[Hỏi&Đáp] Một số cách chăm sóc trẻ bại não được chuyên gia thực hiện

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Nội dung bài viết:

Chăm sóc trẻ bại não là một hành trình đầy yêu thương nhưng cũng không ít thử thách. Mỗi đứa trẻ mắc bại não đều có đặc điểm thích nghi riêng về vận động, giao tiếp và cảm xúc, đòi hỏi phụ huynh phải có kiến thức và phương pháp phù hợp. Trong bài viết này,Mirai Caresẽ chia sẻmột số cách chăm sóc trẻ bại nãohiệu quả, từ thói quen hằng ngày đến hỗ trợ phục hồi chức năng giúp trẻ phát triển tối đa khả năng của mình và cải thiện chất lượng cuộc sống.

1. Bại não là gì? Hiểu đúng về trẻ bại não để chăm sóc hiệu quả hơn

Bại não (Cerebral Palsy) là một dạng tổn thương não không tiến triển, xảy ra từ rất sớm có thể trước, trong hoặc ngay sau khi sinh. Mặc dù tổn thương này không nặng thêm theo thời gian, nhưng nó để lại ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động, tư thế, phối hợp cơ thể, thậm chí là giao tiếp và nhận thức ở trẻ.

Điều quan trọng mà nhiều phụ huynh cần nhận ra là không có hai trẻ bại não nào giống nhau hoàn toàn. Tùy vào vùng não bị tổn thương, mỗi trẻ sẽ thể hiện mức độ nặng nhẹ khác nhau và có thể thuộc các thể như:

• Thể co cứng (Spastic):Chiếm tỷ lệ cao nhất, trẻ thường có tay chân cứng, khó vận động linh hoạt.
• Thể múa vờn (Dyskinetic):Cử động tay chân không kiểm soát, thường vặn vẹo hoặc run rẩy.
• Thể mềm nhão (Hypotonic):Cơ nhão, ít sức, trẻ chậm phát triển vận động.
• Thể phối hợp (Mixed):Kết hợp nhiều dạng triệu chứng, ảnh hưởng nặng nề hơn.

Vì vậy, không thể áp dụng một công thức chung để chăm sóc tất cả trẻ bại não. Phụ huynh cần hiểu rõ tình trạng cụ thể của con mình, từ đó lựa chọn phương pháp can thiệp, phục hồi và giao tiếp phù hợp nhất, giúp con phát triển tối đa trong khả năng có thể.

Hiểu đúng về trẻ bại não để chăm sóc hiệu quả hơn

2. Nguyên tắc chung khi chăm sóc trẻ bại não

Chăm sóc trẻ bại não không chỉ đòi hỏi tình yêu thương, mà còn cần sự kiên trì, hiểu biết và phương pháp đúng đắn. Dưới đây là những nguyên tắc cốt lõi mà cha mẹ cần ghi nhớ trong suốt hành trình đồng hành cùng con:

• Kiên trì theo đúng phương pháp, phối hợp đa ngành:Việc chăm sóc và phục hồi chức năng cho trẻ bại não cần thời gian dài, không thể nóng vội. Phụ huynh nên làm việc với bác sĩ, chuyên gia phục hồi chức năng, trị liệu viên, giáo viên đặc biệt… để xây dựng kế hoạch phù hợp cho từng giai đoạn phát triển.
• Luôn tôn trọng và khuyến khích tính độc lập của trẻ:Dù con gặp khó khăn trong vận động hay giao tiếp, cha mẹ hãy tạo điều kiện để trẻ được tự làm những việc trong khả năng từ cầm thìa, chọn quần áo, đến tự chơi một món đồ đơn giản. Điều này giúp con phát triển sự tự tin và khả năng tự phục vụ.
• Không so sánh với trẻ bình thường, tránh gây áp lực cho cả trẻ và cha mẹ:Mỗi trẻ bại não sẽ có sự thích ứng, khả năng phát triển riêng biệt. Nên việc so sánh chỉ khiến phụ huynh thêm căng thẳng và trẻ cảm thấy mình “khác biệt”, từ đó hình thành tâm lý tự ti.
• Mục tiêu không chỉ là “đi lại được” mà là sống độc lập - hòa nhập xã hội:Nhiều phụ huynh đặt nặng việc con có đi lại bình thường được hay không. Tuy nhiên, khả năng giao tiếp, tự chăm sóc, học tập và hòa nhập với cộng đồng mới là đích đến quan trọng giúp con có cuộc sống như những đứa trẻ bình thường khác.

Chăm sóc trẻ bại não cần sự kiên trì, hiểu biết và những phương pháp đúng đắn

3. Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bại não chi tiết nhất

3.1. Chăm sóc vận động: Nền tảng để trẻ phát triển thể chất

Chăm sóc vận động là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong quá trình chăm sóc trẻ bại não. Việc hỗ trợ đúng cách giúp trẻ tăng cường khả năng kiểm soát cơ thể, cải thiện chức năng vận động và giảm thiểu nguy cơ biến dạng.

• Thực hiện các bài tập phục hồi chức năng theo hướng dẫn của bác sĩ:Mỗi trẻ có mức độ tổn thương khác nhau, vì vậy các bài tập cần được thiết kế phù hợp với thể trạng cụ thể. Cha mẹ nên duy trì lịch tập đều đặn và kiên trì trong thời gian dài để đạt kết quả tốt.
• Vật lý trị liệu chuyên sâu:Đây là phương pháp giúp trẻ tăng sức mạnh cơ bắp, giảm co cứng và cải thiện khả năng giữ thăng bằng. Thường bao gồm các kỹ thuật như kéo giãn cơ, tập vận động chủ động - bị động, tập ngồi - đứng - đi tùy theo giai đoạn phát triển.
• Hướng dẫn tư thế đúng trong sinh hoạt hàng ngày:Trẻ bại não dễ gặp các vấn đề như vẹo cột sống, biến dạng khớp do ngồi, nằm sai tư thế. Cha mẹ cần học cách điều chỉnh tư thế đúng khi cho trẻ ăn, ngủ, vận động... để phòng ngừa các biến chứng về sau.
• Khuyến khích vận động nhẹ tại nhà:Dù ở nhà, trẻ vẫn cần được rèn luyện thường xuyên thông qua các hoạt động như bò, lăn người, tập đứng vịn, bước đi có hỗ trợ... Đây không chỉ là cách rèn cơ mà còn giúp trẻ tự tin hơn với từng bước tiến nhỏ.

3.2. Hỗ trợ giao tiếp và ngôn ngữ

Một trong những cách chăm sóc trẻ bại não hiệu quả là hỗ trợ phát triển khả năng giao tiếp và ngôn ngữ từ sớm. Nhiều trẻ bại não gặp khó khăn trong việc diễn đạt, phát âm hoặc hiểu ngôn ngữ nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể bị hạn chế trong giao tiếp xã hội và học tập sau này.

• Âm ngữ trị liệu là phương pháp quan trọng giúp trẻ cải thiện khả năng nói, hiểu và sử dụng ngôn ngữ. Càng can thiệp sớm, hiệu quả càng cao.
• Cha mẹ nên sử dụng hình ảnh, biểu tượng, cử chỉ và ngôn ngữ cơ thể để giao tiếp với trẻ, giúp trẻ dần nhận biết và phản hồi.
• Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú: đọc sách, kể chuyện, hát và trò chuyện với trẻ hàng ngày ngay cả khi trẻ chưa biết nói.
• Luôn kiên nhẫn chờ đợi phản hồi của trẻ, không nên nói thay, làm thay hoặc cắt lời trẻ điều này giúp trẻ học cách chủ động giao tiếp.

Chăm sóc vận động và hỗ trợ giao tiếp là các quá trình quan trọng trong việc chăm sóc trẻ bại não

3.3. Chăm sóc tâm lý và cảm xúc cho trẻ

Trong hành trình tìm kiếm cách chăm sóc trẻ bại não toàn diện, yếu tố tâm lý và cảm xúc thường bị bỏ sót. Tuy nhiên, đây lại là nền tảng quan trọng giúp trẻ cảm thấy an toàn, tự tin và sẵn sàng học hỏi.

• Trẻ bại não hoàn toàn có cảm xúc, nhận thức và nhu cầu được yêu thương, tôn trọng như bất kỳ đứa trẻ nào khác.
• Cha mẹ cần tránh quát mắng, la hét hay gây áp lực, đặc biệt khi trẻ làm sai hoặc tiếp thu chậm. Thay vào đó, hãy kiên nhẫn và hướng dẫn nhẹ nhàng.
• Hãy dạy trẻ cách nhận biết và thể hiện cảm xúc, đồng thời khen ngợi mọi nỗ lực nhỏ dù chỉ là ánh mắt, cử chỉ hay hành vi tích cực.
• Nếu trẻ có dấu hiệu tự ti, thu mình hoặc né tránh xã hội, cha mẹ nên chủ động tìm đến chuyên gia tâm lý trẻ em để được tư vấn và can thiệp sớm.

3.4. Hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày và phát triển kỹ năng sống

Một trong những cách chăm sóc trẻ bại não hiệu quả là tập cho trẻ kỹ năng tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày giúp trẻ dần hình thành tính độc lập và cảm giác tự tin.

• Hướng dẫn trẻ tự mặc quần áo, cầm thìa, rửa tay, đi vệ sinh... ngay cả khi quá trình này diễn ra chậm hơn so với trẻ bình thường.
• Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ phù hợp như muỗng cong, bàn ăn có đai cố định, ghế ngồi chuyên biệt… để giúp trẻ dễ thao tác hơn.
• Khuyến khích trẻ tham gia những việc nhẹ trong nhà như gấp khăn, tưới cây, xếp đồ chơi từ đó phát triển sự khéo léo và tinh thần trách nhiệm.
• Luôn ghi nhận từng tiến bộ nhỏ, dù là một hành động đơn giản. Tránh áp đặt hoặc so sánh với trẻ khác.

Hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày và phát triển kỹ năng sống cho trẻ

3.5. Dinh dưỡng cho trẻ bại não

Một trong những yếu tố quan trọng trong cách chăm sóc trẻ bại não là xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp - giúp hỗ trợ phát triển thể chất và tăng sức đề kháng.

• Chế biến thức ăn mềm, dễ tiêu hoá do nhiều trẻ gặp khó khăn trong việc nhai, nuốt. Có thể xay nhuyễn, nấu mềm, chia nhỏ khẩu phần.
• Theo dõi cân nặng định kỳ, vì trẻ bại não thường ít vận động nên dễ bị suy dinh dưỡng hoặc béo phì nếu khẩu phần không cân đối.
• Với trẻ ăn kém, nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày và bổ sung năng lượng vào khẩu phần qua các thực phẩm giàu dinh dưỡng như dầu, bơ, sữa, phô mai…
• Nếu tình trạng suy dinh dưỡng kéo dài, hãy tham khảo bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn giải pháp cụ thể, tránh ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ.

3.6. Tăng cường can thiệp đa chuyên ngành

Một trong những cách chăm sóc trẻ bại não hiệu quả và toàn diện nhất chính là kết hợp đa chuyên ngành tức là trẻ không chỉ được chăm sóc bởi cha mẹ, mà còn cần sự đồng hành của nhiều chuyên gia y tế và giáo dục.

Đội ngũ can thiệp nên bao gồm:

• Bác sĩ thần kinh nhi: Theo dõi tình trạng tổn thương não và đưa ra hướng điều trị y khoa phù hợp.
• Chuyên viên phục hồi chức năng: Hướng dẫn bài tập cải thiện vận động, giảm co cứng cơ.
• Âm ngữ trị liệu: Hỗ trợ phát triển ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp cho trẻ chậm nói, khó diễn đạt.
• Tâm lý trị liệu: Giúp trẻ vượt qua cảm giác tự ti, phát triển tâm lý - cảm xúc lành mạnh.
• Chuyên gia giáo dục đặc biệt: Thiết kế chương trình học cá nhân hoá, phù hợp với khả năng của từng trẻ.

Can thiệp đa chuyên ngành cần được bắt đầu càng sớm càng tốt, theo dõi liên tục và điều chỉnh linh hoạt theo tiến trình phát triển của trẻ. Đây là chiến lược then chốt giúp trẻ bại não từng bước hòa nhập xã hội và sống độc lập trong tương lai.

Phụ huynh nên kết hợp tăng cường can thiệp đa chuyên ngành cho trẻ bại não

4. Vai trò của cha mẹ: người bạn đồng hành bền bỉ nhất

Với trẻ bại não, cha mẹ không chỉ là người chăm sóc, mà còn là người thầy, người bạn và là điểm tựa tinh thần vững chắc nhất trong hành trình phát triển. Sự đồng hành đúng cách của cha mẹ có thể tạo nên sự khác biệt lớn đối với tương lai của trẻ.

• Cha mẹ là người thầy đầu tiên và quan trọng nhất với trẻ bại não:Từ những hành động nhỏ như hướng dẫn cầm thìa, giúp con xoay người, hay chỉ ra cách giao tiếp bằng ánh mắt - cha mẹ chính là người khơi gợi và củng cố từng kỹ năng sống hàng ngày cho con.
• Học hỏi kiến thức, tham gia lớp dạy kỹ năng chăm sóc:Việc chăm trẻ bại não đòi hỏi kiến thức đặc thù. Cha mẹ nên chủ động tham gia các khóa học do bệnh viện, trung tâm phục hồi chức năng hoặc chuyên gia tổ chức để nắm vững các kỹ thuật hỗ trợ đúng cách.
• Chăm sóc cả bản thân để có đủ sức khỏe tinh thần đồng hành lâu dài với con:Hành trình này có thể kéo dài nhiều năm, vì vậy việc giữ gìn sức khỏe thể chất và tinh thần của chính mình là điều vô cùng quan trọng. Cha mẹ cần nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống điều độ và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần.
• Tìm kiếm cộng đồng phụ huynh để chia sẻ và động viên lẫn nhau:Đồng hành một mình dễ khiến cha mẹ cảm thấy cô đơn, kiệt sức. Việc kết nối với những gia đình có hoàn cảnh tương tự giúp cha mẹ được chia sẻ kinh nghiệm, giải tỏa tâm lý và có thêm động lực vững bước cùng con.

Cha mẹ là người bạn đồng hành bền bỉ nhất

Việc chăm sóc trẻ bại não không thể hoàn toàn giống với cách nuôi dạy một đứa trẻ khỏe mạnh, nhưng điều đó không có nghĩa là trẻ không thể phát triển tốt. Bằng việc áp dụng một số cách chăm sóc trẻ bại não khoa học như Mirai Care tìm hiểu trong bài viết trên, đồng thời song hành cùng chuyên gia và luôn giữ vững tinh thần tích cực, cha mẹ hoàn toàn có thể mang lại cho con cơ hội sống độc lập, hạnh phúc và tự tin hơn trong tương lai.