Cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý ba mẹ cần biết

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý (ADHD) không đơn giản chỉ là kiểm soát hành vi mà còn là cả một hành trình yêu thương, kiên nhẫn và thấu hiểu của ba mẹ. Trẻ mắc chứng ADHD thường gặp khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ và kiểm soát cảm xúc, vì vậy việc chăm sóc đúng cách đóng vai trò vô cùng quan trọng để giúp con phát triển toàn diện hơn. Trong bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ chia sẻ những cách chăm sóc trẻ bị ADHD khoa học và hiệu quả.

1. Đôi nét về bệnh tăng động giảm chú ý

Trước khi tìm hiểu về các cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý, Mirai Care sẽ giới thiệu cho bạn đọc đôi nét về bệnh này. Từ đó, nắm được các biểu hiện bệnh để can thiệp kịp thời và chăm sóc đúng cách. 

1.1. Tăng động giảm chú ý là gì?

Tăng động giảm chú ý (ADHD) là một dạng rối loạn phát triển thần kinh, đặc trưng bởi sự hiếu động quá mức, bốc đồng và giảm khả năng tập trung. Tình trạng này thường được phát hiện ở trẻ em, nhưng trong nhiều trường hợp có thể kéo dài đến tuổi thiếu niên và cả khi trưởng thành, ảnh hưởng đến học tập, công việc và các mối quan hệ xã hội.

ADHD được chia thành ba dạng chính:

• Dạng hiếu động - bốc đồng: Người mắc thường hoạt động quá mức, khó ngồi yên, nói nhiều, hành động thiếu kiềm chế và đưa ra quyết định vội vàng.
• Dạng không chú ý: Biểu hiện chủ yếu là khó tập trung, hay quên, dễ bị phân tâm, thường bỏ sót chi tiết và gặp khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ.
• Dạng kết hợp: Là sự pha trộn giữa hai nhóm triệu chứng trên, vừa có biểu hiện hiếu động - bốc đồng, vừa gặp vấn đề về khả năng tập trung.

Tăng động giảm chú ý (ADHD) là một dạng rối loạn phát triển thần kinh 

1.2. Biểu hiện của bệnh tăng động giảm chú ý

Nếu trẻ có đa số các biểu hiện dưới đây thì nguy cơ mắc tăng động giảm chú ý vô cùng cao: 

• Trẻ hoạt động liên tục, không biết nghỉ ngơi, khó ngồi yên, thường làm ồn và không phản ứng với lời nhắc của người lớn.
• Khả năng tập trung kém, dễ bị phân tâm, không lắng nghe hướng dẫn, thường bỏ dở công việc giữa chừng hoặc quên nhiệm vụ được giao.
• Dù thông minh như các bạn cùng lứa, trẻ có thể học kém do giảm chú ý và không duy trì được sự tập trung lâu dài.
• Hành động vội vàng, hấp tấp, thường trả lời trước khi người khác nói xong, khó chờ đến lượt hoặc dễ chen ngang khi người khác đang nói.
• Dễ mắc lỗi bất cẩn trong học tập hoặc khi thực hiện công việc hàng ngày.
• Chậm phát triển ngôn ngữ, diễn đạt khó khăn, sai cấu trúc câu hoặc dùng từ chưa chính xác.
• Dễ nổi nóng, khó kiểm soát cảm xúc, dễ gây gổ, đánh bạn hoặc làm tổn thương người khác, dẫn đến bị cô lập trong quan hệ bạn bè.

2. Cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý

Sau khi nhận biết các dấu hiệu của ADHD, cha mẹ cần nắm rõ cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý để giúp con kiểm soát hành vi, tập trung tốt hơn và phát triển toàn diện. Dưới đây là một số cách chăm sóc ba mẹ nhất định không được bỏ qua: 

2.1. Xây dựng thời gian biểu khoa học

Một trong những cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý hiệu quả là giúp con có định hướng rõ ràng về mặt thời gian và hình thành thói quen sinh hoạt ổn định. Trẻ mắc ADHD thường dễ mất tập trung, nhanh chán và khó duy trì nề nếp. Vậy nên, việc xây dựng lịch trình cụ thể cho từng hoạt động vô cùng quan trọng. Ba mẹ nên sắp xếp thời gian biểu khoa học cho trẻ, từ những việc nhỏ nhất như thức dậy, vệ sinh cá nhân, vui chơi, nghỉ ngơi,....

Khi được hướng dẫn thực hiện lịch trình đều đặn, trẻ sẽ học cách kiểm soát bản thân, giảm tình trạng bỏ dở giữa chừng hay lơ là trong học tập. Đây cũng là phương pháp giúp trẻ tăng khả năng tập trung, rèn luyện tính kỷ luật và tư duy tổ chức - các kỹ năng nền tảng hỗ trợ phát triển tốt hơn trong cuộc sống. 

Ba mẹ nên sắp xếp thời gian biểu khoa học cho trẻ, từ những việc nhỏ nhất

2.2. Không tạo áp lực, khen ngợi khi trẻ có tiến bộ

Mỗi đứa trẻ đều mang trong mình tâm hồn trong sáng và nhạy cảm, vì vậy những lời động viên và khen ngợi chân thành từ ba mẹ luôn có tác động tích cực hơn nhiều so với sự la mắng hay chỉ trích. Khi con có hành vi chưa đúng, ba mẹ nên giữ bình tĩnh, hướng dẫn con nhẹ nhàng để trẻ hiểu và sửa sai. Ngược lại, khi con cư xử đúng mực hoặc đạt kết quả tốt trong học tập, những lời khen như “Con làm rất tốt”, “Ba mẹ tự hào về con” để bé cảm nhận được tình yêu và sự công nhận từ ba mẹ.

Khen ngợi là một cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý hiệu quả, giúp khích lệ tinh thần và tạo động lực cho trẻ cố gắng hơn mỗi ngày. Ba mẹ có thể kết hợp lời khen với những phần thưởng nhỏ như món ăn yêu thích hoặc món đồ chơi mà trẻ mong muốn. Tuy nhiên, cần khen ngợi đúng lúc, đúng hành vi và tập trung vào sự nỗ lực thay vì kết quả. Ngay cả khi trẻ chưa làm tốt, ba mẹ ghi nhận cố gắng cũng giúp con tự tin, biết trân trọng bản thân và phát triển hành vi tích cực hơn.

2.3. Tạo không gian yên tĩnh khi học tập

Đối với trẻ tăng động giảm chú ý, môi trường học tập đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp con duy trì sự tập trung. Trẻ ADHD thường dễ bị thu hút bởi âm thanh, hình ảnh hay các yếu tố xung quanh nên việc tạo cho con một không gian yên tĩnh, gọn gàng và ít bị phân tán là điều cần thiết. Một phòng học có ánh sáng dịu, không quá nhiều màu sắc và được bố trí ngăn nắp sẽ giúp trẻ cảm thấy dễ chịu, tăng khả năng tập trung khi học hoặc làm bài.

Ba mẹ nên sắp xếp khu vực học tập riêng cho con, tránh đặt gần nơi có tivi, điện thoại, đồ chơi hay các thiết bị phát ra âm thanh. Hạn chế để trẻ vừa học vừa nghe nhạc hoặc xem video, vì điều này dễ khiến con mất tập trung và giảm hiệu quả học tập. Ngoài ra, việc duy trì không gian học cố định và sạch sẽ cũng giúp trẻ hình thành thói quen tốt, biết rằng khi ngồi vào bàn là thời gian dành cho việc học và rèn luyện.

Ba mẹ nên sắp xếp khu vực học tập riêng cho con, tránh đặt gần nơi ồn ào

2.4. Sử dụng liệu pháp hành vi

Trị liệu hành vi tập trung vào việc hướng dẫn trẻ nhận biết hành vi nào là đúng - sai, tốt - chưa tốt, đồng thời giúp con hiểu được hậu quả của mỗi hành động. Với vai trò đồng hành, ba mẹ cần phối hợp chặt chẽ với chuyên gia để áp dụng các kỹ thuật phù hợp trong sinh hoạt hằng ngày. 

Chẳng hạn, khi trẻ có hành vi đúng, ba mẹ nên khen ngợi hoặc thưởng nhỏ để củng cố phản ứng tích cực. Ngược lại, khi trẻ cư xử chưa đúng, chỉ cần nhắc nhở nhẹ nhàng và giúp con hiểu lý do vì sao hành vi đó không nên lặp lại.

Việc duy trì trị liệu hành vi đều đặn giúp trẻ tăng động giảm chú ý dần hình thành thói quen tốt, biết kiểm soát cảm xúc, tập trung hơn trong học tập và tương tác xã hội. Quan trọng hơn, trẻ sẽ cảm nhận được rằng mỗi hành động đều có ý nghĩa và có thể tự thay đổi để trở nên tốt hơn mỗi ngày.

2.5. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể dục, thể thao

Tham gia các hoạt động thể thao và vận động là một trong những cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý rất hiệu quả. Những trò chơi như đá bóng, nhảy dây, đạp xe, bơi lội hay chạy bộ giúp trẻ giải tỏa năng lượng dư thừa. Khi được vận động thường xuyên, trẻ có cơ hội rèn luyện khả năng kiểm soát cơ thể, học cách phối hợp nhịp nhàng giữa hành động và suy nghĩ, từ đó cải thiện đáng kể khả năng tập trung và tự điều chỉnh hành vi.

Không chỉ vậy, hoạt động thể chất còn mang lại nhiều lợi ích về sức khỏe và tinh thần. Vận động giúp tăng cường tuần hoàn máu, kích thích não bộ sản sinh hormone “hạnh phúc” như endorphin, giúp trẻ cảm thấy vui vẻ, thư giãn và giảm căng thẳng. Đây cũng là thời điểm để trẻ học kỹ năng giao tiếp, tinh thần đồng đội và tính kỷ luật khi chơi cùng bạn bè. Ba mẹ nên khuyến khích con vận động mỗi ngày, ít nhất 30–60 phút, để giúp cân bằng thể chất – tâm lý và hỗ trợ con kiểm soát tốt hơn các biểu hiện tăng động.

Thể thao, vận động kích thích não bộ sản sinh hormone “hạnh phúc” giúp giảm căng thẳng

Kết luận

Trên đây, Mirai Care đã tổng hợp và chia sẻ cho các bậc phụ huynh các cách chăm sóc trẻ tăng động giảm chú ý đơn giản, an toàn, ba mẹ có thể tham khảo. Hành trình đồng hành cùng trẻ ADHD đòi hỏi nhiều kiên nhẫn, tình yêu thương và sự nhất quán từ ba mẹ. Việc hiểu và áp dụng đúng cách chăm sóc trẻ bị ADHD không chỉ giúp con kiểm soát hành vi tốt hơn mà còn hỗ trợ phát triển toàn diện về thể chất, cảm xúc và hành vi xã hội.