6+ Dấu hiệu trẻ tăng động cha mẹ cần biết để can thiệp kịp thời

Bạn đang băn khoăn không biết con mình có phải mắc chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) hay không? Việc nhận biết dấu hiệu trẻ tăng động từ sớm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc can thiệp và hỗ trợ trẻ phát triển. Trẻ tăng động thường có những biểu hiện đặc trưng về hành vi, khả năng tập trung và kiểm soát cảm xúc. Nếu cha mẹ hiểu rõ những dấu hiệu này, việc đưa ra phương pháp chăm sóc và trị liệu phù hợp sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn.

1. Dấu hiệu trẻ tăng động

1.1 Hiếu động quá mức

Một trong những dấu hiệu trẻ tăng động rõ ràng nhất là sự hiếu động quá mức. Trẻ thường chạy nhảy liên tục, khó ngồi yên dù chỉ trong thời gian ngắn. Ngay cả khi ở những môi trường cần sự tập trung như lớp học, trẻ vẫn có xu hướng cựa quậy, đứng lên hoặc di chuyển quanh lớp.

1.2. Kém tập trung

Trẻ tăng động thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý. Các nhiệm vụ đơn giản như làm bài tập, nghe giảng hoặc hoàn thành một trò chơi cũng dễ bị bỏ dở giữa chừng. Đây là dấu hiệu khiến trẻ gặp nhiều trở ngại trong học tập và sinh hoạt hàng ngày.

1.3. Có nhiều sở thích khác nhau nhưng không kiên nhẫn

Một đặc điểm khác là trẻ thường hứng thú với rất nhiều hoạt động, nhưng lại nhanh chóng bỏ cuộc khi gặp khó khăn hoặc mất kiên nhẫn để theo đuổi đến cùng. Điều này dẫn đến việc trẻ không hoàn thành công việc và thiếu sự kiên trì trong học tập cũng như vui chơi.

1.4. Dễ bị phân tâm

Trẻ tăng động dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như tiếng động, ánh sáng hoặc hoạt động xung quanh. Chỉ một sự việc nhỏ cũng có thể làm trẻ ngừng việc đang làm để chuyển sang hành động khác.

1.5. Khó giao tiếp

Khả năng giao tiếp của trẻ tăng động cũng bị ảnh hưởng. Trẻ có thể ngắt lời người khác, khó chờ đến lượt trong khi chơi hoặc tham gia hoạt động nhóm. Điều này khiến trẻ dễ gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ xã hội.

1.6. Hành động vội vã và bất cẩn 

Một dấu hiệu trẻ tăng động phổ biến nữa là hành vi bốc đồng. Trẻ thường hành động nhanh mà không suy nghĩ đến hậu quả, chẳng hạn như băng qua đường mà không nhìn, leo trèo nguy hiểm hoặc làm việc một cách bất cẩn.

Trẻ tăng động thường có những dấu hiệu rõ ràng

2. Nguyên nhân của tình trạng tăng động

Nguyên nhân của tình trạng tăng động thường xuất phát từ nhiều yếu tố. Có thể kể đến:

• Di truyền học: Trong một số trường hợp, trẻ mắc ADHD thường là di truyền trong gia đình. 
• Các yếu tố môi trường: Tiếp xúc với độc tố chẳng hạn như chì hoặc chất gây ô nhiễm môi trường trong quá trình phát triển của thai nhi hoặc từ bé cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD. 
• Các yếu tố liên quan đến thai kỳ: Sử dụng rượu và thuốc lá trong thời kỳ mang thai, cũng như sinh non hoặc trẻ nhẹ cân đều có liên quan đến nguy cơ tăng động cao hơn. 
• Các yếu tố thần kinh: Những thay đổi về chức năng não bao gồm sự mất cân bằng trong các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và norepinephrine đây được cho là nguyên nhân gây ra chứng tăng động. 
• Yếu tố tâm lý: Căng thẳng và lo lắng, đặc biệt là ở trẻ em đôi khi có thể biểu hiện thành hành vi tăng động như một cách để đối phó với những tình huống khó khăn. 

Nguyên nhân của tình trạng tăng động

3. Biện pháp điều trị bệnh tăng động

3.1. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý được xem là hướng tiếp cận an toàn và thường được áp dụng cho trẻ nhỏ hoặc kết hợp cùng thuốc. Một số hình thức trị liệu gồm:

• Liệu pháp hành vi (Behavior therapy): Giúp trẻ học cách kiểm soát hành vi, tăng khả năng tập trung, hình thành thói quen tốt.
• Trị liệu nhận thức - hành vi (CBT): Hỗ trợ trẻ nhận diện cảm xúc, điều chỉnh suy nghĩ và phản ứng tích cực hơn.
• Trị liệu kỹ năng xã hội: Giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp, hợp tác và duy trì mối quan hệ với bạn bè.
• Tư vấn cho phụ huynh: Cha mẹ được hướng dẫn cách quản lý hành vi của trẻ tại nhà, từ đó hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.

3.2. Điều trị bằng thuốc

Thuốc kích thích: Đối với người lớn mắc ADHD, thuốc kích thích thường là lựa chọn điều trị phổ biến nhất. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 2/3 số bệnh nhân trưởng thành sử dụng thuốc này có sự cải thiện đáng kể về triệu chứng. Một số loại thuốc kích thích thường được kê đơn gồm: Amphetamine/dextroamphetamine (Adderall, Adderall XR), Dexmethylphenidate (Focalin), Dextroamphetamine (Dexedrine).

Tuy nhiên, thuốc kích thích không phải lúc nào cũng phù hợp cho tất cả bệnh nhân.

• Nguy cơ gây nghiện: Thuốc kích thích là chất được kiểm soát, có khả năng bị lạm dụng. Người lớn mắc ADHD có tiền sử lạm dụng chất càng dễ gặp rủi ro này.
• Khó tuân thủ liều dùng: Với các loại thuốc tác dụng ngắn, hiệu quả giảm nhanh. Trong khi đó, người bị ADHD vốn hay quên, việc uống thuốc nhiều lần trong ngày trở thành thử thách.
• Khó chọn thời điểm sử dụng: Nếu ngừng thuốc vào buổi tối, bệnh nhân có thể mất tập trung trong sinh hoạt gia đình. Ngược lại, nếu dùng thuốc muộn, họ có thể khó ngủ hoặc dễ tìm đến rượu bia để thư giãn.

Thuốc không kích thích: Ngoài thuốc kích thích, bác sĩ có thể kê thêm thuốc không kích thích, sử dụng độc lập hoặc kết hợp, nhằm hỗ trợ kiểm soát triệu chứng ADHD linh hoạt và an toàn hơn.

Nguồn: https://www.webmd.com/add-adhd/adhd-adults 

3.3. Trị liệu bằng tế bào gốc

Trong những năm gần đây, trị liệu bằng tế bào gốc được nghiên cứu như một hướng đi mới trong điều trị rối loạn tăng động. Phương pháp này sử dụng tế bào gốc trung mô nhằm hỗ trợ:

• Tái tạo và phục hồi tế bào thần kinh bị tổn thương.
• Cân bằng dẫn truyền thần kinh, từ đó giúp cải thiện hành vi và khả năng chú ý.
• Mang lại hy vọng điều trị hiệu quả và lâu dài hơn so với chỉ dùng thuốc hoặc liệu pháp tâm lý.

Mirai Care - đơn vị kết nối độc quyền tại Việt Nam của Viện nghiên cứu điều trị, cấy ghép tế bào gốc Tokyo Nhật Bản, đã triển khai phương pháp trị liệu bằng tế bào gốc cho trẻ tăng động kết hợp cùng các chương trình can thiệp tâm lý - giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, đây vẫn là phương pháp mới nên cần tham khảo ý kiến chuyên gia và lựa chọn cơ sở uy tín.

Trị liệu tăng động ở trẻ bằng tế bào gốc

4. Các biến chứng nếu không được điều trị kịp thời

Nếu rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ không được phát hiện và can thiệp đúng cách, các triệu chứng có thể kéo dài thậm chí nặng hơn khi trẻ trưởng thành. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến học tập, hành vi, tâm lý và khả năng hòa nhập xã hội. Một số biến chứng phổ biến gồm:

• Ảnh hưởng đến học tập: Trẻ khó tập trung dễ bị phân tâm dẫn đến thành tích học tập giảm sút, thường xuyên bị nhắc nhở hoặc kỷ luật ở trường.
• Khó khăn trong giao tiếp - xã hội: Trẻ dễ nổi nóng, khó kiểm soát cảm xúc, hành vi bốc đồng khiến các mối quan hệ bạn bè bị hạn chế, dễ bị cô lập hoặc bắt nạt.
• Tăng nguy cơ rối loạn tâm lý: Không được hỗ trợ kịp thời, trẻ có thể phát triển thêm các vấn đề như lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, thậm chí tự ti về bản thân.
• Hành vi nguy hiểm và chống đối: Khi lớn lên, trẻ có thể dễ sa vào các hành vi bạo lực chống đối xã hội hoặc sử dụng chất kích thích.
• Ảnh hưởng lâu dài đến tương lai: Tăng nguy cơ thất nghiệp, thu nhập thấp, khó duy trì các mối quan hệ lành mạnh trong cuộc sống trưởng thành.

Các biến chứng tăng động nếu không được điều trị kịp thời

Dấu hiệu trẻ tăng động có thể thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ hành vi hiếu động, mất tập trung cho đến sự bốc đồng trong giao tiếp. Cha mẹ không nên chỉ dựa vào một vài biểu hiện mà cần quan sát tổng thể, đồng thời tham khảo ý kiến chuyên gia để được chẩn đoán chính xác. Phát hiện sớm và can thiệp đúng cách sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng học tập, giao tiếp và hòa nhập xã hội tốt hơn.