Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Rối loạn giấc ngủ là một vấn đề phổ biến và đáng lo ngại ở trẻ tự kỷ bởi sự ảnh hưởng xấu đến cả sức khỏe của trẻ và chất lượng cuộc sống của gia đình. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc có thể thức dậy nhiều lần trong đêm. Những vấn đề này không chỉ làm gián đoạn sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ mà còn tác động tiêu cực đến tình trạng bệnh của trẻ. Việc tìm hiểu nguyên nhân rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ đóng vai trò quan trọng nhằm giúp trẻ ngủ ngon hơn, sống tích cực hơn. Quá trình này đòi hỏi sự kết hợp của các biện pháp khoa học và phương pháp can thiệp phù hợp từ chuyên gia và cả gia đình.

Nội dung bài viết:

1. Tại sao trẻ tự kỷ khó ngủ?

Theo báo Sleep Science của Mỹ, ước tính có khoảng 50% đến 80% trẻ em và thanh thiếu niên mắc phổ tự kỷ gặp phải các vấn đề về giấc ngủ. Trong đó các chuyên gia thấy rằng, tỷ lệ khó đi vào giấc ngủ được chia ra bởi các nguyên nhân như kháng cự đi ngủ (25,6%), lo lắng khi ngủ (22,7%), chậm đi vào giấc ngủ (17,9%) và buồn ngủ ban ngày (14,7%).

Tất cả trẻ em đều có thể gặp vấn đề khi đi vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ. Tuy nhiên trẻ tự kỷ có thể gặp các vấn đề cụ thể về giấc ngủ, bao gồm:

• Thói quen ngủ và thức dậy không đều đặn (cụ thể như cho trẻ thức đến rất khuya hoặc trẻ thức dậy rất sớm vào buổi sáng)
• Ngủ ít hơn nhiều so với độ tuổi của trẻ hoặc thức hơn một giờ trong đêm
• Thức dậy và làm hoạt động yêu thích hoặc gây tiếng ồn trong một hoặc nhiều giờ vào ban đêm.

Rối loạn giấc ngủ chiếm tỷ lệ cao hơn ở trẻ tự kỷ

>> Có thể bạn quan tâm: Điều trị bện tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc tủy xương

2. Nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ

Tình trạng rối loạn giấc ngủ là một trong những dấu hiệu bệnh tự kỷ ở trẻ em. Các nhà nghiên cứu cho biết tỷ lệ rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ cao gấp 2 lần so với trẻ bình thường. Hiện nay họ vẫn chưa biết chắc chắn tại sao trẻ tự kỷ lại gặp vấn đề về giấc ngủ, nhưng nhờ các nghiên cứu lâm sàng, các chuyên gia đã có một số giả thuyết nhất định về vấn đề này.

2.1. Thói quen trước khi đi ngủ

Trẻ tự kỷ thường có sự nhạy cảm cao với thay đổi, đặc biệt là trong các thói quen hàng ngày. Các hoạt động hoặc môi trường quá kích thích trước khi ngủ, chẳng hạn như xem TV, chơi trò chơi điện tử hoặc tiếp xúc với ánh sáng mạnh, có thể gây ra tình trạng kích thích hệ thần kinh của trẻ tự kỷ. Điều này làm cho trẻ khó thư giãn và đi vào giấc ngủ, cũng như dễ bị thức giấc trong đêm.

2.2. Thói quen ban ngày

Trẻ tự kỷ cần một mức độ hoạt động thể chất nhất định trong ngày để tiêu hao năng lượng. Nếu trẻ không vận động đủ, có thể do hạn chế tham gia các hoạt động ngoài trời hoặc vận động cơ thể, điều này khiến trẻ không đủ mệt để đi vào giấc ngủ dễ dàng vào buổi tối. Một nguyên nhân khác đó là thời gian ngủ ban ngày quá nhiều, ví dụ như trẻ tự kỷ ngủ trưa quá muộn trong ngày hoặc ngủ quá lâu, điều này có thể làm rối loạn nhịp sinh học của trẻ, khiến trẻ khó ngủ vào buổi tối. Việc ngủ trưa không hợp lý có thể làm giảm cảm giác buồn ngủ vào giờ đi ngủ tối.

Ban ngày trẻ ngủ nhiều sẽ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ ban đêm

2.3. Sự lo lắng

Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, dẫn đến tình trạng lo âu hoặc căng thẳng, đặc biệt là vào buổi tối. Điều này khiến trẻ cảm thấy khó thư giãn và đi vào giấc ngủ.

2.4. Đái dầm và đi vệ sinh

Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và tuân theo các chỉ dẫn về việc sử dụng nhà vệ sinh, cũng như không nhận ra các dấu hiệu cơ thể cho thấy cần đi vệ sinh. Ở những trẻ tự kỷ có thể gặp tình trạng rối loạn cảm giác như không cảm nhận được sự khó chịu khi bàng quang đầy hoặc ngược lại, đôi khi chúng lại cảm thấy quá nhạy cảm với việc sử dụng nhà vệ sinh.

2.5. Nguyên nhân sinh học

Sự rối loạn của các hormone giấc ngủ trong não khiến trẻ tự kỷ không "điều chỉnh" được nhu cầu ngủ của chính mình dẫn đến đảo lộn giờ giấc ngủ.

2.6. Bệnh tật và tình trạng sức khỏe khác

Trẻ em tự kỷ thường ít vận động nên sức đề kháng sẽ yếu hơn, dễ dẫn đến các bệnh như cảm cúm, hen suyễn, nhiễm trùng,... Ba mẹ cần theo dõi một cách cẩn thận để đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa nhằm điều trị sớm, phục hồi sức khoẻ cho con.

Tình trạng ho, khó thở khiến trẻ trằn trọc khó ngủ

2.7. Những cơn ác mộng và kinh hoàng ban đêm

Cơn ác mộng ban đêm thường gặp ở trẻ từ 2-12 tuổi. Trẻ đang ngủ say bỗng nhiên bị kích động, chúng cảm thấy sợ hãi, khó đi vào giấc ngủ lại.

2.8. Giấc ngủ không yên

Trong giấc ngủ, trẻ tự kỷ có thể gặp một số vấn đề như lắc đầu, lắc người,... dẫn đến việc thức giấc giữa chừng.

2.9. Ngáy ngủ

Ngáy ngủ đôi khi là một dấu hiệu nguy hiểm cho việc ngưng thở khi ngủ, hãy đem trẻ đi kiểm tra nếu việc ngáy ngủ diễn ra liên tục và nhiều hơn.

2.10. Khó khăn trong giao tiếp xã hội

Khó khăn trong giao tiếp xã hội có thể khiến con bạn không nhận ra rằng những người khác trong gia đình đang chuẩn bị đi ngủ. Việc giáo dục thói quen hằng ngày từ cha mẹ sẽ giúp con hòa nhập được lịch sinh hoạt của gia đình.

2.11. Thuốc cho trẻ tự kỷ có vấn đề về giấc ngủ

Tác dụng phụ của thuốc điều trị triệu chứng của tự kỷ có thể gây ra tình trạng khó ngủ ở trẻ. Trong quá trình dùng thuốc nếu trẻ khó ngủ, có hành vi bất thường, phụ huynh hãy liên hệ với bác sĩ nhằm điều chỉnh đơn thuốc phù hợp với trẻ.

Tác dụng phụ của thuốc có thể gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ

2.12. Do rối loạn hormone melatonin

Melatonin là một hormone tự nhiên trong não, giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ - thức của cơ thể. Khi mức melatonin không được điều chỉnh đúng cách, có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ. Mức melatonin không ổn định có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, dẫn đến giấc ngủ không sâu và dễ bị thức dậy giữa đêm. Điều này có thể làm giảm thời gian ngủ tổng cộng và làm cho trẻ cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày.

3. Cách nhận biết trẻ tự kỷ đang bị rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ có thể gây ra nhiều trở ngại trong cuộc sống của trẻ. Tuy nhiên các dấu hiệu rối loạn này không phải lúc nào cũng dễ nhìn thấy và đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt của cha mẹ. Chất lượng giấc ngủ rất quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ. Trẻ em càng nhỏ thì thời gian dành cho việc ngủ càng nhiều. Theo nghiên cứu, cứ sau khoảng 1 năm thì thời lượng giấc ngủ trung bình của trẻ nhỏ sẽ giảm đều khoảng 15 phút. 

Quý phụ huynh nếu có con mắc phải chứng rối loạn phổ tự kỷ thì nên để tâm, quan sát đến giấc ngủ của trẻ nhiều hơn. Cần kịp thời nhận biết sự suy giảm về chất lượng giấc ngủ của trẻ thông qua các dấu hiệu:

• Khi đến giờ ngủ, trẻ con trằn trọc, lo lắng, mất nhiều thời gian để chìm vào giấc ngủ
• Vào ban đêm, trẻ có giấc ngủ rất ngắn, chúng thường giật mình thức vào giữa đêm và khó có thể ngủ lại ngon giấc
• Trẻ ngủ muộn, thức sớm
• Ban ngày trẻ thường ở trong trạng thái lờ đờ, thiếu sức sống, mệt mỏi, chán chường, không tham gia hoạt động
• Trẻ cũng dễ cáu gắt, nóng nảy, kích động, buồn bực

Các bậc phụ huynh nên quan sát trẻ tự kỷ, nếu chúng có những dấu hiệu trên hãy đến gặp các chuyên gia tâm lý để nhận được phương pháp điều trị sớm nhằm phục hồi lại chất lượng cuộc sống cho trẻ và cả gia đình.

Thiếu ngủ sẽ dẫn đến tình trạng cáu gắt, khó chịu ở trẻ

4. Làm sao để trẻ tự kỷ ngủ ngon hơn?

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Khi trẻ ngủ đủ giấc sẽ giúp cho cơ thể và não bộ của trẻ được cung cấp đầy đủ năng lượng để hoạt động. Đối với trẻ tự kỷ, rối loạn giấc ngủ là một vấn đề khá phổ biến, khiến cho trẻ thức giấc vào ban đêm, hay có những giấc ngủ gián đoạn và ngủ không đủ giấc. Vậy làm sao để trẻ tự kỷ ngủ ngon hơn? Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ dai dẳng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống và sức khỏe của trẻ. Vì thế, khi phát hiện ra những sự bất ổn về giấc ngủ của trẻ, phụ huynh nên nhanh chóng tìm cách để cải thiện và khắc phục hiệu quả:

• Thiết lập thói quen ngủ ổn định: Đặt giờ đi ngủ và giờ thức dậy cố định mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần. Thói quen này giúp thiết lập nhịp sinh học ổn định cho trẻ, giúp cơ thể quen với thời gian nghỉ ngơi và tỉnh táo. Trước giờ đi ngủ, thực hiện các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc nhẹ hoặc tắm nước ấm để giúp trẻ thư giãn và chuẩn bị cho giấc ngủ.
• Tạo môi trường ngủ lý tưởng: Đảm bảo rằng phòng ngủ của trẻ yên tĩnh và giảm thiểu tiếng ồn bởi trẻ tự kỷ có thể rất nhạy với các tiếng ồn trắng hoặc những âm thanh vô cùng nhỏ trong không gian yên tĩnh.

• Kiểm soát căng thẳng và lo âu: Sử dụng các giải pháp thư giãn như hít thở sâu, massage nhẹ nhàng hoặc bài tập yoga để giúp trẻ tự kỷ giảm căng thẳng trước khi đi ngủ. 
• Gia tăng hoạt động thể chất vào ban ngày: Các nghiên cứu khoa học cho rằng, việc trẻ được vận động đúng cách không chỉ giúp tăng cường sức khỏe thể chất mà còn là biện pháp hiệu quả để giảm stress, giảm lo lắng và căng thẳng. Ban ngày trẻ tham gia hoạt động nhiều thì năng lượng sẽ giảm và vào ban đêm thì trẻ sẽ có một giấc ngủ sâu hơn.

Câu trả lời cho câu hỏi làm sao để trẻ tự kỷ ngủ ngon hơn được giải đáp phần nào bởi các gợi ý trên, cha mẹ hãy cố gắng đồng hành cùng con, giúp con ngủ ngon để tăng cường sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Tạo không gian yên tĩnh, thoải mái để trẻ dễ đi vào giấc ngủ 

5. Giấc ngủ tốt hơn có cải thiện cuộc sống cho trẻ tự kỷ không?

Những trẻ tự kỷ có xu hướng khó đi vào giấc ngủ và rất dễ thức giấc bởi những tác động nhẹ nhàng. Nghiên cứu lâm sàng cho rằng việc thiếu ngủ quá nhiều có thể gây nghiêm trọng hơn các biểu hiện của tự kỷ. Trẻ em không ngủ đủ giấc thường có hành vi lặp đi lặp lại nghiêm trọng hơn và hạn chế giao tiếp xã hội hơn. Chúng cũng có xu hướng suy giảm nhận thức và trí tuệ, đồng thời trẻ dễ tăng động, không tập trung vào một vấn đề được.

Giấc ngủ tốt hơn có thể cải thiện đáng kể cuộc sống của trẻ tự kỷ, mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Ngủ đủ giấc giúp trẻ củng cố trí nhớ và cải thiện khả năng tập trung, điều này rất quan trọng đối với trẻ tự kỷ vì nhiều trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý và học hỏi những kỹ năng mới. Song song đó, giấc ngủ đủ giúp cơ thể trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn, hỗ trợ quá trình tăng trưởng và duy trì năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Khi trẻ tự kỷ có giấc ngủ tốt, trẻ sẽ ít mệt mỏi và cáu gắt hơn, từ đó giúp tạo ra một môi trường gia đình hòa hợp và dễ chịu hơn. 

Nhìn chung, rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ gây ra những vấn đề lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tự nhiên của trẻ. Tuy nhiên, việc hiểu đúng nguyên nhân để tìm ra giải pháp sẽ giúp giấc ngủ của trẻ được tốt. Từ đó sẽ góp phần vào việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ tự kỷ. Việc đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng không chỉ giúp trẻ phát triển về mặt thể chất và trí tuệ mà còn cải thiện các mối quan hệ xã hội, cảm xúc, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ cùng gia đình.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với Miraicare để được tư vấn trực tiếp!

Tài liệu tham khảo:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8848524/#:~:text=Approximately%2050%25%20to%2080%25%20of,NT- The relationship between autism spectrum disorder and sleep

https://raisingchildren.net.au/autism/health-wellbeing/sleep/sleep-problems-children-with-asd- Sleep problems and solutions: autistic children

https://giaoducnhc.vn/tre-tu-ky-kho-ngu-489.html- Tại sao trẻ tự kỷ khó ngủ? Tìm hiểu cách khắc phục

https://www.thetransmitter.org/spectrum/sleep-problems-autism-explained/- Sleep problems in autism, explained