Tổng hợp các vitamin tốt cho bệnh tự kỷ không phải ai cũng biết

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Nội dung bài viết: 

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện các triệu chứng của bệnh tự kỷ. Trong đó, một số loạivitamin tốt cho bệnh tự kỷđã được chứng minh tác động đến chức năng não bộ và hành vi của người bệnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm được và biết cách sử dụng những loại vitamin này hiệu quả. Bài viết dưới đây,Mirai Caresẽ tổng hợp các loại vitamin có lợi cho người tự kỷ, bạn có thể tham khảo để thêm thông tin hữu ích trong quá trình đồng hành cùng con.

1. Tự kỷ và vai trò của vitamin trong hỗ trợ điều trị

Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một tình trạng phát triển thần kinh phức tạp, thường xuất hiện từ những năm đầu đời và kéo dài suốt cuộc sống. Trẻ mắc ASD thường gặp khó khăn trong giao tiếp, tương tác xã hội và thể hiện những hành vi lặp đi lặp lại hoặc hạn chế về sở thích. Mức độ biểu hiện có thể rất khác nhau ở từng người, từ nhẹ đến nặng nên ASD được gọi là một "phổ" rối loạn. 

Nhiều năm qua, bên cạnh các liệu pháp can thiệp hành vi, ngôn ngữ và giáo dục đặc biệt, giới chuyên môn đã quan tâm đến vai trò của dinh dưỡng, đặc biệt là các loại vitamin tốt cho bệnh tự kỷ. Mặc dù vitamin không phải thuốc chữa bệnh nhưng chúng có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chức năng não bộ, tăng cường miễn dịch và ổn định hệ tiêu hóa. Một số vitamin còn ảnh hưởng đến hành vi, cảm xúc và khả năng học hỏi của người bệnh. 

Cơ chế tác động của các loại vitamin tốt cho bệnh tự kỷ rất rõ ràng. Cụ thể:  

• Hỗ trợ sản xuất chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin, GABA – những chất quan trọng giúp điều hòa cảm xúc, hành vi và khả năng tập trung.
• Cải thiện chức năng tế bào thần kinh, giúp dẫn truyền tín hiệu não bộ hiệu quả hơn, từ đó giảm các biểu hiện như lo âu, kích thích quá mức, mất tập trung.
• Tham gia vào quá trình trao đổi chất trong não, cung cấp năng lượng cho hoạt động của hệ thần kinh.
• Giảm viêm thần kinh, một yếu tố có thể liên quan đến các rối loạn trong phổ tự kỷ.
• Hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp giảm các phản ứng viêm lan tỏa có thể ảnh hưởng đến não và hành vi.
• Tác động tích cực đến trục ruột – não, đặc biệt là các loại vitamin liên quan đến hệ tiêu hóa, góp phần cải thiện tâm trạng và nhận thức.
• Một số vitamin tốt cho bệnh tự kỷ (như B6, B12, D, folate) đã được chứng minh có vai trò trong điều chỉnh hành vi và hỗ trợ phát triển trí tuệ.

Vậy nên, việc bổ sung vitamin tốt cho bệnh tự kỷ đúng cách, đúng liều lượng quan trọng trong kế hoạch chăm sóc toàn diện cho ASD. Tuy nhiên, người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ chuyên khoa.  

Bổ sung vitamin và dưỡng chất cho trẻ tự kỷ rất quan trọng 

2. Dấu hiệu cho thấy trẻ tự kỷ có thể thiếu vitamin

Trẻ tự kỷ thường có chế độ ăn uống khá đặc biệt, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt vi chất cao hơn trẻ bình thường. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu thiếu vitamin là vô cùng quan trọng để can thiệp kịp thời, giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và hỗ trợ quá trình can thiệp hành vi, ngôn ngữ hiệu quả hơn. Một số dấu hiệu cảnh báo trẻ tự kỷ đang có nguy cơ thiếu vitamin gồm: 

• Kén ăn, từ chối rau củ:Trẻ tự kỷ thường giới hạn thực phẩm trong một nhóm nhất định, lặp đi lặp lại và kiên quyết từ chối bất cứ món ăn mới nào, đặc biệt là rau củ. Hành vi này kéo dài khiến cơ thể không hấp thụ đủ các vi chất thiết yếu như vitamin A, C, D và các loại vitamin nhóm B. Đâu cũng là lý do vì sao các loại vitamin tốt cho bệnh tự kỷ thường được bổ sung từ nguồn bên ngoài. 
• Các dấu hiệu ngoài da:Nếu cha mẹ thấy trẻ có làn da khô ráp, hay nứt nẻ, môi khô, hay bị viêm khóe miệng, móng tay giòn hoặc có đốm trắng… thì đó có thể là dấu hiệu thiếu vitamin nhóm B (như B2, B6, B12), kẽm hoặc vitamin A. Thông thường, những vi chất này ít xuất hiện trong khẩu phần ăn đơn giản, ít rau củ, thịt cá hoặc sữa của trẻ. 
• Rối loạn cảm xúc, giấc ngủ bất ổn:Trẻ tự kỷ dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, hay cáu gắt và ngủ không cố định. Nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu hụt một số vitamin ảnh hưởng đến chức năng thần kinh như vitamin D, B6 và folate. Những biểu hiện này sẽ được cải thiện đáng kể nếu chế độ dinh dưỡng bổ sung đầy đủ các loại vitamin tốt cho bệnh tự kỷ một cách khoa học. 
• Kết quả xét nghiệm thiếu hụt vi chất:Một số phụ huynh lựa chọn xét nghiệm vi chất cho con và nhận thấy rõ ràng sự thiếu hụt vitamin D, B6, B12 hoặc folate. Đây là bằng chứng cụ thể để bác sĩ đưa ra phác đồ can thiệp bằng dinh dưỡng hoặc bổ sung vitamin phù hợp. 

Trẻ tự kỷ kén ăn kéo dài khiến cơ thể không hấp thụ đủ các vitamin thiết yếu

3. Vì sao trẻ tự kỷ dễ bị thiếu vitamin?

Trẻ tự kỷ dễ bị thiếu hụt nhiều loại vitamin do các nguyên liên quan đến đặc điểm sinh lý, hành vi, chế độ chăm sóc và dinh dưỡng. Những nguyên nhân phổ biến thường gặp gồm: 

• Kén ăn nghiêm trọng:Trẻ bị tự kỷ thường gặp rối loạn xử lý cảm giác, khiến các giác quan phản ứng mạnh hoặc yếu hơn bình thường. Điều này dẫn đến trẻ kén ăn nghiêm trọng và từ chối ăn rau củ, trái cây, thực phẩm tươi sống,.... Hậu quả là khẩu phần ăn của trẻ thiếu đa dạng và thiếu hụt nhiều loại vi chất quan trọng như vitamin A, B, C, D và E. 
• Hệ tiêu hóa kém:Trẻ tự kỷ dễ gặp các vấn đề về tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy kéo dài, viêm ruột hoặc rối loạn hệ vi sinh đường ruột. Những tình trạng này khiến khả năng hấp thụ dinh dưỡng bao gồm cả vitamin và khoáng chất bị giảm sút mặc dù vẫn đủ về mặt số lượng món ăn. 
• Tác dụng phụ của thuốc:Một vài trường hợp tự kỷ được bác sĩ kê thuốc hỗ trợ điều trị như thuốc an thần, thuốc chống co giật, thuốc điều chỉnh hành vi,.... Những loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như rối loạn chuyển hóa hoặc bài tiết quá mức một số vi chất, tăng nhu cầu chuyển hóa vitamin nhóm B, D, Ca,..... Vậy nên, trẻ dùng thuốc lâu có nguy cơ bị thiếu hụt vi chất nếu không theo dõi và bổ sung kịp thời. 
• Ăn kiêng sai cách:Nhiều cha mẹ áp dụng chế độ ăn không gluten (GFCF) hoặc loại bỏ sữa và đạm động vật để cải thiện hành vi ở trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, nếu không có sự tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng, việc loại bỏ nhóm thực phẩm chính như sữa, ngũ cốc sẽ làm thiếu hụt nghiêm trọng canxi, vitamin D, vitamin B nhóm và sắt. 

Trẻ tự kỷ thường chán ăn dẫn đến thiếu vitamin và dưỡng chất

4. Những loại vitamin tốt cho trẻ tự kỷ – dựa trên nghiên cứu khoa học

Dưới đây là những loại vitamin tốt cho bệnh tự kỷ dựa trên nghiên cứu khoa học kèm các thực phẩm giàu vitamin đó để phụ huynh dễ dàng bổ sung vào bữa ăn hàng ngày cho con: 

Vitamin D

Là một loại hormone neurosteroid, vitamin D đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển thần kinh bằng cách trung gian các cơ chế như dẫn truyền thần kinh, tăng sinh tế bào thần kinh, stress oxy hóa và chức năng miễn dịch trong hệ thần kinh trung ương. Việc giải quyết tình trạng thiếu hụt vitamin D có thể có lợi ích tiềm tàng trong việc kiểm soát các triệu chứng tự kỷ.

Những thực phẩm giàu vitamin D gồm: 

• Các loại cá béo như cá hồi, cá thu, cá ngừ,.... 
• Lòng đỏ trứng 
• Gan bò 
• Sữa và ngũ cốc 
• Nấm, đặc biệt các loại nấm phơi nắng

Vitamin B12

Thiếu hụt vitamin B12 thường thấy ở những người mắc chứng tự kỷ. Bổ sung vitamin B12, bao gồm cả thông qua tiêm, đã cho thấy những cải thiện đáng kể về các triệu chứng tự kỷ. Người ta tin rằng vitamin B12 đóng vai trò trong sự phát triển thần kinh và khả năng sử dụng axit béo cần thiết cho sự phát triển nhận thức và xã hội của cơ thể.

Một số thực phẩm giàu vitamin B12 cha mẹ nên cân nhắc bổ sung vào thực đơn dinh dưỡng hàng ngày của trẻ gồm: 

• Thịt bò, gan động vật
• Hải sản như cá hồi, cá ngừ, sò điệp
• Trứng
• Sữa, phô mai
• Ngũ cốc tăng cường B12 (dành cho trẻ ăn chay hoặc kén ăn)

Axit béo Omega-3

Bổ sung axit béo omega-3, đặc biệt là DHA và EPA , đã cho thấy sự cải thiện các triệu chứng của chứng tự kỷ. Axit béo Omega-3 rất quan trọng đối với sức khỏe não bộ và có thể giúp giải quyết một số khía cạnh nhận thức và hành vi liên quan đến chứng tự kỷ.

Những thực phẩm giàu axit béo Omega- 3 gồm: 

• Cá béo như cá hồi, cá mòi, cá trích
• Các loại hạt như hạt chia, hạt lanh, quả óc chó
• Dầu cá hoặc dầu tảo (dành cho trẻ ăn chay)
• Trứng và các chế phẩm từ trứng 

Axit béo Omega-3 rất quan trọng đối với sức khỏe não bộ của trẻ

Vitamin B6 và Magnesium

B6 tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, axit amin, carbohydrate, lipid và hormone. Ngoài ra, B6 còn có tác dụng tạo ra chất dẫn truyền thần kinh và chịu trách nhiệm cho chức năng thần kinh. Trong khi đó, Magnesium hỗ trợ ổn định thần kinh, tăng hiệu quả của vitamin B6 và giúp giảm căng thẳng.

Thực phẩm giàu vitamin B6:

• Chuối
• Cá ngừ, cá hồi
• Thịt gà, gan
• Khoai tây, bí đỏ

Thực phẩm giàu magnesium:

• Hạt hạnh nhân, hạt điều, hạt bí
• Rau xanh đậm như cải bó xôi, cải xoăn
• Chuối, bơ, yến mạch
• Sô cô la đen (hàm lượng cacao >70%)

Folate (vitamin B9)

Folate là thực phẩm cho não, cần thiết để tạo ra các tế bào hồng cầu, sản xuất năng lượng và hỗ trợ phát triển não bộ, đặc biệt khi có gen MTHFR bất thường. Ngoài ra còn có nghiên cứu cho thấy nhiều trẻ được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ có các kháng thể tự động ngăn chặn folate xâm nhập vào não. Các dạng vitamin B9 có khả năng sinh học cao nhất là axit folinic và 5MTHF. 

Những thực phẩm có hàm lượng folate (vitamin B9) gồm: 

• Rau xanh như cải bó xôi, cải thìa, bông cải xanh
• Đậu lăng, đậu xanh, đậu đen
• Cam, chuối, bơ
• Ngũ cốc nguyên hạt

Folate (vitamin B9) có nhiều trong rau xanh, đậu lăng,....  

5. Những lưu ý khi sử dụng vitamin cho trẻ tự kỷ

Nhiều phụ huynh quan tâm đến việc sử dụng vitamin tốt cho bệnh tự kỷ như một cách hỗ trợ cải thiện hành vi, giấc ngủ, khả năng tập trung hay chức năng tiêu hóa của trẻ. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và mang lại hiệu quả thật sự, cha mẹ cần lưu ý những điểm quan trọng sau:

• Vitamin và thực phẩm chức năng không thể thay thế các phương pháp trị liệu chuyên sâu như can thiệp hành vi, ngôn ngữ hay hoạt động trị liệu nên là phần bổ sung hỗ trợ trong kế hoạch tổng thể.
• Không nên tự ý phối hợp nhiều loại vitamin hoặc khoáng chất cùng lúc vì có thể gây quá tải cho cơ thể và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa.
• Cần theo dõi sát sao các phản ứng phụ sau khi sử dụng, đặc biệt là các dấu hiệu như rối loạn tiêu hóa, nổi mẩn, mất ngủ hoặc thay đổi hành vi đột ngột.
• Việc lựa chọn và sử dụng vitamin tốt cho bệnh tự kỷ nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng hoặc nhà trị liệu có kinh nghiệm.
• Để đạt hiệu quả lâu dài, việc bổ sung vitamin cần đi kèm với trị liệu đa ngành, chăm sóc tâm lý và môi trường sống tích cực cho trẻ.

Không nên tự ý phối hợp nhiều loại vitamin hoặc khoáng chất cùng lúc

6. Mirai Care – Đồng hành cùng cha mẹ trên hành trình phục hồi toàn diện cho trẻ tự kỷ

Mirai Care là đơn vị tiên phong tại Việt Nam trong lĩnh vực phát hiện sớm và phục hồi chức năng giao tiếp cho trẻ có dấu hiệu rối loạn phổ tự kỷ. Với cách tiếp cận toàn diện, Mirai Care không chỉ tư vấn về trị liệu mà còn định hướng dinh dưỡng và sử dụng vitamin tốt cho bệnh tự kỷ một cách khoa học, an toàn.

• Đơn vị hợp tác độc quyền với Viện Nghiên cứu Trị liệu và Cấy ghép tế bào gốc Tokyo, Nhật Bản. 
• Đã hỗ trợ thành công hơn 500 trẻ từ 18 tháng đến 6 tuổi.
• Chuyên sâu trong phát hiện, tư vấn và phục hồi khả năng giao tiếp, bao gồm hướng dẫn cha mẹ về các liệu pháp trị liệu và dinh dưỡng phù hợp.
• Tư vấn lựa chọn vitamin tốt cho bệnh tự kỷ nhằm hỗ trợ tăng cường chuyển hóa, chức năng thần kinh và khả năng tương tác xã hội ở trẻ.

Liệu pháp tế bào gốc tác động trực tiếp đến các vùng não bộ chịu trách nhiệm về ngôn ngữ và cảm xúc. Sau khi áp dụng, nhiều trẻ ghi nhận sự thay đổi tích cực về khả năng phản ứng với lời gọi, biểu cảm khuôn mặt và mức độ tương tác mắt. Những kỹ năng cơ bản như chỉ tay, gọi tên, chủ động giao tiếp cũng bắt đầu xuất hiện và dần phát triển ổn định hơn.

Hơn hết, liệu pháp tế bào gốc không hoạt động độc lập mà đạt hiệu quả tối ưu khi được kết hợp với trị liệu hành vi và dinh dưỡng đúng cách. Trong đó, việc bổ sung vitamin tốt cho bệnh tự kỷ đóng vai trò hỗ trợ tái tạo tế bào, thúc đẩy quá trình dẫn truyền thần kinh và giúp trẻ duy trì năng lượng tinh thần ổn định để tiếp nhận các liệu pháp khác.

Mirai Care là đơn vị hợp tác độc quyền với Viện Nghiên cứu Trị liệu và Cấy ghép tế bào gốc Tokyo, Nhật Bản

Trên đây, Mirai Care đã tổng hợp danh sách các vitamin tốt cho trẻ tự kỷ và những thực phẩm giàu những vitamin đó. Bên cạnh việc áp dụng biện pháp can thiệp trị liệu, phụ huynh cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng của trẻ, giúp trẻ luôn ổn định cả về thể chất lẫn tinh thần để đủ sức khỏe tiếp nhận trị liệu. Đừng quên đón đọc Mirai Care mỗi ngày để bỏ túi thêm nhiều kiến thức bổ ích về chăm sóc trẻ tự kỷ hơn nhé.