Dáng đi trẻ tự kỷ khác thường không? Nguyên nhân & Cách cải thiện

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Dáng đi trẻ tự kỷ thường có những biểu hiện khác biệt so với trẻ phát triển bình thường, từ bước chân, tư thế cơ thể cho đến sự phối hợp vận động. Những thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng di chuyển mà còn phản ánh tình trạng phát triển thần kinh của trẻ. Cùng Mirai Care tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt và cách cải thiện trong bài viết dưới đây. 

1. Dáng đi trẻ tự kỷ như thế nào?

Ở trẻ rối loạn phổ tự kỷ, dáng đi thường thể hiện những khác biệt rõ rệt về kiểu dáng vận động, tốc độ và khả năng phối hợp giữa các bộ phận cơ thể. Sự khác biệt này có thể quan sát được từ giai đoạn trẻ mới tập đi và rõ ràng hơn khi trẻ lớn lên. Dưới đây là đặc điểm và ảnh hưởng của dáng đi trẻ tự kỷ, ba mẹ nhất định cần nắm rõ: 

1.1. Đặc điểm dáng đi trẻ tự kỷ 

Dáng đi trẻ tự kỷ không chỉ đơn thuần là khác biệt về hình thức mà còn phản ánh những vấn đề bên trong hệ thần kinh và vận động. Khi quan sát kỹ, phụ huynh có thể nhận thấy:

• Chiều dài và nhịp bước chân không ổn định, lúc ngắn lúc dài, khó duy trì nhịp đều.
• Nhiều trẻ duy trì thói quen đi nhón gót trong thời gian dài, khiến trọng tâm cơ thể dồn về phía trước và giảm khả năng tiếp xúc toàn bộ bàn chân với mặt đất.
• Cử động tay thường giảm hoặc mất hẳn khi đi, làm giảm khả năng giữ thăng bằng.
• Khớp vận động cứng, vùng hông và gối kém linh hoạt khiến dáng đi của trẻ trở nên gượng gạo.
• Hành vi vận động lặp lại, trẻ có xu hướng đi vòng tròn hoặc theo quỹ đạo cố định.

1.2. Ảnh hưởng 

Những đặc điểm bất thường trong dáng đi không chỉ gây khó khăn cho việc di chuyển mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ. Cụ thể:

• Về thể chất: Lực phân bổ không đồng đều lên hệ cơ - xương - khớp khiến tăng nguy cơ lệch trục chi dưới, cong vẹo cột sống và tổn thương khớp hông, gối hoặc cổ chân. Ngoài ra, dáng đi trẻ tự kỷ kéo dài sẽ dẫn đến nguy cơ mất thăng bằng, dễ té ngã và gặp chấn thương khi vận động.
• Về tâm lý - xã hội: Dáng đi khác biệt khiến trẻ dễ bị chú ý hoặc trêu chọc, vô tình tạo dựng cảm giác tự ti, lo lắng ở trẻ.
• Hạn chế hòa nhập: Dáng đi trẻ tự kỷ vừa gây khó về di chuyển vừa tạo sự khác biệt làm giảm động lực tham gia hoạt động nhóm của trẻ. Đồng thời, cản trở phát triển kỹ năng giao tiếp và khả năng thích nghi xã hội ở trẻ. 

Nhiều trẻ tự kỷ duy trì thói quen đi nhón gót trong thời gian dài

2. Dáng đi của trẻ tự kỷ khác với trẻ bình thường ở đâu?

Dáng đi trẻ tự kỷ có nhiều điểm khác biệt so với trẻ phát triển bình thường, thể hiện ở nhịp bước, tư thế, cử động tay và khả năng giữ thăng bằng. Bảng dưới đây sẽ giúp so sánh chi tiết những khác biệt này để phụ huynh dễ quan sát và nhận diện: 

Dáng đi của trẻ tự kỷ có nhiều điểm khác biệt so với trẻ phát triển bình thường

3. Nguyên nhân dáng đi của trẻ tự kỷ khác biệt

Dáng đi trẻ tự kỷ khác biệt là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp, liên quan đến chức năng thần kinh, khả năng phối hợp vận động và những đặc điểm hành vi đặc trưng của rối loạn phổ tự kỷ. Các nguyên nhân phổ biến có thể kể đến:

• Rối loạn xử lý cảm giác: Trẻ khó nhận biết và phản hồi chính xác các tín hiệu từ cơ thể và môi trường, dẫn đến việc kiểm soát chuyển động chưa tối ưu. Một số trẻ nhạy cảm quá mức hoặc kém nhạy với áp lực từ bàn chân, nên chọn cách đi nhón gót hoặc thay đổi tư thế.
• Khả năng phối hợp vận động kém: Do hạn chế trong chức năng điều hòa vận động của não, đặc biệt là vùng tiểu não, trẻ khó phối hợp nhịp nhàng giữa tay, chân và thân người khi di chuyển. Đây là một trong những nguyên nhân khiến dáng đi kém linh hoạt và dễ mất thăng bằng.
• Vấn đề cơ - xương - khớp: Cơ nhão hoặc cơ căng cứng bất thường làm giảm khả năng duy trì tư thế chuẩn khi đi. Tình trạng này kéo dài có thể gây lệch trục chi dưới hoặc biến dạng bàn chân.
• Hành vi vận động lặp lại: Thói quen đi theo một quỹ đạo cố định hoặc bước theo trình tự lặp đi lặp lại giúp trẻ cảm thấy an toàn. Tuy nhiên, điều này lại làm giảm khả năng thích nghi với thay đổi môi trường.

Dáng đi của trẻ tự kỷ không bình thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau

4. Một số phương pháp cải thiện dáng đi trẻ tự kỷ

Cải thiện dáng đi trẻ tự kỷ cần sự phối hợp giữa các liệu pháp chuyên môn và hoạt động vận động thường xuyên, nhằm điều chỉnh tư thế, tăng sức mạnh cơ và cải thiện khả năng phối hợp. Dưới đây là những phương pháp được các chuyên gia khuyến nghị:

4.1. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Phương pháp này tập trung vào các bài tập nhằm tăng sức mạnh cơ, cải thiện độ linh hoạt khớp và điều chỉnh trục xương. Trẻ sẽ được hướng dẫn các bài tập kéo giãn, tập thăng bằng, đi bộ trên bề mặt không bằng phẳng hoặc tập leo bậc để tăng sự ổn định. Vật lý trị liệu cũng giúp giảm nguy cơ chấn thương và cải thiện khả năng vận động tổng thể.

4.2. Liệu pháp hoạt động trị liệu 

Hoạt động trị liệu kết hợp các bài tập vận động với sinh hoạt hằng ngày, giúp trẻ rèn kỹ năng phối hợp tay với chân, điều chỉnh tư thế và tăng khả năng tự lập. Các hoạt động như mặc quần áo, xếp đồ vật hoặc di chuyển trong môi trường mô phỏng đời sống sẽ giúp trẻ áp dụng kỹ năng vận động một cách tự nhiên hơn.

4.3. Thực hiện bài tập điều chỉnh cảm giác 

Nhiều trẻ tự kỷ có rối loạn xử lý cảm giác, dẫn đến thói quen đi nhón gót hoặc bước chân không đều. Liệu pháp này giúp trẻ cảm nhận tốt hơn áp lực từ bàn chân, cải thiện cách phân bổ trọng lực khi di chuyển. Các bài tập có thể bao gồm đi chân trần trên các bề mặt khác nhau, sử dụng tấm thảm cảm giác hoặc bóng thăng bằng.

4.4. Trò chơi vận động đa dạng 

Hoạt động vui chơi vừa giúp cải thiện kỹ năng vận động vừa tạo hứng thú cho trẻ. Những trò như nhảy lò cò, đi trên vạch thẳng, chạy zic-zac, leo cầu thang hoặc vượt chướng ngại vật sẽ rèn luyện nhịp bước, khả năng giữ thăng bằng và sự linh hoạt.

4.5. Sử dụng công cụ hỗ trợ 

Trong một số trường hợp, bác sĩ hoặc chuyên viên phục hồi chức năng có thể khuyến nghị sử dụng nẹp chỉnh hình, giày chuyên dụng hoặc tấm lót bàn chân để điều chỉnh hướng bàn chân và giảm áp lực lên khớp. Dụng cụ hỗ trợ cần được lựa chọn đúng kích cỡ và theo dõi định kỳ để đảm bảo hiệu quả.

Có nhiều phương pháp cải thiện dáng đi của trẻ tự kỷ hiệu quả

Kết luận

Trên đây, Mirai Care đã nêu rõ đặc điểm của dáng đi trẻ tự kỷ, sự khác biệt so với trẻ bình thường, nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt này và một vài phương pháp cải thiện hiệu quả. Hy vọng qua bài viết này, phụ huynh có thể nhận diện sớm sự bất thường trong dáng đi của trẻ. Từ đó, áp dụng các phương pháp cải thiện phù hợp giúp trẻ di chuyển linh hoạt hơn và giảm nguy cơ chấn thương.