Nhận biết sớm tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Ở giai đoạn 2 tuổi, trẻ thường rất hiếu động thích khám phá và không ngừng di chuyển khiến nhiều cha mẹ khó phân biệt đâu là biểu hiện phát triển bình thường, đâu là dấu hiệu của tăng động giảm chú ý (ADHD). Trong bài viết này, Mirai Care sẽ cùng tìm hiểu định nghĩa cũng như các dấu hiệu nhận biết sớm tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi qua đó giúp cha mẹ có hướng can thiệp và hỗ trợ phù hợp nhé.

1. Tăng động giảm chú ý là gì?

Tăng động giảm chú ý (ADHD - Attention Deficit Hyperactivity Disorder) là một rối loạn phát triển thần kinh thường gặp ở trẻ em, đặc trưng bởi ba nhóm triệu chứng chính: kém tập trung, hiếu động quá mức, và hành vi bốc đồng. Trẻ mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý, kiểm soát cảm xúc và điều chỉnh hành vi phù hợp với tình huống.

Ở trẻ 2 tuổi, việc phân biệt giữa sự hiếu động tự nhiên và dấu hiệu của ADHD có thể khó khăn bởi đây là giai đoạn trẻ đang phát triển nhanh về nhận thức và vận động. Tuy nhiên, nếu trẻ thường xuyên không thể ngồi yên, dễ mất tập trung, hành động bốc đồng hoặc khó tuân theo hướng dẫn, cha mẹ nên cân nhắc đưa trẻ đi đánh giá chuyên sâu tại các cơ sở tâm lý, nhi khoa uy tín. Phát hiện sớm giúp quá trình can thiệp hiệu quả hơn, giảm ảnh hưởng đến khả năng học tập và hòa nhập xã hội của trẻ sau này.

Tăng động giảm chú ý là một rối loạn phát triển thần kinh thường gặp ở trẻ em

2. Dấu hiệu tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi

Ở độ tuổi 2, trẻ thường hiếu động thích khám phá môi trường xung quanh điều này hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, nếu mức độ hoạt động của trẻ quá cao kèm theo sự thiếu tập trung và hành vi bốc đồng kéo dài, cha mẹ nên lưu ý vì đây có thể là dấu hiệu của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

2.1. Trẻ bị mất tập trung

Trẻ tăng động giảm chú ý thường khó duy trì sự tập trung vào một hoạt động ngay cả khi hoạt động đó thú vị. Ví dụ, trẻ chỉ chơi với một món đồ trong vài giây rồi nhanh chóng chuyển sang món khác, không thể ngồi yên để nghe người lớn nói hoặc xem hết một đoạn phim ngắn. Ngoài ra, trẻ dễ bị xao nhãng bởi âm thanh hoặc hình ảnh xung quanh, khiến việc học hỏi và giao tiếp trở nên khó khăn hơn.

2.2. Trẻ nghịch ngợm, quấy phá nhiều

Một đặc điểm thường thấy ở trẻ ADHD là mức độ hiếu động vượt quá lứa tuổi. Trẻ luôn trong trạng thái “không thể dừng lại” chạy nhảy, leo trèo liên tục thậm chí trong những tình huống không phù hợp (như trong lớp học, nhà hàng…). Nhiều cha mẹ miêu tả con mình như “có động cơ không tắt được” và việc yêu cầu trẻ ngồi yên chỉ trong vài phút là điều gần như không thể.

2.3. Trẻ bốc đồng, không có kiên nhẫn

Trẻ 2 tuổi bị tăng động giảm chú ý thường hành động bột phát mà không suy nghĩ trước ví dụ như giật đồ chơi của bạn, la hét khi không vừa ý hoặc chen ngang khi người khác đang nói. Trẻ cũng thiếu khả năng chờ đợi, dễ nổi nóng và khó kiểm soát cảm xúc. Những hành vi này nếu diễn ra thường xuyên và không cải thiện theo thời gian, có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm cần được chuyên gia tâm lý đánh giá.

Dấu hiệu tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi

3. Ảnh hưởng mà chứng tăng động giảm chú ý mang lại

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không chỉ khiến trẻ trở nên hiếu động hoặc mất tập trung, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện về trí tuệ, cảm xúc và xã hội của trẻ nếu không được can thiệp sớm. Ở độ tuổi 2, những biểu hiện ban đầu có thể chưa rõ ràng, nhưng nếu kéo dài chúng sẽ tạo ra nhiều hệ lụy lâu dài.

3.1. Ảnh hưởng đến khả năng học tập và ghi nhớ

Trẻ tăng động giảm chú ý thường khó duy trì sự tập trung khi tham gia các hoạt động học tập hoặc trò chơi có hướng dẫn khiến việc tiếp thu kỹ năng ngôn ngữ, vận động tinh và nhận thức bị chậm hơn so với các bạn cùng tuổi. Khi lớn hơn, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc làm theo hướng dẫn, ghi nhớ bài học hoặc hoàn thành nhiệm vụ dẫn đến kết quả học tập kém.

3.2. Ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi

Sự mất kiểm soát cảm xúc là một trong những ảnh hưởng rõ rệt nhất. Trẻ dễ cáu gắt, nổi nóng hoặc phản ứng thái quá với những tình huống nhỏ nhặt. Điều này không chỉ khiến trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp hằng ngày mà còn ảnh hưởng đến sự tự tin khiến trẻ dễ bị gắn mác “hư” hoặc “nghịch ngợm quá mức”.

3.3. Ảnh hưởng đến mối quan hệ xã hội

Trẻ ADHD thường gặp khó khăn trong việc kết bạn và duy trì mối quan hệ với bạn bè. Do tính bốc đồng, trẻ có thể chen ngang làm phiền người khác hoặc gây xung đột trong khi chơi. Lâu dần trẻ dễ bị cô lập dẫn đến cảm giác bị từ chối hoặc tự ti ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng hòa nhập xã hội.

3.4. Ảnh hưởng đến gia đình

Cha mẹ của trẻ tăng động thường chịu nhiều áp lực trong việc nuôi dạy con, vì trẻ khó kiểm soát hành vi, không nghe lời và dễ cáu gắt. Điều này có thể khiến mối quan hệ trong gia đình trở nên căng thẳng, đặc biệt nếu cha mẹ chưa hiểu đúng về bản chất bệnh lý của ADHD.

Chứng tăng động giảm chú ý mang lại nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ 2 tuổi 

4. Thời điểm tốt nhất để điều trị tăng động giảm chú ý cho bé 2 tuổi

Thông thường, các dấu hiệu tăng động giảm chú ý được nhận biết rõ nhất khi trẻ bước vào độ tuổi từ 4 - 6 tuổi. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, não bộ và hành vi của trẻ đã hình thành tương đối ổn định khiến việc can thiệp trở nên khó khăn hơn. Theo các chuyên gia, “thời điểm vàng” để can thiệp ADHD là càng sớm càng tốt đặc biệt ngay từ khi trẻ 2 tuổi.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, can thiệp sớm giúp cải thiện đáng kể triệu chứng ADHD đồng thời hỗ trợ sự phát triển toàn diện về học tập, cảm xúc và kỹ năng xã hội của trẻ. Dưới đây là những lý do cho thấy việc điều trị sớm ADHD có ý nghĩa quan trọng:

• Não bộ trẻ phát triển mạnh trong giai đoạn đầu đời: Ở trẻ dưới 6 tuổi, não vẫn đang hoàn thiện các kết nối thần kinh. Việc can thiệp sớm giúp tăng khả năng điều chỉnh hành vi và phát huy tối đa tiềm năng phát triển.
• Giảm nguy cơ phát sinh rối loạn khác: ADHD nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến khó khăn trong học tập, hành vi tiêu cực hoặc các vấn đề tâm lý. Điều trị sớm giúp hạn chế tối đa những hệ lụy này.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Khi các triệu chứng ADHD được quản lý tốt, trẻ có thể tự tin hòa nhập, trong khi gia đình cũng giảm bớt áp lực và căng thẳng trong quá trình nuôi dạy.

Tuy nhiên, không có một thời điểm “chuẩn” duy nhất cho mọi trường hợp ADHD. Việc điều trị cần được cá nhân hóa dựa trên:

• Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng: Trẻ có biểu hiện nặng cần được can thiệp sớm hơn.
• Độ tuổi và sức khỏe tổng thể: Trẻ càng nhỏ, hiệu quả điều trị càng cao, nhưng cần đảm bảo tình trạng sức khỏe ổn định.
• Sự đồng hành của gia đình: Cha mẹ đóng vai trò then chốt trong việc phối hợp cùng chuyên gia để đạt được kết quả tốt nhất cho con.

Thời điểm tốt nhất để điều trị tăng động giảm chú ý cho bé 2 tuổi

5. Hướng điều trị tăng động giảm chú ý cho trẻ 2 tuổi

Đối với trẻ 2 tuổi, điều trị tăng động giảm chú ý (ADHD) tập trung chủ yếu vào các phương pháp can thiệp hành vi và môi trường vì việc sử dụng thuốc chưa phù hợp ở độ tuổi này. Các biện pháp bao gồm thiết lập quy tắc rõ ràng, kiên trì áp dụng kỷ luật nhẹ nhàng khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất và các trò chơi phát triển tư duy đồng thời hỗ trợ trẻ trong việc học cách tự chăm sóc và tương tác xã hội. 

5.1. Can thiệp hành vi và môi trường

• Thiết lập quy tắc: Đặt ra các quy tắc cụ thể, ngắn gọn và rõ ràng để trẻ dễ hiểu và làm theo.
• Kiên trì và dứt khoát: Luôn giữ thái độ kiên trì, nhẹ nhàng nhưng dứt khoát trong việc hướng dẫn và áp dụng quy tắc.
• Khen thưởng và động viên: Khen thưởng và động viên kịp thời khi trẻ làm điều đúng đắn, đồng thời tránh mắng mỏ, la hét hay đánh mắng trẻ.
• Tạo môi trường có tổ chức: Giúp trẻ hình thành thói quen làm việc có kế hoạch, nhắc nhở trẻ về các quy định, luật lệ trước khi đến nơi công cộng. 

5.4. Các hoạt động phù hợp

• Thể dục thể thao: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất phù hợp với lứa tuổi như bơi lội, đá bóng, chạy nhảy để giúp giảm năng lượng thừa và tăng cường sức khỏe.
• Trò chơi: Chọn các trò chơi đòi hỏi sự tập trung và tư duy tránh các trò chơi bạo lực hoặc game online. 

5.3. Hỗ trợ và phát huy khả năng của trẻ

• Tìm điểm mạnh: Tìm hiểu và phát huy những điểm mạnh, sở thích của trẻ để khuyến khích và động viên trẻ.
• Giao việc: Giao các công việc nhỏ phù hợp với khả năng để trẻ cảm thấy có trách nhiệm và nâng cao lòng tự trọng.
• Hỗ trợ khi trẻ mắc lỗi: Khi trẻ mắc lỗi, kiên trì giải thích và nhắc nhở, nếu cần có thể dùng hình phạt như thời gian tách biệt, tránh đánh mắng. 

Phương pháp can thiệp hành vi là hướng điều trị tăng động giảm chú ý cho trẻ 2 tuổi

Tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi không phải là “chứng nghịch ngợm” đơn thuần mà có thể là dấu hiệu của rối loạn phát triển cần được theo dõi và hỗ trợ chuyên sâu. Cha mẹ nên quan sát kỹ các biểu hiện đưa trẻ đi khám tại các cơ sở chuyên khoa tâm lý - nhi khoa uy tín để được đánh giá đúng tình trạng.