Vì sao trẻ tự kỷ 4 tuổi chưa nói được? Cùng tìm câu trả lời

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Có nhiều phụ huynh có con nhỏ mắc chứng bệnh tự kỷ vẫn chưa biết nói mặc dù đã 4 tuổi rồi. Đồng thời họ cũng muốn tìm hiểu thêm về sự phát triển ngôn ngữ và cách tương tác với trẻ tự kỷ 4 tuổi. Trong những năm gần đây, từ "rối loạn phát triển" đã được biết đến rộng rãi và do ảnh hưởng của Internet nên có rất nhiều thông tin sẵn có. Cũng chính vì lượng thông tin trên mạng quá nhiều khiến cha mẹ gặp khó khăn trong việc chắt lọc thông tin hữu ích. Vì vậy trong bài viết này, Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép tế bào gốc Tokyo sẽ tập trung và giải thích vấn đề trẻ tự kỷ 4 tuổi chưa nói được.

Theo bác sĩ Đặng Thị Hà: BS chuyên khoa nhi, BS 𝑐ℎ𝑢𝑦𝑒̂𝑛 𝑘ℎ𝑜𝑎 𝐼 𝑃𝐻𝐶𝑁, 𝑈𝑦̉ 𝑣𝑖𝑒̂𝑛 𝐵𝐶𝐻 𝐻𝑜̣̂𝑖 𝑃ℎ𝑢̣𝑐 𝐻𝑜̂̀𝑖 𝐶ℎ𝑢̛́𝑐 𝑁𝑎̆𝑛𝑔 𝑉𝑖𝑒̣̂𝑡 𝑁𝑎𝑚, 𝑇ℎ𝑎̂̀𝑦 𝑇ℎ𝑢𝑜̂́𝑐 𝑢̛𝑢 𝑡𝑢́ 𝑡𝑟𝑒̂𝑛 30 𝑛𝑎̆𝑚 đ𝑖𝑒̂̀𝑢 𝑡𝑟𝑖̣ 𝑣𝑎̀ 𝑡𝑟𝑖̣ 𝑙𝑖𝑒̣̂𝑢:

“Trong gần 40 năm công tác tôi đã điều trị và tiếp xúc hàng ngày với trẻ em tự kỷ. Tôi và đồng nghiệp luôn có những trăn trở làm thế nào để có phương pháp điều trị tốt nhất cho trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam để các cháu có thể hòa nhập với cộng đồng, có thể tự lo được cho bản thân các cháu trong tương lai.”

Chúng tôi hiểu rằng hành trình điều trị Tự Kỷ cho trẻ chưa bao giờ dễ dàng và hiện nay chưa có phương pháp nào có thể điều trị tận gốc các bệnh lý này. Điều này cũng chính là nỗi trăn trở bao năm của đội ngũ bác sĩ và chuyên gia tại Phòng Khám PHCN Nhật Minh. Có lẽ chính sự quan tâm đặc biệt này đã dẫn lối để Phòng Khám PHCN Nhật Minh trở thành cố vấn chuyên môn cho Công Ty Cổ Phần Mirai Care trong dự án đặc biệt vì trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam.

=> Phương phápđiều trị tự kỷ bằng tế bào gốctại Miraicare có thể giúp đỡ và đến gần hơn với những gia đình có con em bị Tự Kỷ, đây sẽ là một con đường mới và ngắn hơn cho các gia đình.

1. Đặc điểm trẻ 4 tuổi và bệnh tự kỷ

Cho đến nay, Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) đã giải thích nguyên nhân và các loại rối loạn phát triển. Bài viết này chỉ cung cấp một ví dụ về rối loạn phát triển, bao gồm cả bệnh tự kỷ. Vì vậy, chỉ vì các triệu chứng và đặc điểm được áp dụng không nhất thiết có nghĩa là trẻ bị rối loạn phát triển.

Đặc biệt, vì có sự khác biệt giữa các cá nhân trong quá trình phát triển của trẻ nên cần phải theo dõi sự phát triển của trẻ từ góc độ lâu dài. Dưới đây, TSRI sẽ giải thích năm đặc điểm mà trẻ tự kỷ bộc lộ ở tuổi 4. Xin vui lòng đọc tiếp như một tài liệu tham khảo.

1.1 Thường chơi một mình

Đặc điểm đầu tiên là trẻ thường được chơi một mình. Khi trẻ được 4 tuổi, mối quan hệ với bạn bè bắt đầu phát triển ở các trường mẫu giáo, nhà trẻ, mối quan hệ giữa các trẻ bắt đầu thay đổi. Những lý do khiến trẻ tự kỷ thường chơi một mình như sau:

• Ít quan tâm đến người khác
• Có quy tắc riêng của nó
• Có niềm đam mê chơi đùa
• Không thể hiểu được luật chơi

Tuy nhiên, ngay cả đối với những trẻ phát triển bình thường, 4 tuổi là độ tuổi trẻ có thể cho người khác mượn đồ chơi khi được người lớn nhắc nhở.

Thay vì ép con chơi với bạn bè, hãy cố gắng quan sát xem con thích trò chơi gì và tìm hiểu xem con giỏi trò gì.

Trẻ tự kỷ thường thích chơi một mình

1.2 Nhạy cảm với môi trường mới

Đặc điểm thứ hai là nhạy cảm với môi trường mới. Đây có thể nói là một đặc điểm điển hình của trẻ tự kỷ. Người ta cũng cho rằng trẻ tự kỷ rất nhạy cảm với môi trường vì trẻ có các giác quan nhạy cảm.

Có nhiều yếu tố kết hợp với nhau, chẳng hạn như lần đầu tiên nghe được âm thanh và mùi vị, trẻ sẽ trở nên nhạy cảm với môi trường mới. Một số trẻ có thể trở nên lo lắng và hoảng sợ vì trẻ không mong đợi chuyến du ngoạn.

Đối với những trẻ lần đầu tiên tiếp xúc với môi trường, người lớn nên giải thích trước tình huống đó bằng lịch trình và ảnh. Một phương pháp khác là cho trẻ làm quen dần với môi trường mới hoặc cho trẻ làm quen với môi trường tương tự.

Trẻ tự kỷ nhạy cảm với môi trường mới

1.3 Không thích sự thay đổi lịch trình đột ngột

Đặc điểm thứ ba là tôi không thích thay đổi lịch trình đột ngột. Những lý do khiến trẻ tự kỷ không thể chấp nhận việc thay đổi lịch trình đột ngột như sau.

• Cảm thấy vô cùng lo lắng.
• Lo lắng vì không có tầm nhìn rõ ràng.
• Khó thể hiện cảm giác lo lắng.
• Trẻ không biết phải làm gì khi kế hoạch bị thay đổi.

Một khi lịch trình đã được nhập vào tiềm thức của trẻ tự kỷ thì rất khó để xây dựng lại từ đầu, điều này khiến người trẻ luôn hoang mang trong đầu.

Tuy nhiên, việc thay đổi kế hoạch đột ngột đôi khi là điều khó tránh khỏi trong cuộc sống hàng ngày. Trẻ sẽ cần được hỗ trợ để có thể chấp nhận sự thay đổi trong kế hoạch mà không cảm thấy khó khăn.

Khi có sự thay đổi đột ngột trong kế hoạch, điều quan trọng là phải có tầm nhìn như đã đề cập ở trên. Thay vì hỗ trợ một chiều, tốt nhất bạn nên lắng nghe mối quan tâm của trẻ và đưa ra sự trợ giúp.

Trẻ tự kỷ khó thích ứng với lịch trình thay đổi đột ngột

1.4 Đặc biệt về những điều nhất định

Đặc điểm thứ tư là trẻ tự kỷ đặc biệt quan tâm đến những điều nhất định. Những đứa trẻ tự kỷ khác nhau có sở thích khác nhau về mọi thứ. TSRI đã tóm tắt một ví dụ dưới đây.

Một số trẻ nhận thức thời gian không phải theo thời gian chính xác mà theo những thứ như chương trình TV được phát sóng vào những thời điểm nhất định. Kết quả là có trường hợp trẻ nổi cơn thịnh nộ do thay đổi thời gian phát sóng các chương trình truyền hình vào mùa xuân và mùa thu. Nỗi ám ảnh có thể thay đổi khi trẻ lớn lên và các triệu chứng có thể trở nên ít nghiêm trọng hơn.

Trẻ tự kỷ luôn hướng đến những điều nhất định

1.5 Nhạy cảm với các kích thích

Đặc điểm thứ năm là quá mẫn cảm với các kích thích. Trẻ tự kỷ có thể trở nên quá nhạy cảm với những âm thanh và mùi vị mà bình thường chúng ta không cảm nhận được và điều này có thể khiến trẻ hoảng sợ. Bảng dưới đây tóm tắt các loại và đặc điểm của trạng thái quá mẫn cảm cảm giác.

Có nhiều cách nghĩ khác nhau về sự nhạy cảm của các giác quan, và một số cha mẹ chọn những phương pháp như “làm quen với chúng”. Tuy nhiên, chỉ có bản thân người đó mới có thể hiểu được nỗi đau của sự nhạy cảm về giác quan.

Điều quan trọng là không tạo ra hay trốn tránh những tình huống khó khăn nào. Ví dụ, nếu trẻ mắc chứng tăng thính lực, hãy cho trẻ sử dụng nút bịt tai hoặc tạo một môi trường yên tĩnh.

Nguồn tham khảo:(eHealthnet “Rối loạn phát triển”)

2. Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 4 tuổi

Sự phát triển ngôn ngữ cũng khác nhau ở mỗi người. Xin lưu ý rằng đây chỉ là một tiêu chuẩn tham khảo. Sau đây, TSRI sẽ giải thích các thuật ngữ phát triển điển hình của trẻ 4 tuổi.

2.1 Có thể trò chuyện hằng ngày

Khi được 4 tuổi, trẻ sẽ có thể thực hiện các cuộc trò chuyện hàng ngày. Vốn từ vựng khoảng 1500 đến 2000 từ. Đôi khi, cũng có thể trò chuyện bằng cách sử dụng liên từ. Khi được 4 tuổi, trẻ sẽ có thể phát âm rõ ràng các từ “ka” và “ta”, những từ mà trước đây rất khó phát âm và có thể kể những câu chuyện đơn giản.

2.2 Có thể đếm số

Có thể đếm số cũng là một tiến triển lớn. Đây là độ tuổi trẻ bắt đầu hứng thú với các con số và có thể đếm từ 1 đến 10.

2.3 Có thể nói chuyện về tương lai và quá khứ

Khi được 4 tuổi, ngoài những cuộc trò chuyện hàng ngày, trẻ có thể trò chuyện về tương lai và quá khứ. Trẻ sẽ có thể nói không chỉ về các sự kiện ngày hôm nay mà còn về ngày mai và ngày hôm qua.

Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 4 tuổi

3. Nguyên nhân trẻ 4 tuổi mắc chứng tự kỷ chưa nói được

Ở đây TSRI sẽ giải thích ba lý do tại sao trẻ 4 tuổi mắc chứng tự kỷ có thể không nói được. Thay vì mơ hồ cho rằng trẻ không nói được là do trẻ mắc chứng tự kỷ, việc biết nguyên nhân sẽ giúp việc hỗ trợ trẻ dễ dàng hơn khi ở gần trẻ.

1. Ít quan tâm đến người khác
2. Việc học tập gặp khó khăn do rối loạn tăng động giảm chú ý.
3. Kèm theo chậm phát triển trí tuệ (khuyết tật trí tuệ)

3.1 Thiếu quan tâm đến người khác

Lý do đầu tiên là thiếu sự quan tâm đến người khác. Trong quá trình học từ vựng, trẻ bình thường thường học bằng cách bắt chước lời nói của người khác.

Tuy nhiên, trẻ tự kỷ ít quan tâm đến người khác nên rất ít trường hợp trẻ bắt chước người khác việc nói, phát âm. Trẻ cũng có đặc điểm là dễ bị phân tâm, điều đó có nghĩa là trẻ đang ở trong tình huống khó học ngôn ngữ.

Trẻ tự kỷ khó học ngôn ngữ vì thiếu quan tâm đến người khác

3.2 Học tập khó khăn do rối loạn tăng động giảm chú ý

Nguyên nhân thứ hai là việc học ngôn ngữ gặp khó khăn do mắc các bệnh như rối loạn tăng động giảm chú ý. Những trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý có thể bỏ lỡ cơ hội học ngôn ngữ vì trẻ luôn cử động cơ thể một cách vô thức hoặc không thể ngồi yên trên ghế.

3.3 Kèm theo chậm phát triển trí tuệ (khuyết tật trí tuệ)

Nguyên nhân thứ ba là tự kỷ đi kèm với chậm phát triển trí tuệ. Như đã đề cập ở trên, một số trẻ tự kỷ cũng có thể bị các rối loạn phát triển khác hoặc chậm phát triển trí tuệ.

Khả năng phát triển của người chậm phát triển trí tuệ chậm hơn so với độ tuổi nên cần có thời gian để học ngôn ngữ. Ví dụ, một đứa trẻ 4 tuổi có thể chậm phát triển trí tuệ nhưng nếu có trí thông minh của trẻ 2 tuổi thì vẫn nằm trong phạm vi học từ ngữ mà một đứa trẻ 2 tuổi có thể học được.

4. Cách tương tác với trẻ 4 tuổi khi trẻ chưa biết nói

Nhiều bậc cha mẹ có con 4 tuổi có thể lo lắng về cách tương tác với con. Tại đây, TSRI sẽ giải thích cách tương tác với trẻ chưa biết nói chuyện.

Nói nhiều với một đứa trẻ ít nói không phải là một ý kiến ​​hay. Đầu tiên, hãy làm rõ nguyên nhân. Sau đó, TSRI đề xuất các cách trò chuyện sau:

• Nói những lời trẻ dễ hiểu.
• Truyền đạt bằng từ ngắn và câu đơn giản.
• Nói với những từ khiến trẻ quan tâm → [Ví dụ] Trẻ: “Con chó,” bạn nói, “Đó là con chó đấy.”
• Lập kế hoạch hành động của trẻ bằng cách sử dụng flashcards, ảnh chụp, ảnh vẽ.

Mục đích của cách tương tác không chỉ là nói chuyện. Một số trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong việc tạo ra từ ngữ. Tùy theo triệu chứng, nếu trẻ khó nói thì cần dạy trẻ cách giao tiếp bằng thẻ tranh. Nếu trẻ cảm thấy đó là gánh nặng thì cơ hội học hỏi sẽ bị mất đi.

Bất kể trẻ có nói hay không, TSRI khuyên bạn nên chọn môi trường và phương pháp giúp trẻ dễ dàng bày tỏ ý muốn của mình. Hãy nhớ rằng nhân vật chính là chính con người trẻ chứ không phải những người ủng hộ hay người giám hộ.

Cách tương tác với trẻ 4 tuổi khi trẻ chưa biết nói

5. Hỏi đáp về trẻ tự kỷ chưa biết nói

5.1 Tôi muốn biết tại sao người mắc chứng tự kỷ không thể nói được?

Những lý do khiến người mắc chứng tự kỷ không thể nói được như sau:

• Ít quan tâm đến người khác
• Việc học tập gặp khó khăn do rối loạn tăng động giảm chú ý, v.v.
• Kèm theo chậm phát triển trí tuệ (khuyết tật trí tuệ) 

Ngoài những nguyên nhân trên, còn có các nguyên nhân khác bao gồm quá mẫn cảm và căng thẳng mạnh.

5.2 Trẻ 4 tuổi không nói được có phải là thiểu năng trí tuệ?

Chỉ vì một đứa trẻ không thể nói được ở tuổi lên 4 không nhất thiết có nghĩa là chúng bị thiểu năng trí tuệ. Như đã giới thiệu trong bài viết này, không thể loại trừ khả năng mắc bệnh tự kỷ.

Ngoài ra, vì sự phát triển của trẻ ở mỗi người là khác nhau nên có những trường hợp số lượng từ tăng lên sau một thời điểm nhất định. Nếu bạn không chắc chắn, bố mẹ hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ.

Trẻ 4 tuổi không nói được không nhất thiết có nghĩa là bị thiểu năng trí tuệ

5.3 Sự chậm trễ phát triển ngôn ngữ có thể bắt kịp tiến độ khi lên 4?

Dường như có nhiều giả thuyết khác nhau về việc liệu trẻ có bắt kịp được tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ khi lên 4 hay không. Điều TSRI có thể nói với bạn ở đây là điều đó không nhất thiết có nghĩa là con bạn sẽ bắt kịp tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ khi được 4 tuổi.

Điều quan trọng là cung cấp sự hỗ trợ phù hợp với sự phát triển của trẻ. TSRI hiểu rằng bạn muốn con mình bắt kịp ngôn ngữ trước 4 tuổi, nhưng bước đầu tiên là phải hiểu được tình trạng phát triển của con bạn. Đừng lo lắng, chúng ta hãy có một cái nhìn dài hạn.

5.4 Tại sao người thiểu năng trí tuệ nặng lại không nói được?

Người khuyết tật trí tuệ nặng không nhất thiết không có khả năng nói. Khuyết tật trí tuệ nghiêm trọng có nghĩa là chỉ số IQ từ 20 đến 35 và độ tuổi phát triển từ 3 đến 6 tuổi, vì vậy có thể giả định rằng người đó có thể nói ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi phát triển của mình.

Trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, chỉ số IQ dưới 20 và độ tuổi phát triển được cho là dưới 3 tuổi. Kết quả là người khuyết tật trí tuệ nặng gặp khó khăn khi nói dù họ có thể nói.

5.5 Có thể hồi phục sau cải thiện chậm trễ ngôn ngữ không?

Sự chậm nói do chứng tự kỷ hoặc các tình trạng khác đôi khi có thể được cải thiện thông qua việc phát hiện sớm và điều trị sớm.

Ngoài ra, chỉ vì trẻ không thể nói được một ngôn ngữ không nhất thiết có nghĩa là trẻ bị khuyết tật. Trước hết, hãy tham khảo ý kiến ​​​​bác sĩ, nếu không có gì bất thường, hãy thử tương tác với con bằng cách đọc sách cho con nghe hoặc nói chuyện nhiều với con.

Nếu con bạn chậm phát triển ngôn ngữ do chứng tự kỷ hoặc thiểu năng trí tuệ, việc nhận được hướng dẫn chuyên biệt như trị liệu ngôn ngữ có thể giúp thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ, nếu cần thiết.

Trên hành trình chăm sóc và tìm kiếm phương pháp điều trị có hiệu quả cho trẻ tự kỷ đầy thách thức. Với sứ mệnh giúp đỡ cộng đồng trẻ tự kỷ tại Việt Nam, Mirai care là cầu nối đồng hành cùng trẻ tự kỷ tiếp cận đến phương pháp điều trị hiệu quả nhất. 

"Sự chậm phát triển của trẻ tự kỷ không đồng nghĩa với việc chúng không có tiềm năng phát triển"

Hãy đểMiraicaređồng hành cùng bố mẹ trên hành trình này nhé!