Bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ giúp trẻ tự kỷ phát triển ngôn ngữ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp. Các bài tập này không chỉ giúp cải thiện khả năng phát âm mà còn tăng cường sức mạnh cho cơ môi, cơ lưỡi và cơ miệng. Trong bài viết này, Mirai Care sẽ chia sẻ các bài tập môi miệng hiệu quả dành cho trẻ tự kỷ và những lợi ích tích cực mà chúng mang lại.

Gần 40 năm gắn bó với công tác điều trị và tiếp xúc hàng ngày với trẻ em tự kỷ, tôi và các đồng nghiệp luôn trăn trở về việc tìm kiếm phương pháp tối ưu nhất cho các em tại Việt Nam," Bác sĩ Đặng Thị Hà, chuyên gia Nhi khoa, chuyên khoa I Phục hồi Chức năng (PHCN), Ủy viên BCH Hội Phục hồi Chức năng Việt Nam, Thầy thuốc ưu tú với hơn 30 năm kinh nghiệm chia sẻ. "Chúng tôi mong muốn các em có thể hòa nhập cộng đồng và tự lập trong tương lai."

Chính sự đồng cảm sâu sắc này đã thôi thúc Phòng Khám trở thành cố vấn chuyên môn cho Công ty Cổ phần Mirai Care trong một dự án đặc biệt dành cho trẻ em tự kỷ tại Việt Nam.

Sự hợp tác này mở ra một hướng tiếp cận mới, mang đến hy vọng và những hỗ trợ thiết thực hơn cho các gia đình có con em tự kỷ.

=> Tìm hiểu thêm: Hiệu quả của phương pháp ghép tế bào gốc chữa bệnh tự kỷ

1. Tầm quan trọng của bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ

Bài tập môi miệng đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển khả năng giao tiếp. Nhiều trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong việc kiểm soát các cơ liên quan đến phát âm và ăn uống làm giảm khả năng phối hợp vận động của miệng. Bài tập này giúp cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh của cơ môi, lưỡi và má, góp phần vào việc hình thành lời nói rõ ràng hơn.

Lợi ích của bài tập môi miệng

• Cải thiện khả năng phát âm: Tăng sự linh hoạt và kiểm soát cơ miệng, giúp trẻ dễ dàng phát âm từ ngữ.
• Tăng cường cơ miệng: Các bài tập này kích thích hoạt động của cơ lưỡi, cơ môi và má, từ đó cải thiện khả năng ăn uống và giao tiếp.
• Hỗ trợ phát triển ngôn ngữ: Việc tập luyện thường xuyên tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ học cách sử dụng lời nói để biểu đạt nhu cầu và cảm xúc.
• Giảm hành vi bất thường liên quan đến miệng: Ví dụ, việc liếm, cắn hoặc nhai đồ vật có thể giảm đáng kể nhờ các bài tập kiểm soát miệng.

Đối tượng áp dụng

Bài tập môi miệng phù hợp với trẻ tự kỷ từ 2-10 tuổi hoặc ở bất kỳ độ tuổi nào mà trẻ có các vấn đề về phát âm và điều khiển cơ miệng. Đặc biệt, các bài tập này được khuyến nghị cho trẻ gặp khó khăn trong ăn uống, giao tiếp hoặc có thói quen sử dụng miệng không phù hợp như cắn đồ vật.

Hỗ trợ từ chuyên gia trị liệu ngôn ngữ là cần thiết để đảm bảo bài tập được thực hiện đúng cách và mang lại hiệu quả tối ưu.

Bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ giúp cải thiện sự linh hoạt trong giao tiếp 

2. Áp dụng các bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ học nói

2.1 Bài tập cho cơ môi

Chu môi

• Mô tả: Trẻ chu môi tròn như hình chữ O, giữ trong 5-10 giây, sau đó thả lỏng.
• Hiệu quả: Giúp tăng cường sự linh hoạt và sức mạnh của cơ môi, hỗ trợ phát âm rõ các âm yêu cầu độ mở môi chính xác như "ô" hoặc "o".

Mím môi

• Mô tả: Trẻ mím môi chặt trong 3-5 giây, sau đó mở rộng môi ra.
• Hiệu quả: Cải thiện khả năng kiểm soát môi, hỗ trợ phát âm các âm đóng môi như "b", "p", "m".

Cười

• Mô tả: Trẻ cười thật tươi, lộ rõ răng, giữ trong 5 giây.
• Hiệu quả: Kích thích các cơ quanh miệng, giúp phát triển khả năng biểu cảm và tạo nền tảng cho việc phát âm các nguyên âm mở như "a".

Nhe răng

• Mô tả: Trẻ nhe răng, giữ môi căng ở vị trí đó trong vài giây.
• Hiệu quả: Hỗ trợ điều chỉnh môi khi phát âm các phụ âm như "f", "v".

Thổi bong bóng

• Mô tả: Sử dụng dung dịch xà phòng để trẻ thổi bong bóng.
• Hiệu quả: Cải thiện kiểm soát hơi thở, sức mạnh môi và kỹ năng điều hòa không khí, hỗ trợ phát âm các phụ âm bật hơi như "p", "t".

Mút ống hút

• Mô tả: Cho trẻ uống nước qua ống hút.
• Hiệu quả: Tăng cường sức mạnh cơ môi và má, hỗ trợ phát triển vận động môi cho việc phát âm rõ ràng hơn.

Nhai đồ vật cứng

• Mô tả: Cho trẻ nhai đồ vật cứng như núm silicon hoặc đồ chơi an toàn.
• Hiệu quả: Cải thiện sức mạnh cơ nhai và cơ hàm, hỗ trợ trong việc phát âm các âm cần sự phối hợp của hàm và môi.

Thổi sáo, còi

• Mô tả: Trẻ sử dụng sáo hoặc còi để thổi và tạo ra âm thanh.
• Hiệu quả: Phát triển kiểm soát hơi thở và vận động môi để hỗ trợ các âm yêu cầu hơi mạnh như "s", "sh".

Hôn gió

• Mô tả: Trẻ chu môi và thực hiện động tác "hôn gió" như trò chơi.
• Hiệu quả: Giúp cơ môi linh hoạt, tạo cảm giác vui vẻ và cải thiện khả năng kiểm soát môi khi giao tiếp.

Lưu ý:Các bài tập nên được thực hiện dưới sự giám sát của người lớn hoặc chuyên gia trị liệu ngôn ngữ, đảm bảo thực hiện đúng cách và tránh chấn thương cơ miệng.

Bài tập vận động cơ môi cho trẻ tự kỷ 

2.2 Bài tập cho cơ lưỡi

Lè lưỡi: 

• Mô tả: Lè lưỡi ra thật dài, giữ trong 5 giây, sau đó rút lưỡi vào.
• Hiệu quả: Tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của cơ lưỡi, hỗ trợ trẻ phát âm các âm dài hoặc kéo dài âm thanh như "l", "r".

Đưa lưỡi chạm các góc miệng: 

• Mô tả: Đưa đầu lưỡi lần lượt chạm vào các góc trong miệng (trái, phải, trên, dưới).
• Hiệu quả: Phát triển khả năng kiểm soát lưỡi, cần thiết cho việc phát âm các âm yêu cầu chuyển động chính xác như "t", "k".

Xoay lưỡi: 

• Mô tả: Xoay lưỡi theo vòng tròn bên trong miệng, từ trái sang phải và ngược lại.
• Hiệu quả: Tăng sự linh hoạt và phối hợp vận động của lưỡi, giúp trẻ dễ dàng phát âm các âm phức tạp hơn.

Nâng đầu lưỡi: 

• Mô tả: Nâng đầu lưỡi lên, cố gắng chạm vào mũi, giữ trong vài giây.
• Hiệu quả: Cải thiện khả năng nâng lưỡi, hỗ trợ trong phát âm các âm cần vị trí cao như "n", "d".

Liếm môi: 

• Mô tả: Sử dụng lưỡi để liếm môi trên, sau đó chuyển sang môi dưới.
• Hiệu quả: Rèn luyện khả năng kiểm soát lưỡi, hỗ trợ các chuyển động cần thiết cho phát âm rõ ràng.

Đưa lưỡi qua lại giữa hai hàm răng: 

• Mô tả: Đưa lưỡi lần lượt chạm từ bên trái sang bên phải của hàm răng.
• Hiệu quả: Tăng cường sự linh hoạt của lưỡi, hỗ trợ các chuyển động phức tạp khi nói.

Lưu ý:Các bài tập cần được thực hiện đều đặn, tốt nhất là kết hợp với trò chơi hoặc các hoạt động thú vị để trẻ hào hứng tham gia. Nên thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia trị liệu hoặc người lớn để đảm bảo trẻ không gặp khó khăn hoặc mệt mỏi.

Bài tập vận động cơ lưỡi cho trẻ tự kỷ 

2.3 Bài tập kết hợp môi và lưỡi

Nói các âm tiết: 

• Mô tả: Lựa chọn các âm tiết đơn giản như "ma", "ba", "pa", "me", "be", "pe". Khuyến khích trẻ lặp lại các âm này nhiều lần, với nhịp độ tăng dần. Kết hợp điều chỉnh hơi thở và cử động môi, lưỡi đúng cách khi phát âm.
• Hiệu quả: Giúp trẻ phối hợp linh hoạt giữa môi và lưỡi, cải thiện khả năng phát âm rõ ràng và tăng khả năng điều chỉnh cơ miệng.

Hát các bài hát: 

• Mô tả: Chọn các bài hát đơn giản, quen thuộc với nhiều âm tiết môi và lưỡi. Hát chậm rãi để trẻ dễ bắt chước và khuyến khích trẻ hát theo. Có thể sử dụng các động tác tay hoặc nhạc cụ đi kèm để tăng sự hứng thú.
• Hiệu quả: Phát triển khả năng điều chỉnh hơi thở, tạo âm thanh chính xác và rèn luyện sự nhịp nhàng trong cử động môi, lưỡi.

Kể chuyện: 

• Mô tả: Chọn các câu chuyện ngắn, có nhiều âm môi và lưỡi. Kể một cách rõ ràng, nhấn mạnh các từ quan trọng, sau đó yêu cầu trẻ lặp lại từng từ hoặc cụm từ. Điều chỉnh tốc độ kể theo khả năng của trẻ.
• Hiệu quả: Luyện tập phát âm trong ngữ cảnh thực tế, cải thiện khả năng sử dụng ngôn ngữ và tăng cường giao tiếp xã hội.

Đọc thơ:.

• Mô tả: Chọn những bài thơ ngắn, có nhịp điệu dễ nhớ và chứa nhiều âm tiết môi, lưỡi. Đọc từng câu chậm rãi, sau đó yêu cầu trẻ lặp lại. Khuyến khích trẻ đọc theo nhịp hoặc vỗ tay để ghi nhớ nhịp điệu.
• Hiệu quả: Rèn luyện cách phát âm có nhịp điệu, giúp trẻ cảm nhận ngữ điệu và tăng khả năng diễn đạt ngôn ngữ tự nhiên.

Bài tập môi miệng cho trẻ chậm nói

3. Chuyên gia Nhật giải đáp câu hỏi về bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ

3.1 Mục đích của bài tập môi là gì?

Các bài tập môi nhằm tăng cường cơ miệng, cải thiện kỹ năng vận động môi, và hỗ trợ phát âm. Chúng giúp trẻ tự kỷ phát triển âm thanh ngôn ngữ cơ bản (như "m", "p", "b"), từ đó tăng khả năng giao tiếp và hình thành các kỹ năng ngôn ngữ phức tạp hơn. Đây là công cụ quan trọng để cải thiện kỹ năng giao tiếp ở trẻ trong độ tuổi 2-6, khi ngôn ngữ và vận động miệng đang phát triển mạnh mẽ.

3.2 Bài tập môi có tác dụng gì trong việc phát âm?

Bài tập môi giúp cải thiện khả năng tạo ra các âm thanh ngôn ngữ cơ bản, đặc biệt là các âm hai môi như /p/, /b/, /m/, vốn yêu cầu sự phối hợp chuyển động môi chính xác. Việc luyện tập thường xuyên giúp trẻ tự kỷ tăng cường độ linh hoạt và sức mạnh của cơ môi, từ đó nâng cao độ chính xác và rõ ràng trong phát âm. Những bài tập này cũng hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng điều khiển hơi thở và âm thanh, làm nền tảng cho các kỹ năng ngôn ngữ phức tạp hơn.

3.3 Bài tập môi có vai trò gì trong kỹ năng vận động miệng?

Bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng vận động miệng, là nền tảng cho các hoạt động như nói, nuốt, và ăn. Chúng giúp tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt của các cơ xung quanh miệng, hỗ trợ trẻ tự kỷ kiểm soát tốt hơn các chuyển động phức tạp. Nhờ đó, trẻ có thể tạo ra nhiều âm thanh hơn, cải thiện khả năng giao tiếp và phát triển các kỹ năng ngôn ngữ cần thiết.

3.4 Bài tập môi có thể cải thiện sự phối hợp cơ không?

Các bài tập môi có thể cải thiện hiệu quả sự phối hợp của các nhóm cơ quanh miệng. Chúng giúp trẻ kiểm soát tốt hơn các chuyển động của môi khi nói, từ đó hỗ trợ phát âm chính xác và rõ ràng hơn. Việc tăng cường khả năng phối hợp cơ qua các bài tập này không chỉ cải thiện kỹ năng ngôn ngữ mà còn hỗ trợ các hoạt động khác như ăn và uống, giúp trẻ tự kỷ phát triển toàn diện hơn trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.

3.5 Tác động chung của bài tập môi đến kỹ năng giao tiếp là gì?

Bài tập môi có tác động tích cực đến kỹ năng giao tiếp tổng thể của trẻ tự kỷ. Việc tăng cường cơ môi thông qua các bài tập giúp trẻ cải thiện khả năng phát âm, rõ ràng hơn khi nói và dễ dàng biểu đạt suy nghĩ của mình. Điều này không chỉ làm tăng sự tự tin khi giao tiếp mà còn khuyến khích trẻ tương tác với mọi người xung quanh, từ đó thúc đẩy sự gắn kết xã hội. Các kỹ năng giao tiếp cải thiện cũng giúp trẻ tự kỷ hòa nhập tốt hơn trong các môi trường học tập và sinh hoạt hàng ngày.

Các bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ tác động tích cực đến kỹ năng giao tiếp tổng thể của trẻ

Việc thực hiện bài tập môi miệng cho trẻ tự kỷ đều đặn là một phương pháp hiệu quả giúp trẻ phát triển kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp. Các bài tập này không chỉ giúp cải thiện khả năng phát âm, mà còn tăng cường sự phối hợp cơ miệng, tạo nền tảng vững chắc cho việc giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn là phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ tự kỷ, Công ty Cổ Phần Mirai Care khuyến khích bạn hãy thử áp dụng các bài tập này và theo dõi sự tiến bộ của trẻ.