Cha mẹ cần biết về tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Việc hiểu rõ về tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ tự kỷ (hyperlexia) không chỉ giúp cha mẹ nhận biết và hỗ trợ kịp thời cho con mình, mà còn tạo điều kiện để khai thác và phát triển tối đa tiềm năng của trẻ. Bài viết này của Mirai Care sẽ cung cấp những thông tin quan trọng mà cha mẹ cần biết để nhận diện hội chứng, nhằm giúp họ có cái nhìn toàn diện và đưa ra những quyết định phù hợp trong quá trình giáo dục và chăm sóc con cái.

>> Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểuchi phí cấy tế bào gốc cho trẻ tự kỷnhé!

1. Trẻ tự kỷ có biết đọc sớm không?

Một số trẻ tự kỷ có khả năng biết đọc sớm hơn so với độ tuổi thông thường, hiện tượng này được gọi là Hyperlexia (hội chứng biết đọc trước tuổi). Hyperlexia là khả năng đọc từ ngữ một cách thành thạo mà không cần qua quá trình học tập chính thức. 

Trẻ mắc hội chứng Hyperlexia có thể nhận diện chữ cái, đọc từ và thậm chí đọc được các câu hoàn chỉnh khi chỉ mới từ 2 đến 4 tuổi. Đặc biệt, một số trường hợp trẻ bắt đầu biết đọc khi chỉ mới 18 tháng tuổi. 

Ước tính chỉ có khoảng 6% đến 14% trẻ tự kỷ mắc hội chứng Hyperlexia. Điều này cho thấy rằng tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ không hề có mối tương quan với nhau, nghĩa là không phải tất cả trẻ tự kỷ đều có khả năng biết đọc sớm và ngược lại, không phải mọi trẻ biết đọc sớm đều mắc chứng tự kỷ.

Tuy nhiên, vẫn có một mối liên hệ đáng kể giữa Hyperlexia và tự kỷ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này có thể giúp đỡ phụ huynh đáng kể trong việc can thiệp và hỗ trợ kịp thời con trẻ.

Khả năng đọc sớm của trẻ đôi khi cũng là một nỗi lo cho cha mẹ

1.1. Đặc điểm

Trẻ tự kỷ biết nói sớm thường có khả năng nhận diện và đọc từ rất sớm, đôi khi trước cả khi hiểu được ý nghĩa của chúng. Trẻ có khả năng nhận biết chữ cái, số và từ ngữ một cách nhanh chóng. Điều này cho thấy sự phát triển vượt bậc trong kỹ năng đọc cơ bản.

Trẻ tự kỷ thường có những sở thích mãnh liệt như yêu thích chữ cái, số và sách vở. Chúng có biểu hiện tập trung cao độ vào một lĩnh vực cụ thể một cách có hệ thống bởi điều đó mang lại sự thoải mái và an toàn.

Mặc dù có khả năng nói và đọc sớm, nhưng trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu các quy tắc xã hội, biểu cảm khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể. Trẻ có thể nói nhiều về chủ đề mình quan tâm nhưng không biết cách duy trì cuộc hội thoại hoặc không quan tâm đến phản ứng của người khác.

Ngoài ra, dấu hiệu lặp đi lặp lại như xếp đồ chơi theo một trật tự nhất định, lắc lư cơ thể hoặc lặp lại các từ ngữ. Chính vì thế, khi chúng có những thay đổi trong thói quen hoặc môi trường có thể gây ra căng thẳng, khó chịu trong cảm xúc của trẻ.

Nhiều trẻ tự kỷ chỉ tập trung vào một chủ đề mà chúng yêu thích

1.2. Nguyên nhân

Nguyên nhân dẫn đến mối quan hệ giữa trẻ tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ thường liên quan đến các yếu tố sinh học và ảnh hưởng của môi trường:

• Các yếu tố sinh học có thể liên quan

Nghiên cứu cho thấy rằng một số trẻ tự kỷ có sự phát triển đặc biệt trong cấu trúc và chức năng của não bộ, đặc biệt là ở các vùng liên quan đến ngôn ngữ và nhận thức. Những khác biệt này có thể giúp trẻ tiếp thu và xử lý ngôn ngữ một cách nhanh chóng, dẫn đến khả năng nói sớm hơn so với độ tuổi thông thường.

Trẻ tự kỷ thường có sự phát triển không đồng đều, nghĩa là có thể vượt trội trong một số lĩnh vực như ngôn ngữ hoặc toán học, trong khi gặp khó khăn ở các lĩnh vực khác như giao tiếp xã hội hoặc kỹ năng vận động. Khả năng nói sớm có thể là biểu hiện của sự phát triển vượt trội trong lĩnh vực ngôn ngữ.

• Ảnh hưởng của môi trường

Môi trường xung quanh đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nếu trẻ được tiếp xúc thường xuyên với chữ cái, sách vở và các hoạt động liên quan đến ngôn ngữ từ sớm, khả năng nói và đọc của trẻ có thể phát triển nhanh chóng.

Sự tiếp cận với các thiết bị điện tử, ứng dụng giáo dục và chương trình truyền hình có nội dung giáo dục có thể giúp trẻ học hỏi ngôn ngữ tốt hơn. Tuy nhiên, cần cân nhắc về thời gian và nội dung để đảm bảo phù hợp với sự phát triển của trẻ.

Nhiều bậc phụ huynh xem trẻ có khả năng đọc sớm như “thiên tài”

1.3. Ảnh hưởng đến trẻ

Khả năng đọc sớm ở trẻ tự kỷ mang lại cả ưu điểm và hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của trẻ.

• Ưu điểm và hạn chế của khả năng đọc sớm

Khi biết đọc sớm, trẻ có thể mở rộng kiến thức, phát triển tư duy và tự tin trong học tập nhờ khả năng tiếp cận thông tin sớm. Điều này kích thích não bộ, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy logic và phân tích.

Tuy nhiên, trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội, thiếu kỹ năng đồng cảm và hiểu biết ngôn ngữ ở mức độ sâu hơn. Sự tập trung quá mức vào việc đọc có thể dẫn đến mất cân bằng trong phát triển kỹ năng khác, như kỹ năng vận động và quản lý cảm xúc.

• Tác động đến cuộc sống hàng ngày

Khi quá tập trung vào khả năng đọc trước, trẻ sẽ khó khăn trong tương tác xã hội, thách thức trong môi trường học tập và ảnh hưởng đến phát triển cá nhân. Trẻ có thể cảm thấy cô lập, gặp khó khăn trong việc kết bạn và cần sự hỗ trợ đặc biệt từ gia đình và nhà trường để phát triển một cách toàn diện.

Sự tập trung cao độ vào một vấn đề làm ảnh hưởng đến khả năng tương tác xã hội của trẻ

2. Mối liên hệ giữa tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ

Dưới đây là bảng mô tả chi tiết các biểu hiện của tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ mà Mirai Care thu thập được cho phụ huynh tham khảo:

Mối liên hệ giữa tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ

Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội của trẻ, trong khi hội chứng biết đọc trước tuổi là khả năng đọc vượt trội so với độ tuổi mà không nhất thiết đi kèm với các khó khăn về giao tiếp.

Trong quá trình tư vấn cho các phụ huynh, các chuyên gia tâm lý nhận thấy nhiều bố mẹ lầm tưởng con mình là “thần đồng” chỉ vì khả năng đọc sớm, nhưng không nhận ra rằng trẻ vẫn gặp phải những thách thức lớn trong việc giao tiếp và tương tác xã hội. Do đó bố mẹ cần nhận thức tầm quan trọng của việc hiểu rõ cả hai khía cạnh này để hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện hơn.

3. Các dấu hiệu nhận biết tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ

Nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ là bước quan trọng để đưa ra các biện pháp hỗ trợ kịp thời, giúp trẻ phát triển toàn diện. Dưới đây là phân tích chi tiết về các dấu hiệu nhận biết của hai hiện tượng này:

• Giao tiếp xã hội khó khăn

- Thiếu khả năng giao tiếp bằng mắt: Trẻ tự kỷ thường không duy trì giao tiếp bằng mắt khi trò chuyện với người khác.

- Khó khăn trong việc chia sẻ cảm xúc: Trẻ có thể không biểu lộ cảm xúc một cách tự nhiên hoặc không phản ứng với cảm xúc của người khác.

- Giao tiếp ngôn ngữ hạn chế: Mặc dù một số trẻ tự kỷ biết nói, nhưng khả năng sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp xã hội vẫn còn hạn chế, thường tập trung vào các chủ đề cụ thể mà trẻ quan tâm.

• Hành vi lặp đi lặp lại và sở thích hẹp

- Thực hiện các hành vi rập khuôn: Như vỗ tay, lắc lư cơ thể hoặc lặp lại các động tác nhất định.

- Sở thích đặc biệt: Trẻ có thể tập trung mạnh vào một sở thích hẹp, chẳng hạn như sắp xếp đồ chơi theo một trật tự nhất định hoặc đắm chìm vào một chủ đề cụ thể.

• Khả năng đọc vượt trội so với tuổi

- Nhận diện chữ cái và đọc từ sớm: Trẻ có thể biết đọc từ ngữ hoặc câu hoàn chỉnh từ khi mới khoảng 2 đến 4 tuổi, thậm chí là sớm hơn.

- Ghi nhớ nhanh chóng các ký tự và từ ngữ: Trẻ có thể nhận diện và ghi nhớ các chữ cái và số một cách nhanh chóng mà không cần quá trình học tập chính thức.

• Khó khăn trong hiểu biết ngôn ngữ và ngữ cảnh

- Đọc mà không hiểu sâu về ý nghĩa: Mặc dù trẻ có khả năng đọc trôi chảy, nhưng chúng có thể không hiểu rõ ý nghĩa hoặc ngữ cảnh của những gì mình đang đọc.

- Lặp lại từ ngữ hoặc câu chuyện: Trẻ có thể lặp lại các từ hoặc câu mà chúng đã đọc mà không hiểu rõ nội dung.

Trẻ tự kỷ thu mình lại với một chủ đề mà chúng thích

4. Phụ huynh CẦN làm gì khi trẻ tự kỷ biết đọc sớm?

Khi phát hiện ra con mình mắc chứng tự kỷ và có khả năng đọc sớm, phụ huynh thường cảm thấy vừa tự hào vừa lo lắng. Tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ là một hiện tượng đặc biệt, trẻ vừa có khả năng đọc vượt trội so với lứa tuổi nhưng thường đi kèm với những thách thức trong giao tiếp và tương tác xã hội.

Gia đình cần kiên trì trong việc chăm sóc và dạy dỗ trẻ tự kỷ tại nhà, đồng thời tham gia các lớp học dành cho cha mẹ có con bị tự kỷ để nâng cao hiệu quả hỗ trợ. Trẻ tự kỷ biết đọc trước tuổi thường có kỹ năng đọc và ghi nhớ vượt trội nhưng yếu ở các kỹ năng khác. Do đó, nhiệm vụ của gia đình là hỗ trợ trẻ phát triển những kỹ năng còn lại. 

Bên cạnh đó, phụ huynh nên đưa trẻ đến các cơ sở giáo dục chuyên biệt, nơi các chuyên gia sẽ áp dụng các phương pháp can thiệp giúp trẻ cải thiện giao tiếp và kỹ năng cá nhân cần thiết. Hơn nữa, cha mẹ cần phối hợp với các bác sĩ để bồi dưỡng tài năng cá nhân của trẻ, từ đó giúp trẻ bù đắp các khiếm khuyết và sớm hòa nhập vào cuộc sống cùng bạn bè đồng trang lứa.

Cha mẹ cần đưa con trẻ đến các chuyên gia để thăm khám

5. Hỏi đáp chuyên mục “Tự kỷ”  cùng bác sĩ Takahiro Honda

Bác sĩ Takahiro Honda, giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI), những giải đáp sau đây như trả lời phần nào cho thắc mắc về chủ đề “trẻ tự kỷ biết đọc sớm”. Dưới đây là những câu hỏi thường gặp được gửi đến bác sĩ cùng những câu trả lời chi tiết từ ông.

5.1. Có mối tương quan giữa chứng tăng đọc và chứng tự kỷ?

Khoảng 6% đến 14% trẻ tự kỷ thể hiện khả năng đọc sớm vượt trội, được gọi là chứng tăng đọc. Điều này cho thấy rằng, mặc dù không phải tất cả trẻ tự kỷ đều có khả năng đọc sớm, nhưng một phần đáng kể trong số họ lại có năng lực này.

Với tỷ lệ khoảng 1 trong 54 trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, việc nhận biết sớm các dấu hiệu tăng đọc có thể giúp phát hiện sớm tự kỷ, từ đó đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả hơn.

5.2. Một đứa trẻ có thể mắc chứng tăng đọc mà không mắc chứng tự kỷ?

Đây là một câu hỏi rất hay và thường được nhiều phụ huynh quan tâm. Mặc dù Hyperlexia thường đi kèm với các dấu hiệu của tự kỷ như khó khăn trong giao tiếp xã hội và hành vi lặp đi lặp lại, nhưng không phải tất cả trẻ em mắc Hyperlexia đều có chứng tự kỷ.

Một số trẻ có thể thể hiện khả năng đọc sớm mà không có các triệu chứng rõ ràng của tự kỷ. Chẩn đoán này, còn được gọi là “đọc sớm” , nhưng không phải lúc nào cũng tồn tại cùng với chẩn đoán Rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Trẻ mắc chứng tăng đọc thường có hứng thú sớm và mạnh mẽ với các chữ cái, ký hiệu và hình mẫu ở độ tuổi sớm hơn nhiều so với trẻ thường thấy.

Trẻ tự kỷ kèm hội chứng “tăng đọc” có sự yêu thích với con chữ

5.3. Trẻ mắc chứng tăng đọc có thông minh không?

Trẻ mắc chứng tăng đọc có thể có mức độ thông minh rất đa dạng. Một số trẻ có IQ cao và thể hiện khả năng học tập xuất sắc trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, không phải tất cả trẻ mắc Hyperlexia đều thông minh vượt trội. Một số trẻ có thể có trí thông minh trung bình hoặc thậm chí có những khó khăn về nhận thức khác. 

Khả năng đọc sớm và xuất sắc không nhất thiết phản ánh khả năng hiểu biết sâu sắc về nội dung mà trẻ đang đọc. Nhiều trẻ mắc Hyperlexia có thể đọc trôi chảy nhưng gặp khó khăn trong việc hiểu ngữ cảnh, ý nghĩa của từ ngữ hoặc áp dụng kiến thức vào thực tế. Điều này thường đi kèm với những thách thức trong giao tiếp và tương tác xã hội, đặc trưng của chứng tự kỷ.

5.4. Chứng tăng đọc bắt đầu ở độ tuổi nào?

Một số trẻ bắt đầu thể hiện khả năng đọc sớm khi chỉ mới khoảng 18 tháng tuổi. Ở độ tuổi này, trẻ thường bắt đầu nhận diện chữ cái và số và có thể đọc một vài từ đơn giản mà không qua quá trình học tập chính thức.

Trẻ thường thể hiện kỹ năng đọc tốt trước 5 tuổi và khả năng đọc vượt xa các bạn cùng trang lứa. Đặc biệt những đứa trẻ ấy có hứng thú đặc biệt với chữ cái, con số, phông chữ, ngôn ngữ, giải phẫu và địa lý.

Hội chứng đọc sớm thường xuất hiện lúc trẻ dưới 5 tuổi

Trên hành trình chăm sóc và tìm kiếm phương pháp điều trị có hiệu quả cho trẻ tự kỷ đầy thách thức. Với sứ mệnh giúp đỡ cộng đồng trẻ tự kỷ tại Việt Nam, Mirai care là cầu nối đồng hành cùng trẻ tự kỷ tiếp cận đến phương pháp điều trị hiệu quả nhất. 

"Sự chậm phát triển của trẻ tự kỷ không đồng nghĩa với việc chúng không có tiềm năng phát triển"

Hãy đểMiraicaređồng hành cùng bố mẹ trên hành trình này nhé!

Tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi là hai hiện tượng phát triển thần kinh có mối liên hệ chặt chẽ nhưng vẫn tồn tại những khác biệt đáng kể. Trong khi tự kỷ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ, hội chứng Hyperlexia thể hiện khả năng đọc vượt trội so với lứa tuổi nhưng thường đi kèm với những khó khăn trong việc hiểu ngữ cảnh và ý nghĩa sâu xa của ngôn ngữ. Cha mẹ cần biết về tự kỷ và hội chứng biết đọc trước tuổi ở trẻ để đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời, đồng thời tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện, khai thác tối đa tiềm năng của mình.