Cách nhận biết bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Trong vài thập kỷ qua, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 đã tăng ở hầu hết các nhóm tuổi, giới tính. Tại Hoa Kỳ, hiện nay có hơn 1,25 triệu người mắc bệnh tiểu đường loại 1 với 500.000 trẻ em trong số đó. Số trường hợp mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em tăng nhanh nhất trong các nhóm tuổi, tuy nhiên dấu hiệu bệnhthường không rõ ràng dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. 

Việc chẩn đoán bệnh ở trẻ em có thể gây ra lo lắng và thay đổi lớn trong cuộc sống của gia đình, nhưng với những biện pháp chăm sóc và hỗ trợ y tế cần thiết, trẻ mắc tiểu đường tuýp 1 vẫn có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh, bình thường. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin một cách tổng quát về cách nhận biết tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em để bậc cha mẹ đồng hành cùng con trong quá trình phát triển.

1. Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 

Theo thông tin củaBộ Y tế, vào thế kỷ XXI, bệnh tiểu đường là một trong những vấn đề cấp bách toàn cầu, căn bệnh này đang có xu hướng tăng nhanh, ngay cả tại Việt Nam. Nước ta hiện có khoảng 7 triệu người mắc tiểu đường, trong đó 5-7% là tuýp 1. Bệnh tiểu đường gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khoẻ như tim mạch, mắt, thần kinh, thậm chí là suy thận. Chi phí điều trị bệnh tiểu đường vì thế thường cao hơn các bệnh khác và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. 

Theo thống kê của Liên đoàn tiểu đường thế giới (IDF), năm 2021, trên thế giới ước tính có khoảng 537 triệu người trưởng thành đang sống chung với bệnh tiểu đường. Con số này được dự đoán sẽ tăng lên 783 triệu người vào năm 2045. Đây là một tín hiệu cảnh báo cho các nước trên toàn thế giới nhằm tuyên truyền, giáo dục lối sống của người dân để giảm tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường.

Tỷ lệ mắc tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em đang ở ngưỡng báo động

Hiện nay, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em gia tăng, kể cả các bé mới sinh. Giám đốc Bệnh viện Nhi TW cho biết theo dự báo của Liên đoàn tiểu đường quốc tế, cho thấy số trẻ từ 0 - 19 tuổi mắc tiểu đường tuýp 1 là 1.211.900 ca, trong đó mỗi năm có thêm 149.500 ca mắc mới.

Nếu một đứa trẻ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 thì nguy cơ anh chị em ruột của chúng mắc bệnh là khoảng 5%. Bên cạnh đó, đối với những cặp song sinh khác trứng, tỷ lệ này là khoảng 10% - 30% và ở những cặp song sinh cùng trứng, tỷ lệ này lên đến 40% - 50%. Ngoài ra, đứa trẻ được sinh ra bởi ba mẹ đã mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 thì có nguy cơ mắc bệnh khoảng 5% - 8%. Mặc dù bệnh tiểu đường tuýp 1 vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ so với tiểu đường tuýp 2, nhưng sự gia tăng đáng báo động ở trẻ nhỏ đã đặt ra nhiều thách thức đối với ngành y tế, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện và điều trị bệnh một cách tốt hơn để đảm bảo chất lượng cuộc sống của những đứa trẻ đang mắc bệnh.

2. Hiểu đúng về bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em

Việc hiểu đúng về bệnh tiểu đường tuýp 1 rất quan trọng để có thể điều trị hiệu quả. Bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em là một rối loạn tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Insulin là hormone giúp điều chỉnh lượng đường trong máu và khi cơ thể không thể sản xuất đủ insulin, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ em (0-4 tuổi), thanh thiếu niên (khoảng 10-14 tuổi) hoặc thanh niên, nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. 

Ba mẹ cần hiểu đúng về bệnh tiểu đường để chăm sóc con trẻ 

Cáctriệu chứng tiểu đường tuýp 1ở trẻ em bao gồm khát nước, tiểu nhiều lần, sụt cân nhanh chóng, tăng cảm giác đói và mệt mỏi. Mặc dù tiểu đường tuýp 1 chỉ chiếm một phần nhỏ trong số các trường hợp tiểu đường, nhưng nó đòi hỏi phải được điều trị một cách liên tục suốt đời bằng cách tiêm insulin hàng ngày và theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên. Nếu không được kiểm soát đúng cách, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như tổn thương mắt, thận và hệ thần kinh. Tuy nhiên, với sự chăm sóc y tế tiên tiến và sự hỗ trợ từ gia đình, trẻ em mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 có thể sống một cuộc sống đầy đủ và khoẻ mạnh.

3. Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em

Nguyên nhân tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em có thể do sự tương tác giữa yếu tố di truyền và yếu tố môi trường. Sau đây là những nguyên nhân thường xảy ra:

• Yếu tố di truyền: Gen di truyền là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tiểu đường ở trẻ em. Các nghiên cứu cho rằng kiểu gen kháng nguyên bạch cầu người (HLA) chiếm 30% đến 50% nguy cơ di truyền của bệnh. 
• Yếu tố môi trường: Khả năng nhiễm virus (virus Coxsackie, virus Epstein-Barr hoặc virus cúm), có thể kích hoạt quá trình tự miễn này ở trẻ em có yếu tố di truyền phù hợp. Ngoài ra, một số nghiên cứu còn đề cập đến khả năng phơi nhiễm với chất độc hoặc các yếu tố môi trường khác có thể đóng vai trò trong việc khởi phát bệnh. Hay chế độ ăn uống nhiều chất béo, thức ăn nhanh cũng gây tiểu đường tuýp 1 ở trẻ.

Chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ tăng nguy cơ mắc tiểu đường ở trẻ

4. Một số triệu chứng tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em thường gặp

Tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau. Sau đây là các dấu hiệu thường gặp:

• Tiểu nhiều: Vào ban đêm, trẻ thường đi tiểu nhiều lần, nguyên nhân do lượng đường huyết tăng cao và cơ thể đào thải glucose qua đường tiểu.
• Khát nhiều: Nhu cầu uống nước của con trẻ tăng cao, chúng cảm thấy khát nước liên tục và uống nhiều nước hơn so với mức bình thường.
• Sụt cân nhiều: Khi mắc bệnh, trẻ con thường ăn nhiều hơn nhưng lại giảm cân một cách đột ngột. Nguyên nhân dẫn đến sụt cân là do cơ thể sử dụng glucose không hiệu quả để tạo năng lượng cho tế bào, từ đó cơ thể ly giải gân, cơ, protein để tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động.
• Ăn nhiều nhưng không tăng cân: Trẻ có cảm giác đói liên tục và ăn nhiều hơn do cơ thể của trẻ bị thiếu năng lượng.
• Thường xuyên có cảm giác mệt mỏi: Trẻ con khi không được cung cấp năng lượng sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi, uể oải không muốn hoạt động.
• Vết thương khó lành và dễ xảy ra viêm nhiễm: Sự tăng đường huyết kéo dài gây ra suy yếu hệ miễn dịch.

Nếu các triệu chứng này xuất hiện, việc đưa trẻ đi khám và kiểm tra lượng đường trong máu sớm là rất quan trọng. Bệnh tiểu đường tuýp 1 nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm gọi là nhiễm toan ceton (ketoacidosis), có thể đe dọa tính mạng.
 

Chậm lớn, suy dinh dưỡng là một trong những dấu hiệu của tiểu đường tuýp 1

5. Biến chứng bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em

Bệnh tiểu đường tuýp 1 có tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao. Tuổi thọ trung bình của nhiều người bị giảm từ 10-20 năm. Các rối loạn này liên quan đến nhiều biến chứng bao gồm hạ đường huyết và nhiễm toan ceton do tiểu đường. Một số biến chứng bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em:

• Đục thủy tinh thể
• Bệnh võng mạc
• Liệt dạ dày
• Suy thận
• Tăng huyết áp
• Bệnh động mạch vành sớm
• Bệnh mạch máu ngoại biên
• Bệnh thần kinh
• Tăng khả năng mắc bệnh nhiễm trùng

Nguy cơ tim mạch tăng cao ở trẻ em mắc bệnh tiểu đường tuýp 1

6. Cách chữa bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em

Hiện nay, không có cách chữa trị dứt điểm cho bệnh tiểu đường tuýp 1, tuy nhiên bệnh có thể được quản lý hiệu quả thông qua các phương pháp điều trị nhằm kiểm soát lượng đường trong máu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh, bác sĩ và chính trẻ em sẽ quyết định phần lớn giảm nguy cơ biến chứng. Một số cách được gợi ý sau:

Cách chữa bệnh tiểu đường tuýp 1

6.1. Liệu pháp tế bào gốc tủy xương

Liệu pháp tế bào gốc là một phương pháp được nghiên cứu nhằm điều trị bệnh đái tháo đường tuýp 1 ở trẻ em, có khả khôi phục khả năng sản xuất insulin của tuyến tụy. Trong đó, liệu pháp sử dụng tế bào gốc tủy xương là một hướng tiếp cận tiềm năng. Liệu pháp tế bào gốc là phương pháp trong đó tế bào gốc tủy xương và tế bào gốc tạo máu được thu thập từ tủy xương của chính bệnh nhân và tiêm tĩnh mạch trở lại cơ thể bệnh nhân.

Phương pháp điều trị này có 3 tác dụng cụ thể như sau:

• Tác dụng cận tiết: Cytokine do tế bào gốc giải phóng, chất được giải phóng trong quá trình phản ứng viêm, chữa lành các tế bào bị tổn thương.
• Tác dụng điều hòa miễn dịch: Tế bào gốc có thể trở thành tế bào của hệ thống miễn dịch và ngăn chặn phản ứng viêm. Ngoài những tác dụng này, tế bào gốc có thể thay thế các tế bào bị tổn thương không còn khả năng hoạt động bình thường.
• Cải thiện sự trao đổi chất bằng cách cải thiện lưu lượng máu: Quản lý tế bào gốc tủy xương giúp cải thiện quá trình trao đổi chất và cải thiện lưu lượng máu đến não. Hoá ra tế bào gốc tủy xương còn có khả năng tuần hoàn máu lên não.

6.2. Tiêm insulin

Trẻ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 cần phải tiêm insulin hàng ngày vì cơ thể không thể tự sản xuất insulin. Có nhiều loại insulin với thời gian tác dụng khác nhau, từ insulin tác dụng nhanh (để kiểm soát đường huyết ngay sau bữa ăn) đến insulin tác dụng kéo dài (duy trì lượng insulin ổn định suốt ngày đêm). Insulin có thể được tiêm qua kim tiêm, bút tiêm insulin hoặc sử dụng máy bơm insulin liên tục (insulin pump).

6.3. Theo dõi đường huyết thường xuyên

Việc kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên là điều bắt buộc để đảm bảo insulin đang hoạt động hiệu quả và tránh các biến chứng nguy hiểm. Các thiết bị như máy đo đường huyết liên tục (CGM) có thể giúp theo dõi mức đường huyết mọi lúc, cảnh báo khi có nguy cơ hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết.

Sử dụng thiết bị đo đường huyết liên tục (CGM) là giải pháp theo dõi hiệu quả nhất hiện nay

6.4. Chế độ ăn uống cân đối

Trẻ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 cần có chế độ ăn uống hợp lý, bao gồm kiểm soát lượng carbohydrate để tránh tăng đường huyết sau bữa ăn. Tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp phụ huynh lên kế hoạch bữa ăn phù hợp, đảm bảo trẻ nhận đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển.

>> Chuyên gia dinh dưỡng bật mí:Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 1CHUẨN NHẤT

6.5. Vận động cơ thể thường xuyên

Các hoạt động thể chất như tập thể dục có thể giúp ổn định lượng đường trong máu, nhưng cần điều chỉnh liều insulin và lượng carbohydrate trước khi hoạt động để tránh hạ đường huyết.

Bệnh tiểu đường tuýp 1 ở trẻ em là một thử thách lớn, không chỉ đối với trẻ mà còn đối với gia đình và những người chăm sóc. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học hiện đại và sự phát triển của các phương pháp điều trị như tế bào gốc, liệu pháp insulin, theo dõi đường huyết liên tục, cùng với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, việc quản lý bệnh tiểu đường tuýp 1 đã trở nên khả thi và hiệu quả hơn. Điều quan trọng là phụ huynh cần nắm vững kiến thức về bệnh, giúp trẻ xây dựng lối sống lành mạnh và tích cực, để các em có thể sống khỏe mạnh, tự tin và hạnh phúc như những đứa trẻ khác.

CÔNG TY CỔ PHẦN MIRAI CARE

Website:https://miraicare.vn/

Hotline: 18008144

Email: [email protected]

Địa chỉ: Tầng 09, tòa IDMC, 18 Tôn Thất Thuyết, Phường Dịch Vọng Hậu, Cầu Giấy, Hà Nội

Người đại diện: Tổng Giám Đốc Nguyễn Việt Tiến

Tài liệu tham khảo:

• https://moh.gov.vn/tin-tong-hop/-/asset_publisher/k206Q9qkZOqn/content/tre-em-viet-nam-mac-ai-thao-uong-gia-tang-co-be-so-sinh-a-bi -Trẻ em Việt Nam mắc tiểu đường gia tăng, có bé sơ sinh đã bị
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441918/ -Type 1 Diabetes in Children
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-1-diabetes-in-children/symptoms-causes/syc-20355306 -Type 1 diabetes in childre