phone

Trầm cảm và tự kỷ - Liệu có liên quan đến nhau như thế nào?

Trầm cảm và tự kỷ - Liệu có liên quan đến nhau như thế nào?

Table of Contents


Trầm cảm và tự kỷ là hai rối loạn tâm lý phổ biến hiện nay, nhưng ít ai biết rằng chúng có thể có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng,những người mắc chứng tự kỷ thường có nguy cơ cao mắc trầm cảm, do nhiều yếu tố như khó khăn trong giao tiếp xã hội, cảm giác cô đơn và áp lực từ môi trường xung quanh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về hai triệu chứng rối loạn phổ biến và những phương pháp điều trị hiệu quả có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị ảnh hưởng.

1. Trầm cảm và tự kỷ khác nhau như thế nào?

Phân biệt

Tự kỷ

Trầm cảm

Nguyên nhân

Di truyền học: Yếu tố di truyền đóng vai trò tương đối lớn. Những thay đổi hoặc đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nếu trong gia đình có người mắc tự kỷ, trẻ cũng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng.

Bất thường trong cấu trúc và chức năng của não: Theo một số nghiên cứu cho thấy trẻ tự kỷ thường có sự khác biệt về cấu trúc và kết nối trong não bộ, đặc biệt ở các vùng liên quan đến giao tiếp, xã hội và cảm xúc.

Yếu tố môi trường trước và sau khi sinh: Một số yếu tố khi người mẹ tiếp xúc với các chất độc hại hay sử dụng một số loại thuốc không theo chỉ định rất có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của thai nhi và làm tăng nguy cơ tự kỷ.

Rối loạn hóa học trong não: Một số nghiên cứu cho thấy các rối loạn về cân bằng hóa học trong não, đặc biệt là các chất dẫn truyền thần kinh, cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển của trẻ và có liên quan đến tự kỷ.

Sự mất cân bằng hóa học trong não: Các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và norepinephrine đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng. Sự mất cân bằng của các chất này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng và cảm xúc, góp phần gây ra trầm cảm.

Yếu tố sinh lý và sức khỏe: Một số tình trạng sức khỏe mãn tính như bệnh tim, ung thư, hoặc rối loạn hormone (chẳng hạn như suy giáp) có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm. Ngoài ra, việc sử dụng một số loại thuốc điều trị cũng có thể gây ra tác dụng phụ dẫn đến trầm cảm.

Sang chấn tâm lý và áp lực từ cuộc sống: Các biến cố tiêu cực như mất người thân, ly hôn, thất nghiệp, hoặc các căng thẳng liên quan đến công việc rất dễ khiến người ta rơi vào trạng thái trầm cảm. 

Tính cách và yếu tố tâm lý: Những người có tính cách bi quan, tự ti, hoặc nhạy cảm với căng thẳng dễ bị trầm cảm hơn. Các rối loạn tâm lý như lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế hoặc rối loạn lưỡng cực cũng thường đi kèm với trầm cảm.

Sử dụng chất kích thích: Lạm dụng rượu, ma túy và các chất kích thích khác có thể làm suy yếu chức năng não và gây ra trầm cảm. Ngược lại, trầm cảm cũng có thể thúc đẩy hành vi lạm dụng chất kích thích, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó thoát ra.

Độ tuổi mắc bệnh

Thường xuất hiện từ rất sớm, có thể nhận biết các dấu hiệu ở trẻ trong độ tuổi từ 1-3 tuổi.

Có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng phổ biến nhất là từ tuổi thiếu niên đến tuổi trưởng thành.

Những sang chấn tâm lý, cảm xúc là một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm

Những sang chấn tâm lý, cảm xúc là một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm

2. Phân biệt dấu hiệu của trầm cảm và tự kỷ

Dấu hiệu

Dấu hiệu trầm cảm

Dấu hiệu tự kỷ

Tâm lý

Cảm giác buồn bã, tuyệt vọng kéo dài: Luôn có cảm giác trống rỗng, không có niềm vui, thậm chí khóc thường xuyên mà không có lý do cụ thể.

Lo âu, căng thẳng: Người trầm cảm thường cảm thấy lo âu hoặc dễ kích động, bồn chồn.

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu và diễn đạt cảm xúc của mình và của người khác. Các em có thể ít thể hiện cảm xúc, khó kết nối tình cảm với người xung quanh và thường cảm thấy an toàn hơn khi có một thói quen nhất định.

Hành vi

Hạn chế các hoạt động xã hội: Tránh xa bạn bè, gia đình, không muốn tham gia các hoạt động từng yêu thích.

Thay đổi thói quen ăn uống, giấc ngủ: Có thể ăn quá ít hoặc quá nhiều, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều.

Giảm năng lượng: Luôn cảm thấy mệt mỏi, chậm chạp trong các hoạt động hàng ngày.

Tự kỷ thường được nhận biết qua các biểu hiện như hành vi lặp đi lặp lại, lắc người, vẫy tay, hoặc đi nhón chân. Duy trì thói quen cứng nhắc, khó thích nghi với những thay đổi trong môi trường sống, và có phản ứng mạnh mẽ với những âm thanh, ánh sáng, hoặc kết cấu gây khó chịu. Trẻ tự kỷ có thể tránh giao tiếp bằng mắt và có xu hướng chơi một mình, ít tham gia vào các hoạt động xã hội.

Nhận thức, tư duy

Giảm tập trung và trí nhớ: Khó tập trung vào công việc hoặc học tập, dễ quên, khó hoàn thành nhiệm vụ.

Tầm nhìn tiêu cực về bản thân và thế giới: Luôn cảm thấy mình vô dụng, tự trách bản thân, hoặc nhìn nhận mọi thứ theo hướng bi quan.

Suy nghĩ chậm chạp, trì trệ: Cảm thấy quá trình suy nghĩ bị chậm lại, khó khăn khi đưa ra quyết định.

Suy nghĩ tiêu cực, ý định tự tử: Có suy nghĩ hoặc ý định tự hủy hoại bản thân, thấy cuộc sống không có ý nghĩa.

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ và sử dụng ngôn từ để giao tiếp. Một số trẻ có khả năng tập trung vào một số lĩnh vực nhất định và thể hiện trí nhớ xuất sắc về chúng, nhưng lại gặp khó khăn trong các kỹ năng sống và khả năng nhận thức chung. Việc hiểu các tình huống xã hội phức tạp hoặc nhận biết cảm xúc qua ngôn ngữ cơ thể cũng có thể bị hạn chế.

Trẻ tự kỷ có thể suy nghĩ một cách rất cụ thể, khó hiểu được ý nghĩa ẩn dụ hoặc các câu chuyện không theo logic trực tiếp. Các em thường tập trung vào chi tiết nhỏ và có thể gặp khó khăn trong việc suy nghĩ linh hoạt hay nhìn nhận vấn đề theo nhiều khía cạnh. Tư duy của trẻ tự kỷ có thể trở nên “cứng nhắc,” khiến các em gặp khó khăn trong việc thích nghi và giải quyết các vấn đề phức tạp.

Khó khăn trong việc giao tiếp và bộc lộ cảm xúc

Khó khăn trong việc giao tiếp và bộc lộ cảm xúc

3. Cách điều trị trầm cảm và tự kỷ

3.1. Cách điều trị trầm cảm

Trầm cảm có thể được cải thiện thông qua nhiều phương pháp khác nhau. Tâm lý trị liệu, đặc biệt là liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) - giúp người bệnh thoát khỏi  những suy nghĩ tiêu cực và học cách đối mặt với các tình huống khó khăn trong cuộc sống. 

Ngoài ra, sử dụng thuốc chống trầm cảm là một lựa chọn hiệu quả, sẽ giúp cân bằng lại các chất dẫn truyền thần kinh trong não, từ đó cải thiện tâm trạng. Liệu pháp ánh sáng tức là điều chỉnh nhịp sinh học của cơ thể thông qua tiếp xúc với ánh sáng nhân tạo cũng rất có ích, đặc biệt cho những người mắc trầm cảm theo mùa.

Việc vận động nhẹ nhàng như yoga hay đi bộ, kết hợp với các kỹ thuật thư giãn như thiền và hít thở sâu, có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè là rất quan trọng, giúp người bệnh cảm thấy được chia sẻ, không còn cô đơn.

Cuối cùng, hãy xây dựng một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ dinh dưỡng hợp lý, giấc ngủ đều đặn, và tránh xa các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, cũng là một phần quan trọng trong việc duy trì tinh thần khỏe mạnh.

Vận động nhẹ nhàng như yoga giúp giảm căng thẳng hiệu quả cho người mắc trầm cảm

Vận động nhẹ nhàng như yoga giúp giảm căng thẳng hiệu quả cho người mắc trầm cảm

3.2. Cách điều trị tự kỷ

Đối với tự kỷ, điều trị thường tập trung vào việc cải thiện các kỹ năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ.

  • Liệu pháp hành vi ứng dụng (ABA) là một trong những phương pháp phổ biến, giúp trẻ học và củng cố các kỹ năng mới bằng cách sử dụng phần thưởng và khen ngợi.
  • Liệu pháp ngôn ngữ hỗ trợ trẻ phát triển khả năng giao tiếp, giúp trẻ hiểu và biểu đạt nhu cầu của mình.
  • Liệu pháp hoạt động (OT) cũng giúp cải thiện các kỹ năng vận động và kỹ năng sinh hoạt hàng ngày, như ăn uống và tự chăm sóc bản thân.
  • Liệu pháp tương tác xã hội sẽ dạy trẻ các kỹ năng quan trọng trong việc nhận biết cảm xúc của người khác và phản ứng phù hợp.
  • Ngoài ra, các liệu pháp sáng tạo như âm nhạc và nghệ thuật có thể giúp trẻ tự kỷ thư giãn và phát triển khả năng bộc lộ cảm xúc.

Đảm bảo dinh dưỡng hợp lý cũng rất quan trọng, hãy để trẻ tránh xa các chất gây kích thích thần kinh, đồng thời duy trì giấc ngủ và hoạt động thể chất. Sự hỗ trợ từ phía gia đình và xã hội đóng vai trò rất quan trọng. Tình yêu thương và sự kiên nhẫn của gia đình là nguồn động viên lớn, giúp trẻ tự kỷ phát triển kỹ năng một cách tự nhiên và hiệu quả nhất.

Sự đồng hành từ gia đình chính là nguồn động viên to lớn với các trẻ tự kỷ

Sự đồng hành từ gia đình chính là nguồn động viên to lớn với các trẻ tự kỷ 

4. Hỏi đáp cùng bác sĩ Nhật Bản về hội chứng trầm cảm và tự kỷ

4.1 Bệnh trầm cảm có phổ biến hơn ở người tự kỷ không?

Bệnh trầm cảm có xu hướng phổ biến hơn ở người tự kỷ.Theo nghiên cứu của McPartland et al. (2016), đã chỉ ra rằng khoảng 30-40% trẻ em và thanh thiếu niên mắc chứng tự kỷ có triệu chứng trầm cảm. Con số này cao hơn nhiều so với tỷ lệ mắc trầm cảm ở trẻ em không mắc tự kỷ, chỉ khoảng 5-10%. Sự trùng lặp này cho thấy rằng các cá nhân tự kỷ có nguy cơ phát triển các rối loạn tâm lý cao hơn như trầm cảm so với dân số chung. 

4.2 Hội chứng trầm cảm ở người tự kỷ là như thế nào?

Hội chứng trầm cảm ở người tự kỷ là một tình trạng tâm lý phức tạp, trong đó các cá nhân mắc chứng tự kỷ sẽ phải trải qua các triệu chứng trầm cảm như buồn bã, chán nản, và cảm giác cô đơn. Đặc biệt sẽ gặp khó khăn trong việc diễn đạt cảm xúc và nhu cầu. Tiêu cực hơn là mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày, và thậm chí là có xu hướng làm các hành vi tự hại.

4.3 Tự kỷ ảnh hưởng đến trầm cảm như thế nào?

Tự kỷ và trầm cảm có mối liên hệ chặt chẽ, và sự hiện diện của chứng tự kỷ có thể làm tăng nguy cơ phát triển các rối loạn trầm cảm. Nhiều người mắc chứng tự kỷ gặp khó khăn trong việc thiết lập và duy trì các mối quan hệ xã hội. Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng những người tự kỷ thường có xu hướng cảm thấy ít được kết nối với người khác, từ đó dẫn đến tình trạng trầm cảm gia tăng trong việc quản lý cảm xúc. Tình trạng này có thể tạo ra một chu kỳ khép kín, làm tăng mức độ lo âu.

Những mối liên hệ giữa trầm cảm và tự kỷ

Những mối liên hệ giữa trầm cảm và tự kỷ

Việc nhận diện và hiểu rõ mối quan hệ giữa trầm cảm và tự kỷ không chỉ giúp nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần mà còn mở ra hướng đi cho những can thiệp phù hợp. Mirai Care tin rằng sự hỗ trợ đúng cách từ gia đình, bạn bè và chuyên gia tâm lý, những cá nhân mắc chứng tự kỷ có thể vượt qua những thử thách mà trầm cảm mang lại. 

Juntendo University Hospital
NCGM
St. Luke's International Hospital
Omotesando Helene Clinic
VNeconomy
vietnamnet
vnexpress
alobacsi