Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ - Mục đích và kế hoạch thực hiện

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Để giúp trẻ tự kỷ phát triển toàn diện, việc can thiệp sớm và đúng phương pháp là vô cùng quan trọng. Bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ trình bày chi tiết về quy trình can thiệp trẻ tự kỷ, từ mục đích đến các phương pháp can thiệp và lập kế hoạch thực hiện hiệu quả.

1. Tại sao phải có quy trình can thiệp trẻ tự kỷ?

Tự kỷ là tình trạng rối loạn thần kinh khá phổ biến ở mọi lứa tuổi, trong đó có trẻ nhỏ. Trẻ bị tự kỷ sẽ gặp khiếm khuyết trong kỹ năng giao tiếp, không thích tương tác với mọi người và có thể kèm theo phát âm không rõ, chậm nói hoặc các hành vi kỳ lạ. 

Vậy nên, trẻ bị tự kỷ cần được phát hiện và can thiệp sớm để hạn chế tối đa ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe cũng như cuộc sống sau này. Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ phải được thực hiện tại các đơn vị, tổ chức uy tín, có dịch vụ can thiện hợp pháp và biện pháp cải thiện hợp lý. 

Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ phải được thực hiện tại các đơn vị, tổ chức uy tín

Phụ huynh càng phát hiện và can thiệp sớm, trẻ càng dễ tiến bộ, tiếp thu nhanh hơn. Hiện nay, bệnh tự kỷ chưa có biện pháp phòng ngừa và cũng không có biện pháp chữa trị dứt điểm. Điều tốt nhất mà bố mẹ và các chuyên gia có thể làm chính là hạn chế triệu chứng, giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực và cải thiện những chức năng cần thiết ở trẻ tự kỷ. 

Mỗi trẻ tự kỷ đều có những đặc điểm và nhu cầu khác nhau. Quy trình can thiệp giúp xây dựng một kế hoạch phù hợp với từng trẻ, tập trung vào các lĩnh vực mà trẻ cần cải thiện nhất. Phụ huynh hãy chú ý đến các biểu hiện bất thường ở trẻ trong những năm đầu đời, đặc biệt là giai đoạn dưới 3 tuổi. Điều này sẽ giúp phát hiện sớm các triệu chứng tự kỷ ở con nếu có. 

2. Mục đích của quy trình can thiệp trẻ tự kỷ

Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ nhằm mục tiêu cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Cụ thể, các mục tiêu chính bao gồm:

• Giúp trẻ học cách giao tiếp bằng ngôn ngữ, cử chỉ, nét mặt và các hình thức phi ngôn ngữ khác.
• Rèn luyện kỹ năng tương tác với người khác, hiểu và đáp ứng các tín hiệu xã hội.
• Xây dựng mối quan hệ tốt với gia đình, bạn bè và cộng đồng.
• Giúp trẻ kiểm soát các hành vi lặp đi lặp lại như vỗ tay, xoay tròn, hoặc tập trung vào một đối tượng cụ thể.
• Thay thế các hành vi không phù hợp bằng các hành vi có ích và phù hợp với xã hội.
• Giúp trẻ phát triển các kỹ năng sống như tự chăm sóc, khả năng tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng giao tiếp, chia sẻ. 
• Giúp trẻ giảm lo âu, căng thẳng, tự tin hơn vào bản thân và biết cách ứng phó với những thay đổi hiệu quả. 
• Phát hiện và bồi dưỡng khả năng đặc biệt ở trẻ, giúp trẻ phát triển thế mạnh, tăng khả năng hứng thú với mọi thứ xung quanh. 

Xác định mục đích của quy trình can thiệp trẻ tự kỷ vô cùng quan trọng. Thực tế, tình trạng của mỗi trẻ khác nhau nên mục tiêu và phương pháp điều trị cũng cần được thay đổi phù hợp với từng trường hợp. 

Xác định mục đích của quy trình can thiệp trẻ tự kỷ vô cùng quan trọng

3. Lập kế hoạch can thiệp cá nhân hóa

Quy trình can thiệp cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ vô cùng quan trọng để hỗ trợ trẻ có nhu cầu đặc biệt đạt được các mục tiêu phát triển cụ thể. Kế hoạch này được thiết kế riêng cho từng người, dựa trên những đánh giá toàn diện về điểm mạnh, điểm yếu và nhu cầu của họ. Dưới đây là chi tiết quy trình can thiệp trẻ tự kỷ, bố mẹ có thể tham khảo: 

3.1 Xác định mục tiêu

Trước khi tiến hành lập kế hoạch can thiệp cá nhân, bạn cần xác định mục tiêu rõ ràng. Điều này giúp chuyên gia và người thực hiện kế hoạch tập trung vào hoạt động cụ thể để đạt được kết quả như ý muốn. Đây chính là thước đo để đánh giá sự tiến bộ của cá nhân và hiệu quả của kế hoạch can thiệp.

Bạn cần xác định rõ mục tiêu ngắn hạn và dài hạn khi lên kế hoạch: 

• Mục tiêu ngắn hạn:Là những mục tiêu nhỏ, có thể đạt được trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ: vài tuần hoặc vài tháng). Các mục tiêu ngắn hạn thường tập trung vào những kỹ năng cơ bản hoặc những bước nhỏ để đạt được mục tiêu dài hạn.
• Mục tiêu dài hạn:Là những mục tiêu lớn hơn, cần nhiều thời gian hơn để đạt được. Mục tiêu dài hạn thường liên quan đến những thay đổi đáng kể trong cuộc sống của cá nhân.

Xác định mục tiêu là thước đo để đánh giá hiệu quả của kế hoạch can thiệp

3.2 Chọn phương pháp và xây dựng kế hoạch can thiệp trẻ tự kỷ

Việc lựa chọn phương pháp can thiệp cho trẻ tự kỷ là một quá trình quan trọng và cần được thực hiện một cách cẩn trọng. Dưới đây là 4 phương pháp được ứng dụng trong quy trình can thiệp trẻ tự kỷ phổ biến hiện nay: 

3.2.1 Liệu pháp tế bào gốc tủy xương

Liệu pháp tế bào gốc tủy xương là một phương pháp điều trị sử dụng tế bào gốc từ tủy xương của chính bệnh nhân để để thúc đẩy quá trình tái tạo các cơ quan, mô, thần kinh bị tổn thương.

Tế bào gốc là những tế bào có khả năng tự tái tạo và phát triển thành nhiều loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Khi được đưa vào cơ thể, tế bào gốc tủy xương sẽ di chuyển đến các vị trí bị tổn thương và giúp phục hồi các mô, cơ quan bị hư hại.

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương phápđiều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc tủy xươngnhé!

Cách thức thực hiện

• Thu thập tế bào gốc từ tủy xương của chính bệnh nhân.
• Tế bào gốc sẽ được truyền vào cơ thể bệnh nhân qua đường tĩnh mạch.
• Các tế bào gốc sẽ di chuyển đến những vị trí bị tổn thương và bắt đầu quá trình tái tạo các tế bào mới giúp phục hồi chức năng của các mô, cơ quan.

Ưu điểm

• Hạn chế tối đa phản ứng đào thải: Khi sử dụng tế bào gốc tự thân, nguy cơ xảy ra phản ứng đào thải là rất thấp.
• Khả năng tái tạo cao: Tế bào gốc có khả năng tự tái tạo và phát triển thành nhiều loại tế bào khác nhau giúp phục hồi các mô, cơ quan bị tổn thương.

Hạn chế

• Tại Nhật Bản mới có phương pháp điều trị.

Mirai Care hiện tại là đơn vị độc quyền kết nối người bị tự kỷ với các đơn vị ứng dụng trị liệu tế bào gốc tại Nhật Bản. Mirai Care cung cấp quy trình tư vấn, khám chữa bệnh, điều trị tại Viện Nghiên cứu Điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo Nhật Bản một cách đầy đủ và tận tâm nhất. Đội ngũ tư vấn của Mirai Care có trình độ chuyên nghiệp, dày dặn kinh nghiệm luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của khách hàng về liệu pháp tế bào gốc và quy trình điều trị.

Liệu pháp tế bào gốc tủy xương điều trị chứng tự kỷ

3.2.2 Phân tích Hành Vi Ứng Dụng (ABA)

Phân tích Hành vi Ứng Dụng (ABA) là một phương pháp khoa học được sử dụng để hiểu và thay đổi hành vi của con người. Nó dựa trên nguyên tắc rằng mọi hành vi đều có một nguyên nhân và có thể được thay đổi thông qua việc điều chỉnh các yếu tố môi trường xung quanh.

ABA không chỉ đơn thuần là việc thay đổi hành vi, mà còn là việc tạo ra những thay đổi bền vững trong cuộc sống của cá nhân.

Cách thức thực hiện

Liệu pháp ABA giúp trẻ mắc chứng tự kỷ bằng cách:

• Tăng cường khả năng xã hội của họ như hoàn thành nhiệm vụ, giao tiếp và học các kỹ năng mới.
• Thực hiện các hành vi duy trì như tự kiểm soát và tự điều chỉnh.
• Dạy họ cách chuyển những hành vi đã học sang môi trường mới.
• Thay đổi môi trường học tập để thử thách họ trong những tình huống nhất định.
• Giảm thiểu các hành vi tiêu cực như tự làm hại bản thân.

Ưu điểm

• Trong các buổi trị liệu cá nhân, bác sĩ có thể điều chỉnh theo nhu cầu của con bạn vào ngày hôm đó.
• Phân tích hành vi ứng dụng được thiết kế để giải quyết nhiều vấn đề như trầm cảm, rối loạn phổ tự kỷ,.... 
• Kết quả đã được chứng minh, các nghiên cứu cho thấy trẻ em tham gia liệu pháp phân tích hành vi ứng dụng có kết quả tốt

Hạn chế

• Cần sự kiên nhẫn và nhất quán, có thể đòi hỏi nhiều thời gian.
• Con bạn có thể gặp khó khăn khi cảm thấy không được hiểu trong các buổi trị liệu.

Phân tích Hành vi Ứng Dụng (ABA) giúp trẻ giảm thiểu các hành vi tiêu cực 

3.2.3 TEACCH (Trị liệu và Giáo dục Trẻ Tự Kỷ)

TEACCH sử dụng phương pháp gọi là “TEACHing có cấu trúc”. Phương pháp này dựa trên nhu cầu học tập riêng biệt của những người mắc chứng tự kỷ, bao gồm điểm mạnh trong xử lý thông tin trực quan và khó khăn trong giao tiếp xã hội, chú ý cùng hức năng điều hành. 

Cách thức thực hiện

• Sử dụng các hình ảnh, biểu đồ và lịch trình giúp trẻ hiểu rõ các hoạt động và kỳ vọng.
• Dạy và rèn luyện cho trẻ các kỹ năng giao tiếp, tự phục vụ, xã hội và học tập thông qua các hoạt động hàng ngày.
• Sử dụng hình ảnh, biểu đồ và các công cụ hỗ trợ trực quan khác để trẻ hiểu bước thực hiện nhiệm vụ cùng những khái niệm trừu tượng. 
• Điều chỉnh chương trình giáo dục đảm bảo phù hợp với nhu cầu và khả năng riêng biệt của từng trẻ.
• Khuyến khích trẻ tương tác xã hội với người khác thông qua các hoạt động nhóm và các trò chơi.

Ưu điểm

• Giảm bớt hành vi tiêu cực và sự lo lắng cho trẻ. 
• Tăng sự tự tin cho trẻ khi thực hiện nhiệm vụ. 

Hạn chế

• Không phù hợp với tất cả trẻ bị tự kỷ, nhất là những trẻ có vấn đề nghiêm trọng về cảm giác. 
• Đòi hỏi sự kiên nhẫn và phối hợp hài hòa giữa chuyên gia, giáo viên với phụ huynh. 

TEACCH hỗ trợ tăng sự tự tin cho trẻ khi thực hiện nhiệm vụ

3.2.4 Floortime

Floortime là liệu pháp dựa trên mối quan hệ dành cho trẻ tự kỷ. Phương pháp này tập trung vào việc theo đuổi sở thích của trẻ để xây dựng mối quan hệ và thúc đẩy sự phát triển.

Cách thức thực hiện

Phương pháp can thiệp này được gọi là Floortime vì cha mẹ sẽ ngồi xuống sàn cùng trẻ để chơi và tương tác với trẻ ở mức độ của mình. Các buổi trị liệu kéo dài từ hai đến năm giờ một ngày. Chúng bao gồm đào tạo cho cha mẹ và người chăm sóc cũng như tương tác với trẻ. Các nhà trị liệu và cha mẹ thu hút trẻ em thông qua các hoạt động mà mỗi trẻ thích. Họ tham gia vào các trò chơi của trẻ và thực hiện theo sự dẫn dắt của trẻ.

Sau đó, cha mẹ hoặc nhà trị liệu sẽ đưa trẻ vào các tương tác ngày càng phức tạp hơn. Floortime khuyến khích sự hòa nhập với những bạn bè bình thường khi áp dụng trong môi trường mầm non.

Ưu điểm

• Các hoạt động trong Floortime diễn ra tự nhiên, khơi gợi sự hứng thú và thoải mái ở trẻ. 
• Phương pháp này giúp trẻ phát triển toàn diện ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 
• Có thể điều chỉnh và áp dụng với trẻ ở nhiều lứa tuổi, từ sơ sinh đến trẻ lớn. 

Hạn chế

• Khó đánh giá hiệu quả do tính chất tự nhiên. 
• Người thực hiện phải có chuyên môn cao, khả năng quan sát tốt, nhiều thời gian và sự kiên nhẫn. 

Floortime là liệu pháp dựa trên mối quan hệ dành cho trẻ tự kỷ

Trên đây là chi tiết lý do, mục đích thực hiện quy trình can thiệp trẻ tự kỷ và các phương pháp phổ biến trong kế hoạch can thiệp cá nhân hóa. Chắc hẳn, với một quy trình can thiệp khoa học, sự kiên nhẫn và tình yêu thương của gia đình, thầy cô, trẻ tự kỷ hoàn toàn có thể hòa nhập cộng đồng và sống một cuộc sống ý nghĩa.

Hãy theo dõi Mirai Care mỗi ngày để đón đọc tin tức hữu ích về rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ hơn nhé!