Mirai Care giải đáp: Mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ là gì?

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ đã và đang khẳng định vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ. Không chỉ là những hoạt động sáng tạo, liệu pháp này còn đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp, cảm xúc và nhận thức. Trong bài viết này, Mirai Care sẽ cung cấp cho các bậc phụ huynh cái nhìn sâu sắc về mỹ thuật trị liệu và cách thức nó hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển một cách hiệu quả.

Tìm hiểu ngay

1. Tại sao mỹ thuật trị liệu hiệu quả với trẻ tự kỷ?

Mỹ thuật trị liệu mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho trẻ tự kỷ nhờ vào những yếu tố sau:

• Hoạt động phi ngôn ngữ: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp bằng lời nói. Mỹ thuật trị liệu giúp trẻ diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ và nhu cầu của mình qua các tác phẩm nghệ thuật như vẽ tranh, nặn đất sét hay làm thủ công, mở ra một thế giới giao tiếp mới không cần ngôn từ.
• Cơ hội giao tiếp không lời: Trẻ học cách thể hiện bản thân qua nghệ thuật, từ đó cải thiện khả năng hiểu và kết nối với người khác mà không cần dùng lời nói, tạo nên một cầu nối giao tiếp đặc biệt.
• Môi trường an toàn: Trong suốt quá trình trị liệu, trẻ không phải lo lắng về sự phán xét hay đánh giá. Chúng được khuyến khích sáng tạo tự do và thể hiện bản thân mà không áp lực, giúp trẻ cảm thấy thoải mái và tự tin hơn.
• Giải tỏa căng thẳng và lo âu: Các hoạt động mỹ thuật mang đến cho trẻ cơ hội giải tỏa căng thẳng, xóa bỏ những cảm xúc tiêu cực và đem lại cảm giác thư giãn trong suốt quá trình trị liệu.
• Cầu nối giữa tâm lý và hành vi: Thông qua việc sáng tạo, trẻ có thể nhận diện và làm chủ các cảm xúc như vui, buồn, giận dữ, lo âu, đồng thời học cách điều chỉnh hành vi để phản ứng phù hợp. Từ đó cải thiện kỹ năng xã hội và nâng cao khả năng tương tác với người xung quanh.
• Khuyến khích sự tự do sáng tạo: Trẻ được khuyến khích khám phá bản thân mà không sợ bị phán xét. Qua đó phát triển sự tự tin và khám phá những khả năng tiềm ẩn bên trong mình.
• Tăng cường khả năng tập trung và kiên nhẫn: Các hoạt động sáng tạo giúp trẻ rèn luyện khả năng duy trì sự chú ý và kiên nhẫn, cải thiện kỹ năng học tập và quản lý cảm xúc.
• Thúc đẩy sự phát triển nhận thức: Các hoạt động mỹ thuật còn giúp trẻ phát triển khả năng tư duy logic, giải quyết vấn đề và nâng cao kỹ năng quan sát, mở rộng khả năng nhận thức.

Một số hoạt động mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ có thể kể đến như: 

• Vẽ tranh tự do.
• Vẽ theo chủ đề.
• Sử dụng màu sắc để thể hiện cảm xúc.
• Tạo hình từ chất liệu tự nhiên (đất nặn, cát, đá).
• Làm đồ thủ công (cắt giấy, làm đồ chơi).
• Làm mô hình ba chiều.
• Sử dụng nhạc và chuyển động kết hợp với vẽ. 
• Trò chơi phối hợp nhóm (vẽ chung, làm tác phẩm tập thể).

Mỹ thuật trị liệu mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho trẻ tự kỷ

2. Quá trình xử lý dữ liệu mỹ thuật như thế nào?

Mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ không chỉ giúp chúng thể hiện bản thân mà còn cung cấp dữ liệu quan trọng để các chuyên gia đánh giá trạng thái tâm lý và sự phát triển của trẻ. Quá trình xử lý dữ liệu mỹ thuật bao gồm các bước sau:

• Quan sát và ghi nhận ban đầu: Chuyên gia theo dõi cách trẻ tiếp cận và tương tác với vật liệu mỹ thuật như màu sắc, hình dạng, đường nét, cách cầm bút, lực vẽ,… Những yếu tố này có thể phản ánh mức độ căng thẳng, lo âu hoặc sự tập trung của trẻ.
• Phân tích nội dung và cảm xúc: Các tác phẩm nghệ thuật của trẻ thường thể hiện trạng thái tâm lý, cảm xúc hoặc những suy nghĩ chưa thể diễn đạt bằng lời nói. Ví dụ, một đứa trẻ thường xuyên sử dụng màu tối có thể đang gặp khó khăn về mặt cảm xúc, trong khi những hình vẽ rời rạc có thể phản ánh sự mất kết nối trong suy nghĩ.
• So sánh sự thay đổi theo thời gian

Dữ liệu từ các buổi trị liệu được ghi chép và phân tích theo từng giai đoạn để theo dõi sự tiến bộ. Sự thay đổi về màu sắc, bố cục hoặc cách trẻ tương tác với các hoạt động nghệ thuật có thể cho thấy sự cải thiện trong khả năng giao tiếp, kiểm soát cảm xúc và phát triển nhận thức.

• Ứng dụng dữ liệu vào điều trị

Dựa trên những phân tích thu thập được, chuyên gia có thể điều chỉnh phương pháp trị liệu phù hợp hơn với nhu cầu của từng trẻ. Nếu trẻ phản ứng tích cực với một loại hình nghệ thuật cụ thể như vẽ tranh hoặc nặn đất sét, phương pháp này có thể được ưu tiên hơn để thúc đẩy sự phát triển của trẻ.

• Kết hợp với các phương pháp trị liệu khác

Dữ liệu mỹ thuật cũng có thể được sử dụng kết hợp với các liệu pháp khác như âm nhạc trị liệu, ngôn ngữ trị liệu hoặc trị liệu hành vi để tạo ra một lộ trình hỗ trợ toàn diện hơn cho trẻ tự kỷ.

Quá trình xử lý dữ liệu mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ

3. Câu chuyện thành công: Những thay đổi tích cực từ mỹ thuật trị liệu

Một câu chuyện thành công đáng chú ý trong việc áp dụng mỹ thuật trị liệu để cải thiện tình trạng của trẻ tự kỷ là hành trình của bé Trung Hiếu, một cậu bé 15 tuổi được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ điển hình. Hiếu đã gặp phải nhiều vấn đề trong việc kiểm soát hành vi, với những phản ứng khó hiểu và khó kiểm soát. Tuy nhiên, từ khi còn nhỏ, Hiếu đã tìm thấy một lối thoát qua vẽ tranh.

Khi Hiếu mới 5 tuổi, em bắt đầu vẽ nguệch ngoạc những con số lên tường – những ký tự mà Hiếu rất yêu thích. Đến năm 7 tuổi, em bắt đầu có niềm đam mê mới: những chú mèo. Suốt một thời gian dài, tất cả những bức tranh của Hiếu đều là những chú mèo. Nhưng dần dần, qua thời gian, Hiếu bắt đầu mở rộng thế giới của mình. Các tác phẩm của em không chỉ có mèo nữa mà còn có cảnh vật, con người, cây cối, xe cộ,… Những thay đổi trong tranh của Hiếu cũng phản ánh sự thay đổi trong khả năng tiếp xúc của em với thế giới bên ngoài và những người xung quanh.

Chị Mai Anh, mẹ của Hiếu, chia sẻ: “Cũng như nhiều bạn trẻ tự kỷ khác, Hiếu không thể truyền đạt suy nghĩ hay cảm xúc của mình qua lời nói. Vẽ tranh trở thành một phương thức giúp em thể hiện thế giới nội tâm của mình với mọi người. Qua những bức tranh, tôi có thể hiểu được liệu Hiếu đang vui hay buồn.” Chị ngừng lại vài giây, rồi tiếp tục: “Khi vẽ, Hiếu không bao giờ lo lắng liệu bức tranh của mình có đẹp hay có tính nghệ thuật không. Em chỉ vẽ những gì em thích, một cách giản đơn và chân thật, không cần cầu kỳ hay màu mè.”

Mỹ thuật trị liệu đã trở thành cầu nối giữa Hiếu và thế giới xung quanh, mở ra một không gian để em thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của mình một cách tự do, chân thật.

Những thay đổi tích cực từ mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ

Tóm lại, mỹ thuật trị liệu điều trị trẻ tự kỷ là một bước đi thiết thực và hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Với sự kiên trì và sáng tạo, phương pháp này không chỉ giúp trẻ nâng cao khả năng tự nhận thức mà còn cải thiện sự tương tác xã hội, giảm bớt căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày. Hãy tiếp tục đồng hành cùng Mirai Care để khám phá thêm những thông tin bổ ích về trẻ tự kỷ nhé.