Top 4 phương pháp phục hồi chức năng cho trẻ bại não phổ biến hiện nay

Table of Contents

Bại não là một rối loạn phát triển vận động và tư thế do tổn thương ở não bộ, thường xảy ra trong giai đoạn bào thai, sơ sinh hoặc những năm đầu đời. Trẻ bị bại não thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát vận động, giao tiếp và thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, khi có sự can thiệp sớm và đúng phương pháp, phục hồi chức năng cho trẻ bại não có thể giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của trẻ, hỗ trợ phát triển kỹ năng và tăng khả năng hòa nhập xã hội.

1. Trẻ bại não nên bắt đầu phục hồi chức năng từ khi nào?

“Giai đoạn vàng” từ 0-6 tuổi - thời điểm não còn khả năng tự bù trừ 

Theobài nghiên cứu của PMC PubMed Central, trong giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi, não bộ của trẻ còn khả năng tự bù trừ và thích nghi cao. Việc can thiệp sớm sẽ giúp tận dụng tối đa khả năng này, tăng cơ hội cải thiện chức năng vận động và nhận thức cho trẻ. Nếu trì hoãn, các cơ hội phục hồi sẽ giảm dần, và việc điều trị sẽ trở nên khó khăn hơn

Phát hiện càng sớm, tập luyện càng ít tốn kém - cải thiện càng rõ

• Hiệu quả phục hồi cao hơn: Trẻ được can thiệp sớm có khả năng phát triển kỹ năng vận động và nhận thức tốt hơn.
• Giảm chi phí điều trị: Việc điều trị sớm giúp rút ngắn thời gian phục hồi và giảm thiểu các biến chứng, từ đó giảm chi phí điều trị lâu dài.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Dần học được cách độc lập trong sinh hoạt hàng ngày, từ đó làm tăng khả năng hòa nhập xã hội.

Những dấu hiệu sớm để đưa trẻ đi đánh giá chức năng vận động

• Khó kiểm soát đầu cổ: Trẻ không thể giữ đầu thẳng hoặc đầu gục xuống khi nằm sấp.
• Chậm phát triển kỹ năng vận động: Đến tuổi nhưng không biết lẫy, bò, ngồi hoặc đi đúng thời điểm phát triển.
• Trương lực cơ bất thường: Cơ thể quá cứng hoặc quá mềm, tay chân co cứng hoặc mềm nhão.
• Phản xạ bất thường: Trẻ có các phản xạ nguyên thủy kéo dài hoặc không phù hợp với độ tuổi.
• Khó khăn trong ăn uống và giao tiếp: Gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động đời thường như ăn, uống hoặc chậm phát triển ngôn ngữ.

Giai đoạn từ 0-6 tuổi chính là thời điểm vàng để trẻ bại não bắt đầu hồi phục chức năng

2. Các phương pháp phục hồi chức năng phổ biến hiện nay

Phục hồi chức năng cho trẻ bại não là một quá trình đa phương pháp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia và gia đình. Dưới đây là những phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay:

2.1. Vật lý trị liệu - Cải thiện vận động thô và kiểm soát tư thế

Vật lý trị liệutập trung vào việc phát triển các kỹ năng vận động thô như kiểm soát đầu cổ, lẫy, ngồi, bò, đứng và đi. Các bài tập được thiết kế dựa trên các mốc phát triển vận động của trẻ và thể lâm sàng của bại não. Mục tiêu là giúp trẻ đạt được sự độc lập tối đa trong vận động và sinh hoạt hàng ngày.

2.2. Hoạt động trị liệu - Phát triển kỹ năng sống và vận động tinh

Hoạt động trị liệu nhằm cải thiện khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày như ăn uống, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân và kỹ năng sử dụng tay. Phương pháp này giúp trẻ tăng cường sự độc lập và tự tin trong cuộc sống hàng ngày.

2.3. Âm ngữ trị liệu - Phát triển ngôn ngữ và giao tiếp

Âm ngữ trị liệu giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp bằng cách phát triển kỹ năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ. Các chuyên gia sẽ đồng hành cùng trẻ để cải thiện phát âm, từ vựng và khả năng diễn đạt, đồng thời hỗ trợ trẻ trong việc sử dụng các công cụ giao tiếp thay thế nếu cần thiết.

2.4. Điều trị phối hợp y học tái tạo - Tế bào gốc

Liệu pháp tế bào gốc là một hướng điều trị mới trong phục hồi chức năng cho trẻ bại não. Phương pháp này nhằm tái tạo và phục hồi các tế bào thần kinh bị tổn thương, cải thiện chức năng vận động và nhận thức của trẻ. Tuy nhiên, việc áp dụng cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của các chuyên gia y tế và tuân thủ các quy định pháp lý hiện hành.

Phương pháp điều trị bằng tế bào gốc đang là phương pháp phục hồi chức năng được quan tâm hiện nay

3. Lịch tập phục hồi chức năng cho trẻ - bao nhiêu là đủ?

Bao nhiêu buổi/tuần? Bao lâu thì thấy kết quả?

Không có một lịch trình cố định áp dụng cho tất cả trẻ bại não, vì mỗi trẻ có mức độ tổn thương và khả năng phục hồi khác nhau. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến nghị:

• Tần suất tập luyện: Trẻ nên được tập luyện từ 2 đến 3 buổi mỗi tuần, mỗi buổi kéo dài khoảng 30 phút, tùy theo sức khỏe và khả năng của trẻ. 
• Thời gian thấy kết quả: Kết quả phục hồi thường xuất hiện sau 7 đến 12 tuần tập luyện đều đặn.

Điều quan trọng là duy trì lịch tập đều đặn và theo dõi tiến trình phục hồi của trẻ để điều chỉnh phương pháp phù hợp.

Vì sao phải duy trì đều - kể cả khi “thấy con đứng được rồi”?

Một số phụ huynh có thể ngừng tập luyện khi thấy con đã đạt được một số tiến bộ, như đứng được hoặc đi được vài bước. Tuy nhiên, việc duy trì tập luyện đều đặn là cần thiết vì:

• Ngăn ngừa thoái lui: Nếu ngừng tập, trẻ có thể mất đi những kỹ năng đã đạt được.
• Phát triển kỹ năng mới: Tập luyện liên tục giúp trẻ học thêm các kỹ năng mới và cải thiện chức năng hiện có.
• Tăng cường sự tự tin: Việc tiến bộ liên tục giúp trẻ tự tin hơn trong sinh hoạt hàng ngày

Vai trò của gia đình trong quá trình luyện tập hàng ngày tại nhà

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng của trẻ bại não. Sự tham gia tích cực của cha mẹ và người chăm sóc giúp:

• Tăng hiệu quả trị liệu: Thực hành các bài tập tại nhà giúp củng cố những gì trẻ đã học trong các buổi trị liệu chuyên nghiệp.
• Tạo môi trường hỗ trợ: Một môi trường gia đình tích cực và hỗ trợ giúp trẻ cảm thấy an toàn và được khích lệ.
• Phát hiện sớm vấn đề: Gia đình có thể nhận thấy những thay đổi nhỏ trong tiến trình phục hồi và thông báo cho chuyên gia để điều chỉnh kịp thời

Việc tham gia vào các chương trình tập huấn và hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ cũng được khuyến khích để nâng cao kiến thức và kỹ năng chăm sóc trẻ bại não.

Gia đình chính là chìa khóa quan trọng trong quá trình phục hồi cả trẻ bại não

4. Kết quả phục hồi chức năng có thể đạt được là gì?

4.1. Cải thiện khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày

Khi thực hiện theo một kế hoạch phục hồi chức năng phù hợp, nhiều trẻ bại não có thể đạt được các kỹ năng vận động cơ bản như:

• Kiểm soát được các động tác cơ bản: Những kỹ năng này giúp trẻ tăng cường sự độc lập trong sinh hoạt hàng ngày.
• Thực hiện các hoạt động sinh hoạt cơ bản: Trẻ có thể học cách tự ăn uống, mặc quần áo, đi vệ sinh và thực hiện các công việc cá nhân khác.

Những tiến bộ này không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống của trẻ mà còn giảm bớt gánh nặng cho gia đình và người chăm sóc.

4.2. Hạn chế biến chứng và cải thiện sức khỏe tổng thể

Phục hồi chức năng đúng cách giúp ngăn ngừa và giảm thiểu các biến chứng thường gặp ở trẻ bại não, bao gồm:

• Co rút cơ và biến dạng khớp: Các bài tập vận động giúp duy trì độ linh hoạt và sức mạnh cơ bắp, ngăn ngừa tình trạng co rút và biến dạng.
• Viêm phổi và loét tì đè: Việc cải thiện khả năng vận động và thay đổi tư thế thường xuyên giúp giảm nguy cơ mắc các biến chứng này.
• Suy dinh dưỡng: Hướng dẫn ăn uống đúng cách và cải thiện khả năng tự ăn giúp trẻ hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn.

Nhờ đó, sức khỏe tổng thể của trẻ được cải thiện, tăng cường khả năng chống lại các bệnh tật khác.

4.3. Tăng cơ hội hòa nhập trường học và xã hội

Khi các kỹ năng vận động và sinh hoạt được cải thiện, trẻ bại não có thể:

• Tham gia vào các hoạt động học tập: Trẻ có thể đến trường, tham gia vào lớp học và tiếp thu kiến thức phù hợp với khả năng của mình.
• Phát triển kỹ năng giao tiếp và xã hội: Thông qua các hoạt động trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp, trẻ học cách tương tác với người khác, xây dựng mối quan hệ và tham gia vào cộng đồng.
• Tăng cường sự tự tin và độc lập: Những tiến bộ trong phục hồi chức năng giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn, sẵn sàng đối mặt với các thử thách trong cuộc sống hàng ngày.

Phục hồi chức năng sẽ giúp các trẻ bại não hòa nhập tốt hơn 

5. Phụ huynh thường sai lầm gì khi cho con tập phục hồi?

5.1 Chờ đến khi con biết ngồi mới cho đi tập

Nhiều phụ huynh cho rằng nên đợi đến khi trẻ có thể ngồi vững mới bắt đầu cho con đi tập phục hồi chức năng. Tuy nhiên, đây là một quan niệm sai lầm. Việc can thiệp sớm, ngay từ khi trẻ được chẩn đoán hoặc có dấu hiệu nghi ngờ bại não, là rất quan trọng. 

Can thiệp sớm giúp tận dụng tối đa khả năng phát triển của não bộ trong giai đoạn vàng (0 - 6 tuổi), khi não còn khả năng tự bù trừ và thích nghi cao. Việc trì hoãn có thể làm giảm hiệu quả của các phương pháp điều trị và làm mất đi cơ hội cải thiện chức năng vận động và nhận thức cho trẻ.

Chờ đến khi con bắt đầu biết ngồi mới cho đi tập phục hồi chức năng là quan niệm sai lầm

5.2 Tập quá nhẹ - hoặc quá sức - không đúng giai đoạn

Một số phụ huynh có thể cho rằng việc tập luyện nhẹ nhàng là đủ, trong khi số khác lại ép trẻ tập luyện quá sức với mong muốn thấy kết quả nhanh chóng. Cả hai cách tiếp cận này đều không phù hợp và có thể gây hại cho trẻ.

Việc tập luyện cần được thiết kế phù hợp với độ tuổi, mức độ tổn thương và khả năng hiện tại của trẻ. Tập quá nhẹ có thể không đủ kích thích để cải thiện chức năng, trong khi tập quá sức có thể dẫn đến mệt mỏi, chấn thương hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng hiện tại. 

Do đó, cần có sự hướng dẫn và giám sát của các chuyên gia phục hồi chức năng để xây dựng chương trình tập luyện phù hợp cho từng giai đoạn phát triển của trẻ.

Thiết kế bài tập không phù hợp với tình trạng của con

5.3 Phó mặc hoàn toàn cho chuyên viên, không hỗ trợ tại nhà

Một sai lầm khác là phụ huynh hoàn toàn dựa vào các buổi trị liệu tại trung tâm và không thực hiện các bài tập hoặc hỗ trợ con tại nhà. Trong khi đó, sự tham gia tích cực của gia đình trong quá trình phục hồi chức năng là yếu tố then chốt để đạt được kết quả tốt nhất.

Các bài tập và hoạt động hỗ trợ tại nhà giúp củng cố những gì trẻ đã học được trong các buổi trị liệu, đồng thời tạo môi trường thuận lợi để trẻ áp dụng kỹ năng vào cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra, việc phụ huynh tham gia vào quá trình này cũng giúp họ hiểu rõ hơn về tình trạng của con, từ đó có thể điều chỉnh và hỗ trợ kịp thời khi cần thiết.

Ỷ hoàn toàn vào các buổi trị liệu tại trung tâm và không thực hiện các bài tập hoặc hỗ trợ con tại nhà

Phục hồi chức năng cho trẻ bại não là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, chuyên gia y tế và cộng đồng. Việc áp dụng các phương pháp trị liệu phù hợp, như vận động trị liệu, hoạt động trị liệu, huấn luyện giao tiếp và ngôn ngữ, cùng với sự hỗ trợ từ các chương trình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng, sẽ giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng của mình. Hãy bắt đầu hành trình này càng sớm càng tốt để mang lại tương lai tươi sáng hơn cho trẻ.