Top 3 vai trò của lợi khuẩn đối với tự kỷ cha mẹ nên quan tâm

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Nội dung bài viết: 

Vai trò của lợi khuẩn đối với tự kỷđang ngày càng được quan tâm trong cộng đồng y khoa và phụ huynh có con đặc biệt. Nhiều nghiên cứu cho thấy hệ vi sinh đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến tiêu hóa, mà còn liên quan mật thiết đến sức khỏe tâm thần và hành vi của trẻ. Đặc biệt với trẻ tự kỷ, nhóm có nguy cơ cao gặp rối loạn tiêu hóa, nhạy cảm cảm giác và hành vi bất ổn thì việc bổ sung lợi khuẩn đúng cách có thể mang lại những cải thiện tích cực. Vậy lợi khuẩn ảnh hưởng như thế nào đến trẻ tự kỷ? CùngMirai Caretìm hiểu trong bài viết này nhé

1. Tìm hiểu về lợi khuẩn trong hệ vi sinh đường ruột

1.1. Lợi khuẩn là gì?

Lợi khuẩn hay còn gọi là men vi sinh là những vi sinh vật sống “cư trú hợp pháp” trong đường ruột và đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Chúng không chỉ giúp tiêu hóa thức ăn hiệu quả, hấp thu vitamin, mà còn bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn có hại.

Hai nhóm lợi khuẩn phổ biến và quan trọng nhất là Lactobacillus và Bifidobacterium. Đây là các chủng được nghiên cứu nhiều trong cả y học tiêu hóa và tâm thần học. Nhờ khả năng cân bằng hệ vi sinh đường ruột, chúng được ứng dụng ngày càng nhiều trong hỗ trợ trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ có rối loạn phát triển như tự kỷ.

1.2. Mối liên hệ giữa lợi khuẩn đường ruột và não bộ

Trong những năm gần đây, khái niệm trục ruột - não (Gut-Brain Axis) đã được nhiều nhà khoa học nhắc đến như một chìa khóa quan trọng giải thích vai trò của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ. Đây là hệ thống giao tiếp hai chiều giữa hệ tiêu hóa và hệ thần kinh trung ương, nơi các tín hiệu từ ruột có thể tác động mạnh mẽ đến tâm trạng, hành vi và nhận thức.

Một sự thật đáng chú ý hơn 90% serotonin - chất dẫn truyền thần kinh điều hòa cảm xúc không được sản xuất ở não, mà lại được tạo ra tại ruột. Điều này lý giải vì sao các rối loạn tiêu hóa như viêm ruột, rối loạn vi sinh lại có thể kéo theo các vấn đề hành vi và cảm xúc.

Ở trẻ tự kỷ, nhiều nghiên cứu ghi nhận tình trạng mất cân bằng vi sinh đường ruột, dẫn đến viêm âm ỉ và ảnh hưởng đến phát triển não bộ. Chính vì vậy, việc bổ sung lợi khuẩn nếu đúng cách không chỉ cải thiện tiêu hóa mà còn góp phần điều hòa cảm xúc, giảm lo âu và hỗ trợ hành vi ổn định hơn.

Bổ sung lợi khuẩn không chỉ cải thiện tiêu hoá mà còn góp phần điều hoà cảm xúc, giảm lo âu 

2. Lợi khuẩn trong hệ vi sinh ở trẻ tự kỷ khác biệt như thế nào?

2.1. Nghiên cứu cho thấy điều gì?

Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng hệ vi sinh đường ruột ở trẻ tự kỷ rất khác biệt so với trẻ phát triển bình thường. Theo các công bố từ Mỹ, Nhật và châu Âu, trẻ trong phổ tự kỷ thường có số lượng lợi khuẩn thấp hơn và số lượng hại khuẩn cao hơn, đặc biệt là sự gia tăng của nhóm vi khuẩn Clostridium - vốn được biết đến với khả năng tạo độc tố ảnh hưởng trực tiếp đến hàng rào bảo vệ ruột và thậm chí cả chức năng não bộ.

Sự thiếu hụt các chủng lợi khuẩn thiết yếu như Lactobacillus và Bifidobacterium không chỉ gây mất cân bằng tiêu hóa mà còn làm giảm khả năng điều hòa cảm xúc và hành vi yếu tố vốn đã rất nhạy cảm ở trẻ tự kỷ.

2.2. Mất cân bằng hệ vi sinh → ảnh hưởng toàn diện đến hành vi và cảm xúc

Khi hệ vi sinh bị rối loạn, vai trò của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ càng trở nên quan trọng. Trẻ có thể xuất hiện các biểu hiện như:

• Dễ cáu kỉnh, khó kiểm soát cảm xúc, đặc biệt trong môi trường đông người hoặc thay đổi lịch trình sinh hoạt.
• Rối loạn giấc ngủ, ngủ không sâu, hay giật mình.
• Rối loạn tiêu hóa: đầy hơi, táo bón, tiêu chảy xen kẽ - ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng.
• Giảm khả năng tập trung, khó tiếp nhận can thiệp hành vi - ngôn ngữ.

Đặc biệt, nhiều trẻ rơi vào vòng xoáy luẩn quẩn: kén ăn, khó tiêu làm giảm lợi khuẩn qua đó gia tăng hành vi tiêu cực lại càng kén ăn hơn. Nếu không can thiệp đúng lúc, điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả trị liệu và quá trình phát triển lâu dài.

Do đó, việc bổ sung lợi khuẩn đúng cách có thể là một bước hỗ trợ hiệu quả trong kế hoạch can thiệp toàn diện cho trẻ tự kỷ, giúp cải thiện sức khỏe đường ruột, điều hòa cảm xúc và hành vi.

Mất cân bằng hệ vi sinh gây ảnh hưởng toàn diện đến hành vi và cảm xúc của trẻ tự kỷ

3. Những lợi ích nổi bật của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ? 

3.1. Làm dịu “cơn bão” trong bụng

Một trong những khó chịu phổ biến ở trẻ tự kỷ là các vấn đề tiêu hóa kéo dài như: đau bụng, táo bón, tiêu chảy hoặc đầy hơi đôi khi được ví như một “cơn bão âm thầm” trong bụng trẻ. Đây là hậu quả của tình trạng viêm ruột âm ỉ và mất cân bằng hệ vi sinh.

Khi được bổ sung đúng loại và liều lượng, lợi khuẩn giúp khôi phục lại sự cân bằng này, từ đó:

• Giảm viêm niêm mạc ruột, củng cố hàng rào bảo vệ ruột.
• Hạn chế sự phát triển của hại khuẩn như Clostridium.
• Tăng tiết enzym tiêu hóa, giúp trẻ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.

3.2. Góp phần ổn định cảm xúc và cải thiện hành vi

Một trong những vai trò quan trọng của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ là khả năng tác động đến tâm trạng và hành vi thông qua trục ruột - não. Một số chủng lợi khuẩn như Lactobacillus rhamnosus hoặc Bifidobacterium longum có khả năng tăng sản xuất GABA (acid gamma-aminobutyric) - chất dẫn truyền thần kinh giúp cơ thể thư giãn và giảm cảm giác lo âu.

Khi lượng GABA tăng lên một cách tự nhiên:

• Trẻ dễ ngủ và ngủ sâu hơn, đặc biệt là vào ban đêm.
• Giảm các hành vi “bùng nổ” như cáu giận vô cớ, gào khóc hoặc đập phá đồ vật.
• Cải thiện chất lượng tương tác xã hội, đặc biệt là với người thân và thầy cô trị liệu.

Nhiều cha mẹ nhận thấy rằng sau vài tuần bổ sung lợi khuẩn đúng cách, con có biểu hiện dễ chịu hơn, bớt kích động và hợp tác tốt hơn trong các hoạt động học tập - can thiệp. Điều này cho thấy vai trò của lợi khuẩn đối với tự kỷ không chỉ nằm ở thể chất, mà còn mở ra hướng hỗ trợ tâm lý và hành vi hiệu quả.

Lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ không chỉ giúp ích về mặt thể chất mà còn mở ra hướng hỗ trợ tâm lý và hành vi hiệu quả

3.3. Hỗ trợ tiêu hóa và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng

Không chỉ ảnh hưởng đến hành vi và cảm xúc, vai trò của lợi khuẩn đối với tự kỷ còn thể hiện rõ qua việc cải thiện hệ tiêu hóa - một vấn đề mà rất nhiều trẻ tự kỷ gặp phải.

Nhiều trẻ tự kỷ thường bị:

• Táo bón kéo dài, gây đầy bụng, chán ăn
• Trào ngược dạ dày, dễ nôn ói khi ăn
• Tiêu chảy hoặc phân sống, khiến cơ thể không hấp thu tốt dưỡng chất

Việc bổ sung lợi khuẩn đúng chủng giúp:

• Tăng sản sinh enzym tiêu hóa tự nhiên, hỗ trợ quá trình phân giải và hấp thu thức ăn
• Cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm sự phát triển của hại khuẩn gây viêm hoặc rối loạn tiêu hóa
• Ổn định nhu động ruột, giảm tình trạng táo bón hoặc đi phân lỏng kéo dài

Khi hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru, cơ thể trẻ sẽ hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn, giúp cải thiện cân nặng, tăng trưởng chiều cao và tăng sức đề kháng tổng thể. Đây chính là một trong những mắt xích quan trọng trong phục hồi toàn diện cho trẻ tự kỷ.

4. Trẻ tự kỷ và các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa đi kèm

4.1. Các triệu chứng thường gặp ở hệ tiêu hóa

Trẻ tự kỷ không chỉ gặp khó khăn về giao tiếp và hành vi, mà còn thường xuyên đối mặt với các vấn đề về tiêu hóa. Một số biểu hiện phổ biến bao gồm:

• Táo bón kéo dài, đi ngoài nhiều ngày một lần, phân khô và cứng
• Phân sống, tiêu chảy xen kẽ táo bón
• Bụng chướng, đầy hơi, khiến trẻ thường xuyên cảm thấy khó chịu
• Đau bụng không rõ nguyên nhân, làm trẻ quấy khóc, cáu gắt
• Khó ngủ, ngủ không sâu giấc, đặc biệt là vào ban đêm

Đây không chỉ là những rối loạn cơ thể đơn thuần, mà có thể ảnh hưởng sâu đến hành vi và tâm lý của trẻ nếu không được xử lý đúng cách.

4.2. Mối liên hệ giữa rối loạn tiêu hóa và hành vi tự kỷ

Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra mối liên kết chặt chẽ giữa đường ruột và não bộ thông qua trục Gut-Brain. Khi hệ tiêu hóa mất cân bằng đặc biệt là khi thiếu hụt lợi khuẩn cơ thể trẻ sẽ dễ bị viêm nhẹ kéo dài. Điều này ảnh hưởng đến:

• Khả năng kiểm soát cảm xúc: Táo bón hoặc khó chịu bụng khiến trẻ dễ nổi cáu, gào khóc, khó hợp tác
• Chất lượng giấc ngủ: Đau bụng âm ỉ ban đêm làm ngủ không sâu, ảnh hưởng đến khả năng tập trung ban ngày
• Hành vi lặp lại: Một số trẻ có xu hướng đánh đầu, lắc người, hoặc thu mình khi tiêu hóa gặp trục trặc

Hành vi tự kỷ có mối liên kết đặc biệt với hệ tiêu hoá

5. Bố mẹ nên làm gì để giúp con cải thiện hệ vi sinh ruột?

Việc chăm sóc hệ tiêu hóa chính là nền tảng quan trọng để hỗ trợ sức khỏe hành vi và cảm xúc của trẻ tự kỷ. Dưới đây là những việc bố mẹ có thể chủ động thực hiện tại nhà, giúp tăng cường lợi khuẩn đường ruột và giảm bớt các triệu chứng khó chịu liên quan đến rối loạn tiêu hóa.

5.1. Những việc có thể làm tại nhà

• Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ hòa tan:Chất xơ là “thức ăn” yêu thích của lợi khuẩn. Các thực phẩm như chuối chín, khoai lang, yến mạch, táo… không chỉ dễ tiêu hóa mà còn giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh.
• Giới thiệu men vi sinh phù hợp:Các loại men vi sinh chứa Lactobacillus và Bifidobacterium - hai chủng lợi khuẩn quan trọng có thể giúp cân bằng lại hệ vi sinh, giảm viêm đường ruột, từ đó cải thiện cảm giác bụng êm, hỗ trợ giấc ngủ và hành vi tích cực hơn ở trẻ.
• Duy trì bữa ăn đều đặn, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn:Đường ruột nhạy cảm của trẻ tự kỷ rất dễ bị ảnh hưởng bởi thực phẩm có chất bảo quản, phẩm màu hoặc đường tinh luyện. Vì vậy, hãy ưu tiên chế độ ăn tươi - sạch - ít chế biến.
• Khuyến khích vận động nhẹ nhàng mỗi ngày:Các hoạt động như đi bộ, đạp xe, tập yoga hoặc chơi vận động giúp kích thích nhu động ruột, giảm táo bón và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.

Việc chăm sóc hệ vi sinh ruột không chỉ đơn thuần là “hỗ trợ tiêu hóa”, mà còn góp phần ổn định cảm xúc, cải thiện hành vi và chất lượng sống của trẻ tự kỷ. Đây chính là minh chứng rõ ràng cho vai trò của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ trong các mô hình phục hồi toàn diện.

5.2. Những điều không nên làm

Bên cạnh việc bổ sung lợi khuẩn và điều chỉnh chế độ ăn, cha mẹ cũng cần tránh một số sai lầm phổ biến trong quá trình hỗ trợ trẻ tự kỷ cải thiện hệ tiêu hóa:

• Tự ý sử dụng men vi sinh không rõ nguồn gốc:Không phải loại men vi sinh nào cũng phù hợp với mọi trẻ. Một số sản phẩm trôi nổi, không kiểm định chất lượng có thể khiến hệ vi sinh bị rối loạn nghiêm trọng hơn, thậm chí gây tiêu chảy, đầy hơi kéo dài.
• Ép trẻ ăn quá nhiều chất xơ trong thời gian ngắn:Dù chất xơ có lợi cho lợi khuẩn, nhưng việc bổ sung quá dồn dập - nhất là với trẻ có hệ tiêu hóa yếu dễ dẫn đến đầy bụng, khó tiêu, sụt cân. Cần tăng dần lượng chất xơ theo khả năng dung nạp của từng trẻ.
• Bỏ qua dấu hiệu bất thường ở hệ tiêu hóa:Nhiều phụ huynh chỉ tập trung vào hành vi mà chưa để ý các dấu hiệu táo bón, đau bụng, đầy hơi, phân bất thường… Đây có thể là chỉ báo quan trọng cho mất cân bằng hệ vi sinh ruột yếu tố có liên quan đến triệu chứng của trẻ tự kỷ.

Lưu ý:Nếu trẻ có cả rối loạn tiêu hóa và dấu hiệu hành vi tự kỷ, cha mẹ nên cân nhắc cho con xét nghiệm hệ vi sinh đường ruột (gut microbiome) và được tư vấn bởi bácsĩ chuyên khoa dinh dưỡng hoặc tiêu hóa nhi, để xây dựng kế hoạch hỗ trợ toàn diện.

Bố mẹ hãy chủ động chăm sóc hệ tiêu hoá cho trẻ tự kỷ

6. Gợi ý thực phẩm giàu lợi khuẩn dễ dùng cho trẻ tự kỷ

Gợi ý thêm: Để nuôi dưỡng hệ vi sinh bền vững, hãy bổ sung thêm các nguồn chất xơ hòa tan như: Yến mạch, bí đỏ hấp, táo nấu chín, khoai lang nghiền. Những thực phẩm này không chỉ hỗ trợ lợi khuẩn mà còn dễ chế biến thành món ăn mềm, mịn phù hợp với trẻ có rối loạn cảm giác ăn uống.

Những thực phẩm giàu lợi khuẩn dễ dùng cho trẻ tự kỷ

7. Mirai Care - Đồng hành cùng cha mẹ trên hành trình phục hồi toàn diện cho trẻ tự kỷ

Là đơn vị tư vấn độc quyền tại Việt Nam cho liệu pháp tế bào gốc thần kinh từ Viện nghiên cứu Tokyo - Nhật Bản, Mirai Care đã hỗ trợ thành công hơn 500+ trẻ từ 18 tháng đến 6 tuổi trong quá trình phục hồi giao tiếp và hành vi.

Không chỉ giúp tăng khả năng tương tác, kiểm soát cảm xúc và hành vi, liệu pháp tế bào gốc còn mang đến nhiều cải thiện tích cực liên quan đến hệ tiêu hóa và thói quen ăn uống ở trẻ tự kỷ:

• Giảm nhạy cảm cảm giác khi ăn: không còn phản ứng dữ dội với mùi, màu, kết cấu thực phẩm.
• Giảm ám ảnh ăn uống lặp lại: trẻ cởi mở hơn với các món ăn mới.
• Cải thiện hệ tiêu hóa: giảm táo bón, đầy bụng, trào ngược - giúp trẻ ăn ngon hơn, hấp thu tốt hơn.

Từ nền tảng tiêu hóa được cải thiện, trẻ sẽ dễ dàng tăng khả năng tập trung, học hỏi và phát triển toàn diện hơn - đúng như mục tiêu phục hồi sâu sắc mà Mirai Care luôn hướng tới cùng các gia đình.

Mirai Care - Đồng hành cùng cha mẹ trên hành trình phục hồi toàn diện cho trẻ tự kỷ

Có thể thấy, vai trò của lợi khuẩn đối với trẻ tự kỷ không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ tiêu hóa, mà còn góp phần cải thiện hành vi, giảm căng thẳng thần kinh và tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Tuy không thay thế được các can thiệp cốt lõi như trị liệu ngôn ngữ - hành vi, nhưng lợi khuẩn là một phần trong chiến lược phục hồi toàn diện mà cha mẹ không nên bỏ qua. Mirai Care khuyên cha mẹ hãy tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi bổ sung, để đảm bảo an toàn và phù hợp với từng trẻ.