gọi tên, không tương tác với người khác khi chơi

2.5 Trẻ bị cuốn vào hành vi xếp đồ đến mức bỏ qua mọi thứ xung quanh

Khi trẻ quá say mê với việc xếp đồ vật theo hàng, đến mức bỏ bữa ăn, không quan tâm lời gọi từ cha mẹ, hoặc không phản ứng với tiếng động lớn, đó là dấu hiệu cảnh báo. Trẻ có thể ngồi hàng giờ liền chỉ để đảm bảo mọi món đồ đúng vị trí, đúng hướng, không lệch một chút nào.

Việc trẻ "chìm đắm" trong hành vi sắp xếp như vậy phản ánh sự giảm kết nối với thực tại và thiếu nhận thức linh hoạt với môi trường xung quanh. Nếu điều này diễn ra thường xuyên, phụ huynh cần đưa trẻ đi sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) dạng nhẹ ở trẻ em.

Trẻ bị cuốn vào hành vi xếp đồ đến mức bỏ qua mọi thứ xung quanh

2.6 Trẻ có hành vi đi theo lối mòn, thích di chuyển theo hàng thẳng

Một số trẻ không chỉ sắp xếp đồ vật mà còn có hành vi di chuyển theo hàng thẳng, đi vòng quanh theo lộ trình nhất định, hoặc chỉ đi đúng theo một tuyến đường cố định, lặp đi lặp lại mỗi ngày. Khi bị thay đổi đường đi, trẻ có thể hoảng loạn, không chịu bước tiếp.

Đây là biểu hiện của sự ám ảnh với trật tự và tính lặp lại, thường thấy ở trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ. Việc di chuyển có tính cố định và phản ứng mạnh khi bị thay đổi cho thấy trẻ đang cố gắng tìm kiếm cảm giác an toàn trong sự quen thuộc, và rất khó thích nghi với điều mới.

Trẻ có hành vi thích di chuyển thẳng hàng, cảm thấy không an toàn di chuyển lệch quỹ đạo

2.7 Trẻ có ngôn ngữ hạn chế, chỉ nói lặp lại cụm từ khi chơi

Nhiều trẻ trong nhóm có hành vi sắp xếp bất thường cũng đi kèm với biểu hiện ngôn ngữ hạn chế hoặc nói nhại (echolalia). Ví dụ, khi xếp đồ, trẻ lặp lại một cụm từ ngắn liên tục như: "xếp xếp xếp", "đúng rồi đúng rồi", hoặc nhại lại lời người lớn theo kiểu máy móc.

Đây là dấu hiệu cho thấy ngôn ngữ giao tiếp chưa phát triển đúng cách, và trẻ có thể đang sử dụng ngôn ngữ như một công cụ tự kích thích bản thân hơn là để tương tác với người khác. Hành vi này nên được đánh giá bởi chuyên gia ngôn ngữ trị liệu hoặc bác sĩ phát triển tâm lý trẻ em.

Trẻ gặp nhiều trở ngại khi giao tiếp bằng lời nói

2.8 Trẻ tránh giao tiếp bằng mắt, không chia sẻ niềm vui với người khác

Khi hoàn thành việc xếp đồ theo hàng, thông thường trẻ sẽ hào hứng khoe với bạn bè, cha mẹ. Nhưng nếu trẻ không nhìn ai, không chia sẻ thành quả, không mong chờ phản ứng, mà chỉ tiếp tục chơi lặp lại hoặc chỉnh sửa không ngừng, đây là dấu hiệu bất thường.

Tránh giao tiếp bằng mắt, thiếu chia sẻ cảm xúc, và không mong đợi sự tương tác qua lại là những yếu tố then chốt trong việc sàng lọc tự kỷ. Trẻ không có nhu cầu chia sẻ cảm xúc thường cũng thiếu động lực để tương tác xã hội – một kỹ năng cần thiết cho phát triển toàn diện.

2.9 Trẻ phản ứng tiêu cực mạnh khi thay đổi vị trí đồ vật

Nếu chỉ cần một món đồ bị xê dịch khỏi hàng mà trẻ đang xếp khiến trẻ la hét, khóc to, nằm lăn ra đất hoặc đập đầu, ném đồ, thì hành vi này đã vượt ra khỏi sự cáu kỉnh thông thường. Đây là phản ứng quá khích khi mất trật tự quen thuộc, báo hiệu khả năng điều tiết cảm xúc rất yếu.

Hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến quá trình học tập – sinh hoạt mà còn khiến trẻ dễ rơi vào trạng thái bất ổn tâm lý. Cần sớm làm rõ liệu đây là dấu hiệu của rối loạn cảm xúc, rối loạn điều tiết hành vi hay rối loạn thần kinh phát triển để có hướng can thiệp phù hợp.

Trẻ có phản ứng mạnh mẽ khi đồ vật bị thay đổi

2.10 Trẻ thiếu linh hoạt trong chuyển đổi hoạt động

Trẻ thường rất khó khăn trong việc chuyển từ hoạt động xếp – chỉnh sang một trò chơi khác. Dù được hướng dẫn hoặc rủ rê, trẻ vẫn tiếp tục hành vi cũ, thậm chí tức giận nếu bị ép chuyển sang hoạt động mới như vẽ, chơi cùng bạn, hoặc tập thể dục.

Sự thiếu linh hoạt trong chuyển đổi hoạt động cho thấy trẻ gặp khó khăn trong việc thích nghi, không thể rời khỏi vùng an toàn hành vi của mình. Đây là đặc trưng phổ biến ở trẻ rối loạn phổ tự kỷ và một số rối loạn hành vi khác cần sàng lọc sớm.

Trẻ thiếu linh hoạt, gặp nhiều khó khăn trong việc chuyển động, giao tiếp

3. Xếp đồ theo hàng – dấu hiệu điển hình của rối loạn phổ tự kỷ

Xếp đồ vật theo hàng là một hành vi mà nhiều trẻ nhỏ có thể thực hiện trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, nếu hành vi này diễn ra một cách lặp đi lặp lại, không linh hoạt và kéo dài quá lâu, nó có thể là dấu hiệu điển hình của rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Đây là một trong những dấu hiệu nhận biết sớm giúp phụ huynh và các chuyên gia phát hiện sớm và có phương pháp can thiệp kịp thời.

Trẻ tự kỷ thường có nhu cầu tìm kiếm sự ổn định, kiểm soát môi trường xung quanh, và điều này thường thể hiện qua các hành vi lặp lại, như xếp đồ vật theo một trật tự cố định. Hành vi này khác biệt với trẻ phát triển bình thường, vì chúng không có nhu cầu thay đổi, sáng tạo trong khi chơi, và rất khó chấp nhận bất kỳ sự thay đổi nào.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ tự kỷ có thể sắp xếp các đồ vật theo hàng mà không có mục đích chơi rõ ràng, chỉ đơn giản là để tạo ra một trật tự nhất định trong môi trường của mình. 

Việc xếp đồ vật có thể giúp trẻ cảm thấy an toàn, và cảm giác kiểm soát này là một phản ứng đối với sự thiếu hụt trong khả năng xử lý thông tin xã hội và cảm giác không thoải mái trong các tình huống thay đổi.

Xếp đồ theo hàng có thể là một triệu chứng của rối loạn phổ tự kỷ

Dấu hiệu phân biệt sắp xếp đồ vật do rối loạn phổ tự kỷ như sau: 

• Lặp lại không ngừng: Trẻ tự kỷ có thể dành hàng giờ để xếp đồ vật mà không chán hoặc không tìm kiếm trò chơi khác. Mặc dù trẻ bình thường cũng có thể thích xếp đồ, nhưng hành vi này thường có tính chất tạm thời và thay đổi theo độ tuổi.
• Không có tính linh hoạt: Nếu trẻ tự kỷ xếp đồ vật theo một trật tự nhất định, và sẽ rất tức giận nếu có ai đó thay đổi vị trí đồ vật, đó là dấu hiệu của sự thiếu linh hoạt trong suy nghĩ và hành động.
• Thiếu sáng tạo và tương tác xã hội: Trẻ tự kỷ thường không tham gia vào các trò chơi sáng tạo, lắp ráp, hay đóng vai mà chỉ chăm chăm vào việc xếp đồ vật mà không có sự thay đổi hình thức chơi. Hơn nữa, trẻ ít khi tương tác với người xung quanh trong khi chơi.
• Không phản ứng khi được gọi tên: Một dấu hiệu nữa cần lưu ý là khi gọi tên trẻ trong khi đang xếp đồ, trẻ có thể không phản ứng hoặc không chú ý đến người xung quanh, điều này thể hiện sự thiếu giao tiếp xã hội, một trong những đặc trưng của rối loạn phổ tự kỷ.

Nếu hành vi này diễn ra kéo dài, không linh hoạt, và đi kèm với các dấu hiệu khác như thiếu giao tiếp và tương tác, thì đây có thể là một dấu hiệu cảnh báo sớm của rối loạn phổ tự kỷ.

Dấu hiệu nhận biết bố mẹ cần chú ý

4. Mirai Care – Đơn vị tư vấn độc quyền điều trị tự kỷ bằng tế bào gốc

Mirai Care bắt tay hợp tác với Viện nghiên cứu điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - Một đơn vị tiên phong trong việc điều trị tự kỷ bằng tế bào gốc. Mirai Care cung cấp dịch vụ đánh giá, tư vấn và điều trị tích hợp theo từng giai đoạn phát triển của trẻ. Với phương pháp điều trị tiên tiến, Mirai Care mang đến hy vọng mới cho các gia đình có trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ, giúp cải thiện hành vi và phát triển kỹ năng xã hội của trẻ một cách hiệu quả.

Trước khi bắt đầu quá trình điều trị, Mirai Care tiến hành đánh giá toàn diện tình trạng của trẻ qua các bài kiểm tra chuyên sâu. Quá trình này giúp xác định mức độ rối loạn, hiểu rõ các đặc điểm hành vi và khả năng phát triển của trẻ, từ đó lên kế hoạch điều trị cá nhân hóa. 

Mirai Care - Đơn vị uy tín trong tư vấn độc quyền điều trị tự kỷ bằng tế bào gốc

Điều trị không chỉ tập trung vào giảm bớt hành vi bất thường mà còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội và giao tiếp cần thiết. Mirai Care áp dụng phương pháp điều trị tích hợp, kết hợp giữa điều trị bằng tế bào gốc và các liệu pháp bổ trợ khác, tùy theo giai đoạn phát triển của trẻ. Phương pháp này giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị và mang lại những kết quả bền vững trong quá trình cải thiện hành vi và nhận thức.

Tế bào gốc đóng vai trò rất quan trọng trong việc cải thiện hành vi lặp lại ở trẻ tự kỷ. Khi được đưa vào cơ thể, tế bào gốc có khả năng tái tạo các tế bào thần kinh và cải thiện sự liên kết thần kinh, đặc biệt là ở các vùng não liên quan đến kiểm soát hành vi, cảm xúc và tương tác xã hội. 

Phương pháp này giúp tăng cường khả năng xử lý thông tin và tạo ra các kết nối thần kinh mới, từ đó giúp trẻ giảm bớt hành vi lặp lại như xếp đồ vật theo hàng, và cải thiện khả năng giao tiếp xã hội.

Sau 3 đến 6 tháng điều trị, trẻ sẽ có những dấu hiệu thay đổi tích cực rõ rệt như: 

• Giảm hành vi xếp đồ vật liên tục: Trẻ sẽ ít tập trung vào hành vi xếp đồ vật theo hàng và có thể chuyển sang các hoạt động chơi sáng tạo hơn.
• Tăng khả năng tương tác xã hội: Trẻ bắt đầu tương tác với người xung quanh, thích chia sẻ và chơi cùng bạn bè hoặc gia đình.
• Cải thiện khả năng chơi linh hoạt: Trẻ sẽ phát triển khả năng sáng tạo, đóng vai, và chơi theo nhóm, giúp cải thiện các kỹ năng xã hội và nhận thức.

Liệu pháp tế bào gốc ứng dụng thành công trong điều trị tự kỷ cho trẻ nhỏ

Lựa chọn Mirai Care là sự lựa chọn hàng đầu cho việc điều trị tự kỷ nhờ vào phương pháp độc quyền sử dụng tế bào gốc, mang lại hy vọng mới cho hàng nghìn trẻ em. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm tại Mirai Care, với nhiều năm làm việc trong lĩnh vực tự kỷ và ứng dụng tế bào gốc, cam kết sẽ mang đến kết quả tốt nhất cho trẻ.

Với đánh giá và điều trị cá nhân hóa, mỗi trẻ sẽ được lập kế hoạch điều trị riêng biệt để đảm bảo hiệu quả cao nhất. Mirai Care đồng hành cùng trẻ trong quá trình phát triển, giúp cải thiện hành vi lặp lại, tăng cường tương tác và khả năng chơi linh hoạt, khơi dậy những tiềm năng vượt trội và mang lại một tương lai tốt đẹp hơn.

Trẻ xếp đồ vật theo hàng là một hành vi phổ biến ở trẻ nhỏ, nhưng nếu hành vi này diễn ra lặp đi lặp lại và kéo dài, nó có thể là dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ cải thiện hành vi và phát triển khả năng giao tiếp. Đưa trẻ đến các chuyên gia là bước quan trọng để hỗ trợ trẻ phát triển khỏe mạnh.