Hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ: Lợi ích và cách tổ chức hiệu quả

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ không chỉ là cách giúp trẻ rèn luyện các kỹ năng xã hội mà còn mở ra cơ hội để trẻ phát triển ngôn ngữ, khả năng kiểm soát hành vi và tự tin hơn trong cuộc sống đời thường. Thông qua những hoạt động được thiết kế đặc biệt, trẻ tự kỷ có thể học cách giao tiếp, hợp tác và hòa nhập với môi trường xung quanh. Bài viết này của Mirai Care sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về lợi ích của hoạt động nhóm, cũng như cách tổ chức các hoạt động sao cho hiệu quả và phù hợp với nhu cầu phát triển của trẻ.

1. Lợi ích của hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ

1.1 Tăng cường kỹ năng xã hội

• Giao tiếp bằng mắt, chia sẻ và hợp tác

Trong các hoạt động nhóm, trẻ được khuyến khích giao tiếp bằng mắt, một trong những biểu hiện quan trọng của tương tác xã hội. Thêm vào đó, trẻ học thêm cách chia sẻ đồ chơi, vật dụng và hiểu thêm về khái niệm hợp tác cùng nhau để đạt được mục tiêu chung.

• Rèn luyện kỹ năng lắng nghe và hiểu ý người khác

Hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ giúp trẻ có cơ hội nghe và phản hồi ý kiến từ bạn bè, tăng khả năng nhận biết và đáp lại cảm xúc, ngôn ngữ cơ thể, và ngữ điệu trong lời nói của người khác. Đây là các kỹ năng quan trọng để duy trì và phát triển mối quan hệ xã hội.

• Nâng cao khả năng thể hiện cảm xúc và đồng cảm

Khi tham gia các trò chơi và hoạt động cùng các bạn, trẻ tự kỷ có thể học cách biểu đạt cảm xúc của mình và thể hiện sự đồng cảm với người khác. Điều này giúp các em hiểu rõ hơn về cảm xúc của mình và của những người xung quanh, từ đó nâng cao khả năng kết nối và xây dựng mối quan hệ.

Hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ giúp tăng kỹ năng xã hội

1.2. Phát triển ngôn ngữ

Hoạt động nhóm mang lại nhiều cơ hội để trẻ tự kỷ cải thiện khả năng ngôn ngữ thông qua giao tiếp bằng lời nói và tăng cường tương tác xã hội. Một số lợi ích cụ thể bao gồm:

• Tăng cơ hội giao tiếp bằng lời nói: Trong môi trường hoạt động nhóm, trẻ tự kỷ sẽ được khuyến khích nói chuyện, trao đổi và thể hiện ý kiến. Điều này giúp các con học cách bày tỏ suy nghĩ, từ đó tăng cường kỹ năng giao tiếp.
• Mở rộng vốn từ vựng và cấu trúc câu: Việc giao tiếp thường xuyên khi tham gia hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ sẽ giúp làm quen, tiếp xúc với nhiều tình huống khác nhau. Bằng cách thông qua các hoạt động và trò chơi, trẻ sẽ học thêm được nhiều từ mới, cũng như cách sử dụng các cấu trúc câu khác nhau qua đó giúp cải thiện khả năng ngôn ngữ một cách tự nhiên nhất.
• Cải thiện khả năng diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc: Hoạt động nhóm tạo cơ hội cho trẻ tự kỷ bày tỏ cảm xúc và suy nghĩ một cách chủ động. Từ đó, các em sẽ dần học cách biểu đạt ý muốn của mình, giúp quá trình giao tiếp trở nên rõ ràng và dễ hiểu hơn.

Trẻ tự kỷ cải thiện khả năng ngôn ngữ khi tham gia hoạt động nhóm

1.3. Cải thiện hành vi

Tham gia vào các hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ không chỉ cải thiện kỹ năng ngôn ngữ mà còn giúp trẻ điều chỉnh và kiểm soát hành vi một cách hiệu quả. Cụ thể:

• Giảm bớt các hành vi lặp đi lặp lại: Thông qua các hoạt động trò chơi đa dạng và phong phú, trẻ sẽ được khuyến khích tham gia vào các tình huống mới, từ đó hạn chế các hành vi lặp đi lặp lại điển hình.
• Tăng cường khả năng kiểm soát bản thân: Các con sẽ học được cách lắng nghe và tuân theo các quy tắc. Điều này sẽ giúp trẻ tự kỷ rèn luyện rất tốt các kỹ năng kiểm soát bản thân và điều chỉnh hành vi sao cho phù hợp ở các tình huống khác nhau.
• Nâng cao sự tự tin và tự chủ: Hoạt động nhóm hỗ trợ trẻ rất nhiều trong việc xây dựng sự tự tin và tự chủ, góp phần cải thiện hành vi tích cực trong cuộc sống hàng ngày.

Thông qua hoạt động nhóm trẻ tự kỷ có thể điều chỉnh được hành vi của mình

1.4. Học hỏi các kỹ năng sống

• Rèn luyện kỹ năng tự phục vụ, tự lập

Trong các hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ, các con sẽ được khuyến khích tham gia thực hành các công việc nhỏ như tự ăn uống, tự dọn dẹp hay tự lấy vật dụng cần thiết. Những việc này có thể phát triển thói quen tự lập, tăng cường khả năng tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày.

• Học cách giải quyết vấn đề, ra quyết định

Các tình huống được xuất hiện trong nhóm như lựa chọn trò chơi hoặc tìm giải pháp cho thử thách nhỏ giúp trẻ tập trung vào việc suy nghĩ và tìm hướng giải quyết. Trẻ sẽ phải học cách đưa ra quyết định phù hợp, điều này sẽ phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, từ đó tăng khả năng tự tin và tự chủ.

• Phát triển khả năng làm việc nhóm

Khi tham gia các hoạt động như xây dựng, vẽ tranh hoặc đóng kịch, trẻ tự kỷ sẽ dần học được cách tương tác và phối hợp. Điều này không chỉ giúp trẻ hiểu được vai trò của bản thân trong nhóm mà còn khuyến khích con học cách làm việc cùng người khác để đạt mục tiêu chung.

Trẻ tự kỷ có thêm kỹ năng sống nhờ hoạt động nhóm

1.5. Tạo cơ hội vui chơi và giải trí

Vui chơi và giải trí là một trong những yếu tố quan trọng giúp trẻ tự kỷ cảm thấy thư giãn, thoải mái. Các lợi ích chính của việc tạo cơ hội vui chơi và giải trí trong các hoạt hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ có thể kể đến:

• Giúp trẻ cảm thấy thư giãn, thoải mái: Hoạt động vui chơi, giải trí sẽ khiến trẻ giảm căng thẳng và lo âu, tăng cơ hội thư giãn cả về thể chất lẫn tinh thần, giúp duy trì tâm trạng vui vẻ và tạo hứng thú cho các hoạt động tiếp theo.
• Tạo ra những kỷ niệm vui vẻ: Những hoạt động vui chơi nhóm không chỉ mang lại niềm vui mà còn để lại những kỉ niệm đáng nhớ cho trẻ. Những kỷ niệm vui vẻ này có thể làm nền tảng cho những tương tác tích cực trong tương lai, đồng thời giúp trẻ hình thành những ký ức đẹp về tuổi thơ và quá trình phát triển.

 Tạo môi trường vui chơi và giải trí cho trẻ tự kỷ

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểuchi phí cấy tế bào gốc cho trẻ tự kỷnhé!

2. Chương trình can thiệp nhóm cho trẻ tự kỷ

2.1. Mục tiêu của chương trình hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ

• Nâng cao kỹ năng xã hội và giao tiếp

Mục tiêu hướng tới việc cải thiện kỹ năng tương tác của trẻ, bao gồm việc giao tiếp bằng mắt, chia sẻ và hợp tác với người xung quanh, đồng thời xây dựng kỹ năng lắng nghe và phản hồi. 

• Phát triển ngôn ngữ và nhận thức

Chương trình can thiệp cho nhóm tự kỷ tập trung vào việc phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ, tăng vốn từ và khả năng diễn đạt, đồng thời qua các hoạt động cũng hỗ trợ trẻ phát triển nhận thức qua việc suy luận và phát triển tư duy logic.

• Cải thiện hành vi

Cải thiện hành vi cũng là một trong những mục tiêu mà chương trình hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ hướng đến. Bởi nhiều trẻ tự kỷ có xu hướng lặp lại các hành vi nhất định hoặc gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi. Nên khi tham gia vào các hoạt động nhóm sẽ giúp trẻ rèn luyện được khả năng tự kiểm soát, cải thiện hành vi và hướng tới sự tự chủ tốt hơn. 

• Tăng cường sự tự tin và tự chủ

Tham gia vào các hoạt động nhóm được tổ chức bài bản, có kế hoạch sẽ giúp trẻ tự tin hơn trong việc phát triển khả năng của bản thân. Việc phát triển các kỹ năng cá nhân cũng hỗ trợ trẻ trở nên độc lập và có khả năng tự giải quyết vấn đề, từ đó trẻ sẽ cảm thấy tự chủ và an toàn hơn khi ở trong môi trường xã hội.

Mục tiêu khi tổ chức hoạt động nhóm dành riêng cho trẻ tự kỷ

2.2. Nguyên tắc xây dựng chương trình

• Cá nhân hóa

Chương trình cần được thiết kế cho phù hợp với tính cách của từng trẻ. Mỗi đứa trẻ cũng có các nhu cầu và khả năng riêng biệt, hãy cá nhân hóa từ quá trình đánh giá, từ đó hiểu rõ khả năng, sở thích, những thách thức mà trẻ đang gặp phải. Điều này vừa giúp đảm bảo các hoạt động và mục tiêu đặt ra vừa giúp trẻ phát triển hiệu quả hơn.  

• Cấu trúc

Các hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ cần có kế hoạch, trình tự rõ ràng và được lặp lại sẽ khiến tăng cảm giác an toàn cho trẻ tự kỷ. Việc xây dựng các hoạt động theo cấu trúc có thể kể đến như việc tuân theo lịch trình cố định, lặp lại quy trình, và hướng dẫn cụ thể cho từng bước. Nhờ đó, trẻ dần quen với trình tự hoạt động và cảm thấy an tâm khi tham gia.

• Tương tác

Mục tiêu của chương trình là tạo ra nhiều cơ hội cho trẻ tương tác, thảo luận. Các hoạt động này có thể bao gồm việc trẻ cùng làm việc với bạn bè, tham gia các hoạt động đối thoại, và thực hiện nhiệm vụ nhóm dưới sự hỗ trợ của người lớn. 

• Vui vẻ

Không khí vui tươi trong các hoạt động sẽ khiến trẻ cảm thấy hứng thú và tự nguyện tham gia. Các hoạt động nên được thiết kế sao cho vừa hấp dẫn, vừa phù hợp với lứa tuổi và khả năng, từ đó khơi gợi sự tò mò và tạo môi trường phát triển tích cực.

Nguyên tắc khi lên kế hoạch tổ chức hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ

2.3. Các hình thức can thiệp

• Chơi trị liệu

Đây là phương pháp sử dụng các loại đồ chơi và trò chơi nhằm phát triển kỹ năng xã hội, tư duy và khả năng sáng tạo của trẻ tự kỷ. Qua các hoạt động vui chơi này, trẻ có cơ hội rèn luyện khả năng hợp tác, giao tiếp, và thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên.

• Xã hội hóa

Tạo điều kiện cho trẻ tự kỷ tương tác với bạn bè và người lớn có thể cải thiện kỹ năng giao tiếp và xã hội ở trẻ đồng thời giúp trẻ học cách chia sẻ, lắng nghe và hiểu lời nói của người khác, từ đó xây dựng nên những mối quan hệ tích cực.

• Ngôn ngữ trị liệu

Một số bài tập ngôn ngữ có thể áp dụng như: giao tiếp bằng lời nói, ngôn ngữ cơ thể và sử dụng các công cụ hỗ trợ giao tiếp. Các bài tập về ngôn ngữ trị liệu này giúp trẻ rèn luyện phát âm, mở rộng vốn từ vựng và cải thiện khả năng diễn đạt.

• Hành vi nhận thức trị liệu

Đây là phương pháp giúp điều chỉnh các hành vi không mong muốn, tăng cường kỹ năng xã hội và tư duy của trẻ. Thông qua các kỹ thuật nhận thức hành vi, trẻ sẽ học được cách kiểm soát bản thân và thể hiện hành vi phù hợp trong các tình huống khác nhau.

Cải thiện kỹ năng tương tác của trẻ tự kỷ

3. Các hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ cụ thể

3.1. Hoạt động khởi động

Một số bài tập khởi động nhẹ nhàng, trò chơi là quen có thể giúp trẻ làm quen với môi trường xung quanh, tạo một tâm lý thoải mái trước khi bước vào các hoạt động chính. 

• Bài tập khởi động nhẹ nhàng: Các bài tập bao gồm các động tác giãn cơ bản như vươn vai, hít thở sâu, hoặc các động tác theo nhịp điệu. Những bài tập này không chỉ giúp trẻ khởi động cơ thể mà còn chuẩn bị tinh thần sẵn sàng tham gia vào các hoạt động tiếp theo.
• Trò chơi làm quen: Một số trò chơi làm quen như trò chơi "hỏi tên", "vòng tròn tên bạn" hoặc "cùng nhau hát" vừa khiến trẻ cảm thấy an toàn vừa giúp hình thành mối liên kết với bạn bè đồng thời phát triển kỹ năng giao tiếp.

3.2. Hoạt động chính

Hoạt động nhóm nhỏ: Các hoạt động nhóm nhỏ có thể bao gồm:

• Xây dựng: Các bé có thể cùng nhau xây dựng một cấu trúc như mô hình nhà cửa, cây cối hoặc phương tiện từ các khối lắp ghép. Thông qua hoạt động xây dựng này, các con không chỉ phát triển kỹ năng phối hợp mà còn nâng cao khả năng sáng tạo. 
• Vẽ tranh: Hoạt động vẽ tranh cũng rất hiệu quả, mỗi trẻ phối hợp với nhau vẽ một bức tranh lớn hoặc từng em vẽ một phần của tác phẩm chung. Điều này khuyến khích phát triển sự phối hợp và giúp trẻ thể hiện ý tưởng, cảm xúc thông qua nghệ thuật. 
• Đóng kịch: Những màn kịch đóng vai các nhân vật trong truyện hoặc tự tạo ra các câu chuyện đơn giản trong các hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ chắc chắn sẽ giúp các con biết cách ứng biến tốt các tình huống xã hội khác nhau, giúp các em thực hành diễn đạt cảm xúc và năng cao khả năng giao tiếp.

Hoạt động cá nhân:

• Làm đồ thủ công: Tự tay làm các sản phẩm thủ công nhỏ như xếp giấy, làm vòng tay, trang trí đồ vật. Những hoạt động này hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng tự phục vụ, tập trung và khả năng sáng tạo.
• Chơi trò chơi một mình: Các trò chơi cá nhân, như xếp hình hoặc ghép tranh, cũng rèn luyện khả năng tư duy logic, phát triển trí nhớ và sự kiên nhẫn.

Hoạt động cá nhân làm đồ thủ công giúp trẻ tăng sự sáng tạo

3.3. Hoạt động kết thúc

Tổng kết các hoạt động và khuyến khích chia sẻ cảm xúc sau các buổi hoạt động nhóm là điều cần thiết:  

• Tổng kết:Trong phần này, giáo viên hoặc người hướng dẫn có thể nhắc lại những kiến thức hoặc kỹ năng trẻ đã học trong buổi hoạt động. Điều này vừa củng cố trí nhớ của trẻ vừa tăng khả năng kết nối giữa các bài học.
• Chia sẻ cảm xúc:Trẻ tự kỷ rất cần được khuyến khích chia sẻ cảm xúc của mình sau khi tham gia hoạt động nhóm. Khuyến khích các em bày tỏ niềm vui, suy nghĩ hay bất kỳ cảm xúc nào khác. Đây chính là cách để trẻ học được cách nhận diện và diễn đạt cảm xúc rõ ràng và tự nhiên nhất. 

4. Các yếu tố cần lưu ý khi tổ chức hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ 

• Kích thước nhóm

Các giáo viên và người hướng dẫn nên chia các bé theo từng nhóm nhỏ để dễ dàng quản lý cũng như để các con nhận được sự quan tâm và hỗ trợ đầy đủ nhất. Chia theo các nhóm nhỏ như vậy cũng khiến trẻ dễ dàng giao tiếp và tham gia vào các hoạt động mà không bị áp lực bởi số lượng 

• Thời gian hoạt động

Khi kéo dài thời gian cho 1 hoạt động nào đó, trẻ tự kỷ dễ cảm thấy bị quá tải. Vậy nên, chúng ta cần chia nhỏ thời gian của mỗi phần trong hoạt động để duy trì sự tập trung cũng như tạo điều kiện cho trẻ nghỉ ngơi khi cần thiết. 

• Môi trường hoạt động

Hãy tạo một không gian an toàn và thân thiện cho trẻ, tránh những yếu tố gây xao nhãng quá mức như âm thanh lớn hoặc ánh sáng mạnh. Một môi trường có phân chia các khu vực hoạt động rõ ràng sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và phụ huynh cũng dễ dàng theo dõi từng hoạt động của trẻ.

• Phương pháp dạy học

Từng trẻ sẽ có tính cách khác nhau, nên hãy áp dụng các phương pháp dạy học đa dạng và phù hợp. Ví dụ, một số trẻ có thể học tốt hơn thông qua hình ảnh trực quan hoặc vận động, trong khi số khác có thể phù hợp hơn với phương pháp học qua âm thanh hoặc qua các tương tác xã hội.

• Đánh giá và điều chỉnh

Đánh giá sự tiến bộ của trẻ qua các hoạt động nhóm, từ đó có thể điều chỉnh chương trình hoặc phương pháp dạy học phù hợp nhất. Việc theo dõi thường xuyên cũng sẽ giúp người hướng dẫn kịp thời phát hiện ra những khó khăn mà trẻ gặp phải và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Các yếu tố cần lưu ý khi tổ chức hoạt động nhóm cho trẻ mắc chứng tự kỷ

Hoạt động nhóm cho trẻ tự kỷ không chỉ đơn thuần là những giờ vui chơi, mà còn là nền tảng vững chắc giúp trẻ xây dựng và phát triển các kỹ năng quan trọng trong cuộc sống. Mirai Care tin rằng với sự kiên nhẫn của phụ huynh và giáo viên, trẻ chắc chắn sẽ có cơ hội để khám phá bản thân, gắn kết với bạn bè và tự tin hơn khi đối diện với thế giới xung quanh. 

Trên hành trình chăm sóc và tìm kiếm phương pháp điều trị có hiệu quả cho trẻ tự kỷ đầy thách thức. Với sứ mệnh giúp đỡ cộng đồng trẻ tự kỷ tại Việt Nam, Mirai care là cầu nối đồng hành cùng trẻ tự kỷ tiếp cận đến phương pháp điều trị hiệu quả nhất. 

"Sự chậm phát triển của trẻ tự kỷ không đồng nghĩa với việc chúng không có tiềm năng phát triển"

Hãy đểMiraicaređồng hành cùng bố mẹ trên hành trình này nhé!