Thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì? Chi tiết về thang CARS

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Việc phát hiện và can thiệp sớm đóng vai trò quyết định trong quá trình hỗ trợ trẻ rối loạn phổ tự kỷ. Tuy nhiên, để xác định chính xác mức độ ảnh hưởng, các chuyên gia cần dựa vào những công cụ đánh giá khoa học và đáng tin cậy. Một trong những thang đo được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới hiện nay là thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS. Vậy thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì, cách thực hiện ra sao và có những tiêu chí đánh giá nào? Tất cả sẽ được Mirai Care giải đáp trong bài dưới đây. 

1. Thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì?

Thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì? Đây là một công cụ chẩn đoán được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới nhằm xác định mức độ nghiêm trọng của rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ. Thang đo CARS được phát triển bởi Eric Schopler, Robert Reichler và Barbara Rochen Renner với mục tiêu đánh giá chi tiết hành vi và biểu hiện lâm sàng, từ đó hỗ trợ phân loại chính xác mức độ tự kỷ.

Điểm nổi bật của CARS so với nhiều phương pháp đánh giá khác là khả năng phân biệt trẻ mắc tự kỷ với trẻ chậm phát triển trí tuệ hoặc gặp các rối loạn phát triển khác. Nhờ vậy, các chuyên gia và phụ huynh có thể xác định đúng bản chất vấn đề, tránh nhầm lẫn trong chẩn đoán, đồng thời xây dựng kế hoạch can thiệp hiệu quả hơn.

Thang đánh giá CARS được thiết kế dành cho trẻ trên 2 tuổi, gồm 15 tiêu chí chấm điểm, mỗi tiêu chí được chia thành 7 mức độ, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Một buổi đánh giá thường kéo dài 20 - 30 phút, sau đó tổng điểm sẽ cho thấy mức độ tự kỷ của trẻ ở ba cấp: nhẹ, vừa hoặc nặng. Đây được xem là một trong những thang đo lâm sàng có độ tin cậy và tính chính xác cao nhất trong lĩnh vực chẩn đoán tự kỷ.

Kết quả từ thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS giúp nhận diện rõ những khía cạnh hành vi và giao tiếp đang gặp khó khăn. Đồng thời kết quả này cũng chỉ ra các vấn đề cần ưu tiên can thiệp, tạo tiền đề cho một lộ trình hỗ trợ phù hợp và khoa học.

Thang đo CARS được phát triển bởi Eric Schopler, Robert Reichler và Barbara Rochen Renner

2. Lợi ích của thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS

Khi tìm hiểu thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì, có thể thấy đây là một công cụ không chỉ mang lại giá trị trong việc chẩn đoán chính xác mà còn hỗ trợ hiệu quả trong quá trình lập kế hoạch can thiệp cho trẻ. Những lợi ích nổi bật của CARS bao gồm:

• Chẩn đoán chính xác và phân biệt rõ ràng: Thang đo gồm 15 mục đánh giá hành vi được thiết kế khoa học, giúp xác định rõ trẻ có mắc rối loạn phổ tự kỷ hay không. Ngoài ra, nhờ thang đo CARS, bạn còn có thể phân biệt với các dạng khuyết tật phát triển khác như chậm phát triển trí tuệ.
• Ngắn gọn, dễ áp dụng: Cấu trúc thang đánh giá đơn giản nhưng đầy đủ, phù hợp với mọi trẻ từ 2 tuổi trở lên. Điều này giúp các nhà lâm sàng, nhà giáo dục và cả phụ huynh được đào tạo nhanh chóng, dễ dàng tiến hành đánh giá mà vẫn đảm bảo độ chính xác.
• Dùng linh hoạt và đơn giản: Ngay cả những người chỉ có ít thời gian tiếp xúc với trẻ tự kỷ cũng có thể được huấn luyện để sử dụng CARS thành thạo. Điều này giúp mở rộng khả năng áp dụng trong nhiều môi trường giáo dục và chăm sóc.
• Đánh giá định lượng dựa trên quan sát hành vi trực tiếp: Phương pháp này loại bỏ phần lớn yếu tố chủ quan, giúp đảm bảo kết quả khách quan và đáng tin cậy. Đây cũng là nền tảng quan trọng trong chẩn đoán hệ thống của tự kỷ.
• Phân loại rõ mức độ nghiêm trọng: CARS đã được chứng minh đặc biệt hiệu quả trong việc phân biệt trẻ tự kỷ với trẻ khiếm khuyết nhận thức, đồng thời xác định rõ ràng mức độ tự kỷ từ nhẹ, trung bình đến nặng. Nhờ đó, chuyên gia có thể xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp, tập trung vào những vấn đề ảnh hưởng lớn nhất đến sự phát triển của trẻ.

CARS hiệu quả trong việc phân biệt trẻ tự kỷ với trẻ khiếm khuyết khác

3. Cách thực hiện và chấm điểm thang đánh giá mức độ tự kỷ 

Trong quá trình tìm hiểu thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì, cần biết rằng quy trình thực hiện bao gồm quan sát trẻ, phỏng vấn người chăm sóc, chấm điểm theo các tiêu chí và diễn giải kết quả. Thông thường, việc này được đảm nhận bởi các chuyên gia lâm sàng đã qua đào tạo chuyên sâu, chẳng hạn như bác sĩ tâm lý, bác sĩ tâm thần hoặc bác sĩ nhi khoa chuyên về phát triển. Các bước thực hiện cụ thể như sau [1]: 

• Bước 1 - Quan sát: Chuyên gia theo dõi trẻ trong nhiều bối cảnh khác nhau như tại nhà, ở lớp học hoặc trong môi trường lâm sàng để ghi nhận hành vi, phản ứng và khả năng tương tác của trẻ ở nhiều tình huống.
• Bước 2 - Phỏng vấn: Chuyên gia tiến hành phỏng vấn trực tiếp cha mẹ hoặc người chăm sóc của trẻ để thu thập thông tin chi tiết về quá trình phát triển, đặc điểm hành vi và những vấn đề lo ngại cụ thể liên quan đến trẻ.
• Bước 3 - Chấm điểm: Dựa trên dữ liệu từ quan sát và phỏng vấn, chuyên gia sẽ chấm điểm từng mục trong 15 tiêu chí của CARS theo thang điểm chuẩn.
• Bước 4 - Diễn giải kết quả: Nếu tổng điểm trẻ từ 5 - 29.5 điểm thì không có dấu hiệu tự kỷ. Nếu điểm từ 30 - 36.5 điểm thì trẻ đang bị tự kỷ mức độ nhẹ đến trung bình. Còn trường hợp điểm từ 37 - 60, chứng tỏ trẻ đang bị tự kỷ mức độ nặng. 

Thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS được sử dụng bởi các chuyên gia lâm sàng

4. 15 tiêu chí đánh giá trong thang đánh giá CARS

Không chỉ hiểu thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì, bạn còn phải nắm được các tiêu chí đánh giá trong thang CARS để áp dụng vào thực tế. Mỗi tiêu chí phản ánh một khía cạnh phát triển của trẻ và được chấm điểm dựa trên mức độ khác biệt so với sự phát triển bình thường.

4.1. Quan hệ với mọi người

Đánh giá cách trẻ tương tác, gắn kết hoặc tách biệt với người khác trong nhiều tình huống. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc thiết lập và duy trì các mối quan hệ xã hội. Tiêu chí này giúp chuyên gia nhận diện rõ mức độ khó khăn trong kỹ năng xã hội.

4.2. Bắt chước

Tiêu chí của thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì? Bắt chước là một trong các tiêu chí bạn nhất định không được bỏ qua. Việc xem xét khả năng trẻ quan sát và tái hiện lại hành động, cử chỉ hay lời nói của người khác rất cần thiết. Bởi khả năng bắt chước đóng vai trò quan trọng trong học tập và giao tiếp.

4.3. Thể hiện tình cảm

Dựa vào thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS, chuyên gia sẽ đánh giá cách trẻ bộc lộ cảm xúc như vui, buồn, tức giận hoặc sợ hãi. Trẻ rối loạn phổ tự kỷ có thể biểu hiện cảm xúc không phù hợp hoặc khó hiểu đối với người khác, ảnh hưởng đến sự gắn kết xã hội.

4.4. Các động tác cơ thể

Trả lời cho thắc mắc các tiêu chí trong thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì chắc chắn không thể thiếu các động tác cơ thể. Chuyên gia cần quan sát sự phối hợp vận động và những cử động bất thường, lặp lại hoặc rập khuôn. Tiêu chí này giúp phát hiện các dấu hiệu đặc trưng về vận động thường gặp ở trẻ tự kỷ.

4.5. Sử dụng đồ vật

Tiêu chí này đo lường cách trẻ cầm, chơi hoặc khám phá đồ vật. Nếu trẻ sử dụng đồ chơi theo cách rập khuôn hoặc khác thường, điều đó có thể phản ánh sự hạn chế về kỹ năng chơi sáng tạo. Việc quan sát cách trẻ tương tác với đồ vật là một phần quan trọng của CARS.

Sử dụng, cầm nắm đồ vật là một tiêu chí trong thang CARS

4.6. Sự thích ứng với thay đổi

Chuyên gia xem xét phản ứng của trẻ khi môi trường hoặc thói quen thay đổi. Nhiều trẻ tự kỷ có xu hướng phản đối hoặc lo lắng khi lịch sinh hoạt không giống thường lệ. Đây là tiêu chí giúp cha mẹ hiểu rõ hơn thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì và lý do cần đánh giá sớm.

4.7. Sự phản ứng bằng thị giác

Tiêu chí này quan sát cách trẻ sử dụng ánh mắt để giao tiếp hoặc phản ứng với hình ảnh. Trẻ tự kỷ có thể tránh giao tiếp bằng mắt hoặc tập trung quá mức vào chi tiết nhỏ. Điều này giúp chuyên gia nhận diện những khác biệt trong xử lý thông tin thị giác.

4.8. Sự phản ứng bằng thính giác

Chuyên gia đánh giá khả năng trẻ phản ứng với âm thanh, tiếng nói và tiếng ồn. Một số trẻ phản ứng quá nhạy, dễ bị giật mình, trong khi một số khác dường như không nghe thấy. Tiêu chí này rất quan trọng trong việc hoàn thiện kết quả CARS.

4.9. Vị giác, khứu giác và xúc giác

Tiêu chí này tập trung vào phản ứng của trẻ với mùi, vị và cảm giác chạm. Trẻ tự kỷ có thể từ chối một số loại thức ăn, không chịu mặc một số loại quần áo hoặc tìm kiếm những cảm giác mạnh. Những phản ứng này sẽ được chấm điểm chi tiết trong CARS.

4.10. Sự sợ hãi hoặc hồi hộp

Mức độ lo lắng hoặc sợ hãi trước các tình huống thường ngày cũng là một phần trong thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS. Trẻ có thể phản ứng thái quá hoặc hầu như không có phản ứng với nguy hiểm. Điều này phản ánh sự khác biệt trong nhận thức rủi ro.

Mức độ lo lắng hoặc sợ hãi là một phần trong thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS

4.11. Giao tiếp bằng lời

Khả năng sử dụng ngôn ngữ nói để diễn đạt nhu cầu và cảm xúc được xem xét. Một số trẻ tự kỷ có vốn từ hạn chế hoặc dùng lời nói theo cách bất thường. CARS ghi nhận chi tiết các dạng rối loạn ngôn ngữ này.

4.12. Giao tiếp không lời

Ánh mắt, nét mặt, cử chỉ tay và tư thế là những yếu tố được phân tích. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc truyền tải thông điệp bằng hình thức này. Tiêu chí của CARS giúp đo lường khả năng giao tiếp ngoài lời nói.

4.13. Mức độ hoạt động

Thang CARS đánh giá xem trẻ có quá hiếu động, chậm chạp hay duy trì mức năng lượng bình thường. Sự bất thường trong hoạt động cơ thể thường liên quan đến khó khăn điều tiết hành vi.

4.14. Mức độ và sự nhất quán của phản xạ thông minh

Tiêu chí này đo khả năng giải quyết vấn đề, học hỏi và áp dụng kiến thức vào tình huống mới. Trẻ tự kỷ có thể thể hiện trí tuệ không đồng đều, lúc tốt lúc kém. CARS ghi nhận sự nhất quán để hỗ trợ chẩn đoán.

4.15. Ấn tượng chung

Cuối cùng, chuyên gia tổng hợp toàn bộ thông tin quan sát, phỏng vấn và chấm điểm. Thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS sử dụng ấn tượng chung này để đưa ra kết luận sơ bộ về khả năng và mức độ tự kỷ của trẻ.

Kết luận

Tóm lại, việc hiểu rõ thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS là gì và cách áp dụng nó sẽ giúp phụ huynh, giáo viên cũng như các chuyên gia y tế chủ động hơn trong việc nhận diện và hỗ trợ trẻ. Với tính chính xác, ngắn gọn và khả năng áp dụng rộng rãi, thang CARS đã trở thành một công cụ quan trọng trong quá trình sàng lọc, chẩn đoán và phân loại mức độ tự kỷ. Nếu con bạn đang có dấu hiệu bị tự kỷ thì liên hệ ngay với Mirai Care để được tư vấn, hỗ trợ phương pháp điều trị tốt nhất nhé!