Dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường: Cách phát hiện và hỗ trợ hiệu quả

Table of Contents

Những dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường thường sẽ thấy trong hành vi, giao tiếp, hoặc thể chất. Việc nhận biết và can thiệp kịp thời không chỉ giúp trẻ phát triển tốt hơn mà còn giảm thiểu những khó khăn sau này. Hãy cùng Mirai Care tìm hiểu những dấu hiệu này để cha mẹ có thể đồng hành hiệu quả hơn trong hành trình nuôi dưỡng con yêu.

1. Các dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường theo từng giai đoạn

Dưới đây là một số dấu hiệu sớm cho thấy sự phát triển không bình thường ở trẻ, những hành vi này thường tập trung vào hành vi, giao tiếp và phản ứng xã hội. Việc nhận biết những biểu hiện này giúp cha mẹ sớm phát hiện những vấn đề về thần kinh hoặc tâm lý để kịp thời can thiệp và hỗ trợ con.

Những thay đổi đột ngột và liên tục trong hành vi của trẻ

• Trẻ có thể trở nên khó chịu, dễ cáu gắt mà không rõ nguyên nhân.
• Biểu hiện hành vi lặp đi lặp lại như vẫy tay, xoay tròn hoặc đập đầu.
• Khó thích nghi với thay đổi môi trường hoặc lịch trình mới.

Trẻ không phản ứng khi được gọi hoặc không giao tiếp bằng mắt

• Trẻ dường như không nhận thức được người khác đang giao tiếp với mình.
• Không phản ứng khi cha mẹ gọi tên, ngay cả trong môi trường yên tĩnh.
• Nhìn lơ đãng hoặc tránh ánh mắt trực tiếp từ người khác.

Thiếu biểu lộ cảm xúc hoặc có biểu hiện nhút nhát tiêu cực

• Ít cười, ít khóc, khuôn mặt luôn không cảm xúc dù có tình huống vui vẻ hoặc buồn bã.
• Có xu hướng sợ hãi hoặc trốn tránh khi gặp người lạ, nhưng phản ứng quá mức hoặc không phù hợp.

Trẻ tránh giao tiếp xã hội và không hứng thú với người khác

• Trẻ không thích chơi đùa hoặc chia sẻ đồ chơi với bạn bè.
• Ít hoặc không có phản ứng với các tín hiệu giao tiếp như nụ cười, lời nói hoặc hành động từ cha mẹ.
• Không hứng thú tham gia các hoạt động tập thể, kể cả với người thân.

Trẻ không phản ứng khi giao tiếp với mọi người xung quanh

1.1 Giai đoạn sơ sinh và trẻ nhỏ (0-3 tuổi)

Trong những năm đầu đời, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường đạt được những cột mốc phát triển quan trọng về vận động, ngôn ngữ, nhận thức, và tương tác xã hội. Tuy nhiên, nếu trẻ gặp khó khăn trong các hoạt động này, thì rất có thể đây là dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường.

Vận động

• Dấu hiệu:Trẻ chậm biết lật, bò, ngồi, hoặc đi; gặp khó khăn trong việc cầm nắm đồ vật.
• Ví dụ:3 tháng tuổi chưa biết lẫy, 6 tháng tuổi chưa biết ngồi, 12 tháng tuổi chưa biết đi.

Ngôn ngữ

• Dấu hiệu:Trẻ chậm nói, khó khăn trong việc hiểu và diễn đạt ngôn ngữ.
• Ví dụ:18 tháng tuổi vẫn chưa nói được từ đơn như "bà," "mẹ," "ăn."

Nhận thức

• Dấu hiệu:Trẻ khó tập trung, trí nhớ kém, hoặc gặp khó khăn trong việc học hỏi điều mới.
• Ví dụ:Không phản ứng khi nghe tiếng động lớn hoặc không nhận biết đồ vật quen thuộc.

Tương tác xã hội

• Dấu hiệu:Trẻ khó khăn trong việc giao tiếp bằng mắt, ít quan tâm đến người xung quanh.
• Ví dụ:Không phản ứng với nụ cười của cha mẹ hoặc không hứng thú khi được gọi tên.

Lưu ý:Những dấu hiệu trên cần được quan sát kỹ lưỡng và đánh giá bởi các chuyên gia nếu xuất hiện liên tục và kéo dài. Việc can thiệp sớm có thể mang lại những cải thiện đáng kể cho trẻ.

Trẻ sơ sinh từ 0 - 3 tuổi có các vấn đề liên quan đến nhận thức thì rất có thể là dấu hiệu của phát triển không bình thường 

1.2 Giai đoạn tiền học đường và học đường (3-12 tuổi)

Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu tham gia vào môi trường học đường và các hoạt động xã hội phức tạp hơn. Tuy nhiên, nếu trẻ có dấu hiệu phát triển không bình thường, việc can thiệp sớm là rất quan trọng để giúp trẻ đạt được sự phát triển tối ưu.

Vận động

• Dấu hiệu:Khó khăn trong việc điều khiển cơ thể, vận động thô và vận động tinh. Trẻ có thể chậm trong việc học các kỹ năng như chạy, nhảy, hoặc cầm bút vẽ.
• Ví dụ:Chưa thể thực hiện các hoạt động như: ném bóng, bắt bóng hoặc cắt giấy.

Ngôn ngữ

• Dấu hiệu:Các em nói không rõ ràng, thiếu vốn từ vựng hoặc gặp khó khăn trong việc diễn đạt ý tưởng. Điều này gây khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ, cả trong việc nói và hiểu ngôn ngữ.
• Ví dụ:Trẻ 4-5 tuổi chưa thể nói một câu hoàn chỉnh hoặc không thể trả lời câu hỏi đơn giản.

Nhận thức

• Dấu hiệu:Gặp khó khăn trong việc tập trung, tiếp thu kiến thức mới, hoặc giải quyết vấn đề. Có thể không thể nhớ được những điều đã học hoặc gặp khó khăn trong việc làm bài tập.
• Ví dụ:Trẻ 6 tuổi không thể làm toán đơn giản hoặc gặp khó khăn trong việc hiểu câu chuyện ngắn.

Tương tác xã hội

• Dấu hiệu:Trẻ gặp khó khăn trong việc kết bạn, không hứng thú với các hoạt động nhóm hoặc không biết cách chơi cùng bạn bè. Trẻ có thể tránh giao tiếp với người khác, không chia sẻ hoặc thiếu khả năng hợp tác.
• Ví dụ:Trẻ 7-8 tuổi không tham gia vào trò chơi nhóm hoặc không biết cách giao tiếp với bạn bè cùng lứa tuổi.

Giai đoạn từ 3 - 12 tuổi rất quan trọng nếu có dấu hiệu về ngôn ngữ và cần phải can thiệp sớm

1.3 Giai đoạn thanh thiếu niên

Thanh thiếu niên trải qua nhiều thay đổi về thể chất, cảm xúc, và xã hội. Tuy nhiên, một số dấu hiệu bất thường có thể cảnh báo vấn đề phát triển tâm lý hoặc thần kinh trong giai đoạn này:

Cảm xúc và tâm lý

• Cảm thấy buồn hoặc chán nản không rõ lý do:Trẻ có thể thường xuyên cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với mọi thứ mà không có nguyên nhân rõ ràng.
• Suy nghĩ lẫn lộn hoặc khó tập trung:Trẻ gặp khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ, không thể tập trung vào học tập hoặc các hoạt động khác.
• Thường xuyên lo lắng hoặc cảm giác tội lỗi:Trẻ có cảm giác sợ hãi không lý do hoặc tự trách bản thân quá mức.
• Thay đổi tâm trạng cực độ:Từ vui vẻ chuyển sang buồn bã, dễ cáu gắt hoặc thất thường trong thời gian ngắn.

Hành vi và hoạt động

• Mệt mỏi bất thường:Trẻ dễ dàng kiệt sức ngay cả khi không có hoạt động nặng nhọc.
• Không thể đối phó với căng thẳng:Các tình huống áp lực nhỏ cũng khiến trẻ hoảng loạn hoặc mất kiểm soát.
• Suy nghĩ tự tử:Đây là một dấu hiệu nguy hiểm cần can thiệp ngay lập tức nếu trẻ bộc lộ ý định này.
• Rối loạn giấc ngủ hoặc thay đổi cảm giác thèm ăn:Trẻ có thể ngủ quá ít hoặc quá nhiều, ăn uống thất thường.

Học tập và kỹ năng xã hội

• Học tập chậm trễ:Không theo kịp bạn bè trong lớp hoặc không thể hoàn thành bài tập.
• Không quan tâm đến tương tác xã hội:Trẻ trở nên cô lập, không muốn tham gia các hoạt động nhóm hoặc kết bạn.
• Sở thích ám ảnh:Chỉ tập trung vào một điều cụ thể mà không quan tâm đến các khía cạnh khác của cuộc sống.
• Khó khăn trong học tập:Dễ gặp vấn đề với các kỹ năng cơ bản như đọc, viết hoặc tính toán.
• Trí nhớ kém hoặc khó tập trung:Dễ dàng quên mất những điều quan trọng hoặc không thể tập trung vào bất kỳ việc gì trong thời gian dài.
• Sự bốc đồng hoặc hiếu động thái quá:Thường đưa ra quyết định không suy nghĩ trước, hành động không kiểm soát.

Lưu ý:Không phải mọi dấu hiệu trên đều biểu hiện rõ ràng ở tất cả thanh thiếu niên. Tuy nhiên, nếu các dấu hiệu xuất hiện thường xuyên và kéo dài, phụ huynh cần tham khảo ý kiến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ để được hỗ trợ kịp thời.

Cảm xúc và tâm lý rất quan trọng trong giai đoạn thiếu niên

2. Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển không bình thường của trẻ 

Dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp phụ huynh và nhà trường đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp.

2.1 Yếu tố di truyền

• Trẻ có tiền sử gia đình mắc các rối loạn phát triển như tự kỷ, tăng động giảm chú ý (ADHD), hoặc chậm phát triển trí tuệ.
• Các đột biến gen hoặc bệnh lý di truyền có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ.

2.2 Ảnh hưởng từ giai đoạn thai kỳ

• Sức khỏe của mẹ trong thai kỳ:Mẹ bị bệnh tiểu đường, cao huyết áp, hoặc mắc các bệnh lý mạn tính khác.
• Chế độ dinh dưỡng không đầy đủ:Thiếu axit folic, sắt, hoặc các dưỡng chất thiết yếu trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
• Tiếp xúc với chất độc hại:Hút thuốc, uống rượu, sử dụng ma túy, hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại trong thai kỳ.
• Sinh non hoặc nhẹ cân:Trẻ sinh trước 37 tuần hoặc có cân nặng dưới 2.5kg có nguy cơ cao gặp các vấn đề phát triển.

2.3 Yếu tố môi trường

• Ô nhiễm môi trường:Sống trong môi trường ô nhiễm không khí, nước hoặc tiếp xúc với kim loại nặng như chì và thủy ngân.
• Thiếu sự kích thích giáo dục và xã hội:Trẻ không được tiếp xúc với các hoạt động giáo dục hoặc môi trường xã hội phong phú.
• Chấn thương tâm lý:Trẻ trải qua bạo lực gia đình, lạm dụng, hoặc mất mát người thân.

2.4 Các yếu tố sức khỏe

• Rối loạn thần kinh:Các bệnh lý như bại não, động kinh, hoặc tổn thương não bộ.
• Bệnh mạn tính:Trẻ mắc các bệnh lý như suy dinh dưỡng, tiểu đường, hoặc bệnh tim bẩm sinh có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tổng thể.
• Nhiễm trùng sơ sinh:Các bệnh như viêm não, viêm màng não, hoặc nhiễm trùng huyết ở giai đoạn sơ sinh.

2.5 Yếu tố xã hội và văn hóa

• Áp lực từ cha mẹ:Kỳ vọng quá cao hoặc phương pháp giáo dục không phù hợp.
• Điều kiện kinh tế khó khăn:Gia đình có thu nhập thấp, không đủ khả năng chăm sóc sức khỏe và giáo dục cho trẻ.
• Thiếu gắn kết gia đình:Quan hệ gia đình không tốt, thiếu sự quan tâm và chăm sóc từ cha mẹ.

Nguyên nhân dẫn đến những dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường

3. Mối liên hệ giữa phát triển không bình thường và tự kỷ ở trẻ

Mối liên hệ mật thiết giữa phát triển không bình thường và tự kỷ ở trẻ

Trẻ phát triển không bình thường có nguy cơ mắc tự kỷ cao hơn, nhưng không phải tất cả trẻ phát triển không bình thường đều bị tự kỷ. 

Trẻ tự kỷ thường có những biểu hiện thuộc nhóm phát triển không bình thường, đặc biệt là:

• Chậm nói hoặc không sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp.
• Không giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi được gọi tên.
• Khó hòa nhập với bạn bè hoặc những người xung quanh.

Tự kỷ là một dạng của phát triển không bình thường

Một số biểu hiện như chậm nói, ít tương tác xã hội có thể xuất hiện ở trẻ tự kỷ ngay từ giai đoạn sớm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải mọi trẻ phát triển không bình thường đều bị tự kỷ.

Cha mẹ cần làm gì?

• Theo dõi sát sao sự phát triển của trẻ: Quan sát kỹ các mốc phát triển của trẻ như vận động, ngôn ngữ, và giao tiếp xã hội.
• Phân biệt các vấn đề phát triển: Không nhầm lẫn giữa chậm phát triển thông thường và các dấu hiệu tự kỷ.
• Can thiệp sớm: Đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám nếu phát hiện dấu hiệu bất thường. Đặc biệt, phương pháp điều trị tại Mirai Care -Liệu pháp tế bào gốcđã giúp hàng trăm trẻ cải thiện đáng kể. 

Thống kê từ TSRI:
Tỷ lệ trẻ cải thiện sau khi được can thiệp sớm bằng liệu pháp tế bào gốc tủy xương lên đến 95%, đặc biệt hiệu quả ở giai đoạn từ2-6 tuổi– giai đoạn vàng để điều trị tự kỷ, tăng động giảm chú ý, hoặc chậm nói.

Nhận biết sớm những dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường là bước quan trọng để cha mẹ có thể tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp và kịp thời. Mỗi trẻ đều có một tiềm năng riêng, và với sự quan tâm đúng mức, trẻ có thể vượt qua các rào cản phát triển để khẳng định bản thân. Lời khuyên từ Mirai Care đó là hãy luôn đồng hành cùng con, tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia và xây dựng một môi trường yêu thương để trẻ được phát triển toàn diện. Cha mẹ chính là nguồn động viên lớn nhất để con vững bước trên hành trình trưởng thành.