Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói: Nguyên nhân và cách khắc phục

Table of Contents

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói là nỗi lo chung của nhiều bậc phụ huynh khi con có khả năng tiếp nhận thông tin nhưng lại gặp khó khăn trong diễn đạt. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra chậm nói và cha mẹ cần làm gì để giúp con cải thiện ngôn ngữ? Nội dung bài viết dưới đây của Mirai Care sẽ giúp phụ huynh tìm hiểu thêm. 

1. Tổng quan về vấn đề trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói là tình trạng khá phổ biến, trong đó trẻ có thể phản ứng chính xác với lời nói nhưng lại gặp khó khăn khi diễn đạt bằng từ ngữ. Lúc này, bé có thể hiểu chỉ dẫn, thể hiện mong muốn bằng cử chỉ, nhưng khả năng nói chậm hơn bạn bè. Đây có thể do chậm phát triển ngôn ngữ hoặc một vấn đề tiềm ẩn.

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói là tình trạng đáng lo ngại của không ít phụ huynh

Nguyên nhân khiến trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Việc xác định đúng nguyên nhân là bước quan trọng giúp cha mẹ có hướng hỗ trợ trẻ kịp thời và hiệu quả.

Nguyên nhân tổng quát của tình trạng này bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người từng bị chậm nói, trẻ có thể có nguy cơ gặp phải tình trạng tương tự.
• Môi trường sống: Trẻ ít được giao tiếp, tiếp xúc nhiều với thiết bị điện tử hoặc không có môi trường ngôn ngữ phong phú có thể bị ảnh hưởng.
• Vấn đề sức khỏe: Các vấn đề về thính giác, cấu trúc miệng, hoặc rối loạn phát triển thần kinh có thể làm giảm khả năng nói.
• Rối loạn phát triển: Một số trẻ bị tự kỷ hoặc gặp khó khăn về thần kinh có thể phát triển ngôn ngữ muộn hơn bình thường.

Ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là công cụ giao tiếp, mà còn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tư duy, cảm xúc và khả năng xã hội của trẻ. Ngay từ những năm đầu đời, trẻ học cách lắng nghe, hiểu và phản hồi với môi trường xung quanh thông qua ngôn ngữ. Cụ thể như sau: 

• Phát triển tư duy và học tập:Ngôn ngữ là công cụ giúp trẻ tư duy logic, phân tích và liên kết ý tưởng. Vốn từ phong phú giúp trẻ tiếp thu kiến thức nhanh hơn, hỗ trợ quá trình học tập hiệu quả.
• Cải thiện kỹ năng giao tiếp và hòa nhập xã hội: Ngôn ngữ giúp trẻ diễn đạt suy nghĩ, xây dựng mối quan hệ với bạn bè và gia đình. Trẻ chậm nói có thể gặp khó khăn trong giao tiếp, dẫn đến e dè, tự ti.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển cảm xúc: Khi không thể diễn đạt mong muốn, trẻ dễ cáu gắt, thất vọng hoặc phản ứng tiêu cực. Kỹ năng ngôn ngữ tốt giúp trẻ bày tỏ cảm xúc rõ ràng, từ đó kiểm soát hành vi tốt hơn.
• Tăng cường sự độc lập và tự tin: Trẻ diễn đạt rõ ràng sẽ tự tin hơn trong giao tiếp và các hoạt động nhóm. Điều này giúp trẻ mạnh dạn đặt câu hỏi, thể hiện quan điểm và giải quyết vấn đề một cách chủ động.

Do đó, nếu trẻ có dấu hiệu chậm nói kéo dài, cha mẹ nên tìm hiểu nguyên nhân và có biện pháp can thiệp phù hợp.

Nếu tình trạng trẻ chậm nói kéo dài, phụ huynh nên tìm hiểu và can thiệp sớm

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói giúp cha mẹ có biện pháp hỗ trợ kịp thời. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến cho thấy trẻ đang gặp vấn đề trong phát triển ngôn ngữ.

2.1 Trẻ có khả năng nghe hiểu nhưng khó nói ra từ ngữ

Trẻ có thể phản ứng đúng với yêu cầu của cha mẹ, như lấy đồ vật, làm theo chỉ dẫn hoặc quay lại khi được gọi tên. Điều này chứng tỏ trẻ có khả năng nghe hiểu tốt, nhưng lại gặp khó khăn trong việc diễn đạt bằng lời nói.

Dù muốn giao tiếp, trẻ lại không thể tìm ra từ ngữ phù hợp để diễn đạt suy nghĩ của mình. Một số trẻ cố gắng phát âm nhưng phát ra âm thanh không rõ ràng hoặc chỉ nói được một số từ đơn lẻ.

Trẻ có khả năng nghe nhưng khó diễn đạt được bằng lời

2.2 Trẻ biết chỉ tay, gật đầu hoặc dùng cử chỉ giao tiếp

Khi không thể nói ra mong muốn, trẻ có xu hướng sử dụng cử chỉ để bày tỏ nhu cầu. Chẳng hạn, trẻ có thể chỉ tay vào đồ vật mình muốn, kéo tay người lớn đến vị trí cần giúp đỡ hoặc gật đầu, lắc đầu thay cho lời nói.

Việc trẻ sử dụng cử chỉ thay vì lời nói có thể là dấu hiệu của chậm phát triển ngôn ngữ. Nếu tình trạng này kéo dài, trẻ có thể hình thành thói quen giao tiếp không bằng lời, gây ảnh hưởng đến khả năng diễn đạt về sau.

Trẻ sử dụng cử chỉ để giao tiếp thay vì dùng ngôn ngữ

2.3 Trẻ có thể nói một số từ đơn giản

Một số trẻ chậm nói vẫn có thể phát âm một số từ đơn như “ba”, “mẹ”, “nước”, nhưng vốn từ rất ít và không phát triển theo độ tuổi. Trẻ thường chỉ lặp lại những từ quen thuộc mà ít khi sử dụng từ mới để mở rộng khả năng ngôn ngữ.

Ngoài ra, trẻ có thể nói nhưng khó ghép câu hoặc chỉ nói những âm đơn lẻ mà không rõ nghĩa. Việc thiếu hụt từ vựng khiến trẻ gặp khó khăn khi bày tỏ mong muốn, dẫn đến sự phụ thuộc vào cử chỉ hoặc sự giúp đỡ từ người lớn.

Trẻ chỉ nói được những từ đơn giản, với số lẻ

3. Nguyên nhân khiến trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói

Một số trẻ chậm nói do nguyên nhân tự nhiên, trong khi một số khác có thể bị tác động bởi các yếu tố di truyền, môi trường sống hoặc vấn đề sức khỏe. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ có hướng can thiệp phù hợp để hỗ trợ trẻ phát triển tốt hơn. Phụ huynh có thể tham khảo phần thông tin dưới đây để biết thêm: 

3.1 Yếu tố di truyền

Di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nếu trong gia đình có người từng bị chậm nói hoặc gặp khó khăn trong việc diễn đạt, trẻ có thể có nguy cơ gặp tình trạng tương tự. 

Một số nghiên cứu cho thấy rằng những yếu tố liên quan đến chức năng não bộ có thể di truyền, ảnh hưởng đến khả năng học nói của trẻ. Tuy nhiên, yếu tố này không quyết định hoàn toàn mà có thể được cải thiện thông qua môi trường và phương pháp giáo dục phù hợp.

Chậm nói có thể do yếu tố di truyền

3.2 Yếu tố môi trường

Môi trường sống có ảnh hưởng lớn đến khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ. Trẻ ít được giao tiếp, không có cơ hội lắng nghe và thực hành nói thường xuyên có thể chậm phát triển ngôn ngữ hơn so với trẻ được tương tác nhiều.

Ngoài ra, việc tiếp xúc quá nhiều với thiết bị điện tử như điện thoại, tivi thay vì trò chuyện với người thật cũng có thể làm giảm khả năng nói của trẻ. Một môi trường giàu ngôn ngữ, khuyến khích trẻ giao tiếp sẽ giúp trẻ phát triển khả năng nói tốt hơn.

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có thể do yếu tố từ môi trường

3.3 Vấn đề sức khỏe

Một số vấn đề sức khỏe có thể là nguyên nhân khiến trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói. Các vấn đề về thính giác như suy giảm thính lực có thể làm giảm khả năng nghe và bắt chước âm thanh, từ đó ảnh hưởng đến quá trình học nói. 

Ngoài ra, các bất thường về cấu trúc miệng, lưỡi hoặc rối loạn thần kinh cũng có thể gây khó khăn trong việc phát âm và sử dụng ngôn ngữ. Nếu nghi ngờ trẻ có vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến khả năng nói, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám để có biện pháp can thiệp sớm.

Vấn đề về sức khỏe có thể ảnh hưởng đến việc chậm nói của trẻ

3.4 Tự kỷ và các rối loạn phát triển khác

Chậm nói có thể là dấu hiệu của một số rối loạn phát triển như tự kỷ, rối loạn phát triển ngôn ngữ hoặc rối loạn xử lý ngôn ngữ. Trẻ mắc chứng tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp bằng lời nói, mặc dù có thể nghe hiểu tốt. 

Bên cạnh đó, trẻ có thể có các dấu hiệu đi kèm như ít giao tiếp mắt, không quan tâm đến tương tác xã hội hoặc lặp lại một số hành vi nhất định. Trong trường hợp này, việc can thiệp sớm bằng các phương pháp trị liệu chuyên biệt có thể giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp và phát triển ngôn ngữ tốt hơn.

Chậm nói cũng có thể do trẻ bị tự kỷ

4. Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ như thế nào?

Trẻ chậm nói không chỉ gặp khó khăn trong giao tiếp mà còn bị ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống. Dưới đây là những ảnh hưởng cụ thể mà cha mẹ cần lưu ý: 

• Ảnh hưởng đến sự phát triển giao tiếp và xã hội: Khả năng ngôn ngữ bị hạn chế, trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc diễn đạt mong muốn, suy nghĩ của mình. Điều này khiến trẻ khó tham gia vào các cuộc trò chuyện, dẫn đến tình trạng bị cô lập, ít tương tác với bạn bè và người xung quanh.
• Ảnh hưởng đến sự tự tin của trẻ: Trẻ có thể cảm thấy thua kém bạn bè, ngại ngùng khi tham gia vào các hoạt động nhóm, thậm chí né tránh giao tiếp vì sợ bị hiểu lầm.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển học vấn: Việc tiếp nhận thông tin từ giáo viên, sách vở trở nên khó khăn hơn, khiến trẻ dễ bị chậm lại so với bạn bè cùng trang lứa. Điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả học tập của trẻ trong tương lai.

Việc chậm nói có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống và sự phát triển của trẻ

5. Điều trị chậm nói tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc

Với sự phát triển của y học, ngày càng có nhiều phương pháp điều trị chậm nói cho trẻ nhỏ. Trong đó, liệu pháp tế bào gốc là phương pháp được nhiều phụ huynh lựa chọn nhất hiện nay. 

Tế bào gốc được ứng dụng trong điều trị chậm nói tự kỷ nhằm cải thiện chức năng ngôn ngữ và tăng cường kết nối thần kinh. Phương pháp này thường kết hợp với trị liệu ngôn ngữ và can thiệp hành vi để mang lại hiệu quả tốt hơn.

Tế bào gốc giúp tái tạo các tế bào thần kinh, tăng cường sự kết nối giữa các vùng não liên quan đến ngôn ngữ, từ đó cải thiện khả năng giao tiếp. Chúng giúp điều chỉnh phản ứng miễn dịch và giảm viêm trong não, hỗ trợ phát triển nhận thức và tập trung. Nhờ cơ chế này, trẻ có thể tiếp thu ngôn ngữ tốt hơn, phản xạ nhanh hơn trong giao tiếp.

Áp dụng liệu pháp tế bào gốc trong điều trị chậm nói cho trẻ tự kỷ

Tại Viện nghiên cứu điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo đã thực hiện một ca sử dụngliệu pháp tế bào gốc để điều trị chứng rối loạn phổ tự kỷ cho trẻ 4 tuổigiúp trẻ cải thiện được khả năng ngôn ngữ. Sau khi điều trị, vốn từ vựng và khả năng giao tiếp của trẻ cũng tiến bộ rõ rệt. Do đó, trẻ hòa nhập tốt hơn với bạn bè, đồng thời có sự cải thiện về các vấn đề như rối loạn giấc ngủ.

Tuy nhiên, mức độ hiệu quả còn phụ thuộc vào tình trạng của từng trẻ, thời điểm can thiệp, phương pháp kết hợp hỗ trợ, can thiệp hành vi và môi trường giáo dục phù hợp để đạt kết quả tối ưu.

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có thể ảnh hưởng đến giao tiếp, tâm lý và học tập nếu không được can thiệp kịp thời. Việc xác định nguyên nhân và áp dụng phương pháp phù hợp sẽ giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ, tăng sự tự tin và hòa nhập tốt hơn. Cha mẹ hãy kiên nhẫn đồng hành cùng con để giúp trẻ phát triển toàn diện.