Dạy tiếng Anh cho trẻ tự kỷ: Phương pháp hiệu quả và dễ áp dụng

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Dạy tiếng Anh cho trẻ tự kỷ không chỉ là việc học thêm một ngôn ngữ, mà còn là cơ hội giúp trẻ cải thiện giao tiếp, tăng khả năng tương tác và mở rộng thế giới xung quanh. Khi được tiếp cận đúng phương pháp, tiếng Anh có thể trở thành công cụ hỗ trợ tích cực cho sự phát triển ngôn ngữ và tư duy của trẻ tự kỷ. Cùng Mirai Care tìm hiểu cách dạy cho trẻ trong bài sau.

1. Tại sao trẻ tự kỷ thích nói tiếng anh?

Nhiều phụ huynh thắc mắc vì sao con tự kỷ lại nói tiếng Anh nhiều hơn tiếng Việt, hiện tượng này thường xuất phát từ những đặc điểm riêng trong cách trẻ tiếp nhận và sử dụng ngôn ngữ.

• Trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội trực tiếp nên dễ học ngôn ngữ qua video, thiết bị điện tử hơn qua tương tác người – người.
• Tiếng Anh thường được trẻ tiếp xúc qua hoạt hình, bài hát, YouTube với hình ảnh sinh động và âm thanh rõ ràng, dễ ghi nhớ.
• Âm thanh tiếng Anh có nhịp điệu đều, ít thanh điệu, giúp trẻ dễ nghe và bắt chước hơn so với tiếng Việt.
• Trẻ hay sử dụng tiếng Anh theo dạng lặp lại câu thoại quen thuộc (echolalia), không đòi hỏi phản xạ giao tiếp hay cảm xúc.
• Việc nói tiếng Anh giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn vì không chịu áp lực phải trả lời hay tương tác xã hội phức tạp.

Trẻ tự kỷ thích nói tiếng Anh vì tiếng Anh có nhịp điệu đều, ít thanh điệu

2. Cách dạy tiếng anh cho trẻ tự kỷ hiệu quả

2.1. Tập luyện với trẻ hằng ngày

Việc học tiếng Anh với trẻ tự kỷ cần được duy trì đều đặn mỗi ngày thay vì học dồn hoặc học theo cảm hứng. Trẻ tự kỷ thường cảm thấy an toàn và dễ tiếp thu hơn khi các hoạt động diễn ra theo một lịch trình quen thuộc.

Phụ huynh và giáo viên nên dành một khoảng thời gian cố định trong ngày để luyện tiếng Anh cho trẻ, có thể chỉ từ 10–20 phút tùy theo khả năng tập trung của từng bé. Điều quan trọng không nằm ở thời lượng dài hay ngắn mà là sự lặp lại thường xuyên.

Trong quá trình tập luyện hằng ngày, hãy bắt đầu từ những nội dung rất đơn giản như:

• Gọi tên đồ vật quen thuộc
• Chào hỏi cơ bản
• Nhận biết màu sắc, con vật, hành động

Việc lặp đi lặp lại các từ và mẫu câu quen thuộc giúp trẻ ghi nhớ tốt hơn, đồng thời tạo cảm giác an toàn vì trẻ biết trước mình sẽ học gì. Khi trẻ đã quen, người dạy có thể tăng dần mức độ khó nhưng vẫn đảm bảo không gây quá tải.

Cha mẹ cần tập luyện với trẻ hằng ngày

2.2. Dạy tiếng anh cho trẻ tự kỷ thông qua trò chơi

Trò chơi là một trong những phương pháp hiệu quả nhất khi dạy tiếng Anh cho trẻ tự kỷ, bởi trẻ thường tiếp thu tốt hơn khi được học trong trạng thái vui vẻ và thoải mái.

Các trò chơi nên được thiết kế đơn giản, có luật rõ ràng và mục tiêu cụ thể. Một số trò chơi phù hợp có thể kể đến như:

• Ghép tranh – ghép từ
• Chỉ và gọi tên đồ vật
• Trò chơi đoán hình ảnh
• Trò chơi vận động kết hợp từ vựng tiếng Anh

Thông qua trò chơi, trẻ không chỉ học từ vựng và câu đơn giản mà còn rèn luyện khả năng chú ý, chờ lượt và tương tác. Người dạy nên khuyến khích, khen ngợi ngay khi trẻ có phản hồi đúng để tăng động lực học tập.

Lưu ý, với trẻ tự kỷ, trò chơi không nên quá phức tạp hoặc thay đổi luật liên tục vì điều này có thể khiến trẻ lo lắng hoặc mất hứng thú.

2.3. Dạy tiếng anh thông qua đóng vai

Phương pháp đóng vai giúp trẻ tự kỷ học tiếng Anh trong ngữ cảnh thực tế, từ đó hiểu và ghi nhớ tốt hơn so với việc học từ rời rạc.

Phụ huynh và giáo viên có thể xây dựng những tình huống quen thuộc với trẻ như:

• Đi siêu thị
• Chào hỏi khi gặp người quen
• Gọi món ăn
• Hỏi – đáp đơn giản trong lớp học

Khi đóng vai, người lớn nên làm mẫu trước, sử dụng giọng nói chậm, rõ ràng, kết hợp cử chỉ và biểu cảm khuôn mặt. Trẻ có thể bắt đầu bằng việc lặp lại từ đơn, sau đó là cụm từ và dần dần là câu hoàn chỉnh.

Đóng vai không chỉ giúp trẻ học tiếng Anh mà còn hỗ trợ phát triển kỹ năng xã hội, khả năng giao tiếp và hiểu cảm xúc của người khác – những kỹ năng mà trẻ tự kỷ thường gặp nhiều khó khăn.

2.4. Cho trẻ tự kỷ xem tranh, sách, video bằng tiếng Anh

Trẻ tự kỷ thường có khả năng ghi nhớ hình ảnh rất tốt, vì vậy việc kết hợp hình ảnh – âm thanh – ngôn ngữ sẽ giúp việc học tiếng Anh trở nên hiệu quả hơn.

Phụ huynh có thể cho trẻ:

• Xem tranh ảnh có chú thích tiếng Anh
• Đọc sách tranh song ngữ
• Xem video hoạt hình, video học tiếng Anh ngắn

Nội dung nên đơn giản, màu sắc dễ chịu, không quá nhiều chi tiết gây rối mắt. Video nên có nhịp độ chậm, phát âm rõ ràng và lặp lại từ vựng.

Trong quá trình xem, người lớn nên ngồi cùng trẻ, chỉ vào hình ảnh và đọc từ tiếng Anh tương ứng. Việc này giúp trẻ liên kết từ vựng với hình ảnh thực tế, tăng khả năng hiểu và ghi nhớ.

Cho trẻ tự kỷ xem tranh, sách, video bằng tiếng Anh

2.5. Dạy tiếng anh cho trẻ tự kỷ qua bài hát

Âm nhạc có tác động tích cực đến não bộ và cảm xúc của trẻ tự kỷ. Nhiều trẻ có xu hướng ghi nhớ lời bài hát rất tốt, kể cả khi khả năng giao tiếp bằng lời còn hạn chế.

Các bài hát tiếng Anh dành cho trẻ nên có giai điệu chậm, rõ ràng, lời đơn giản, lặp lại nhiều và kết hợp hành động minh họa. Những bài hát quen thuộc về bảng chữ cái, số đếm, con vật, màu sắc… là lựa chọn phù hợp cho trẻ mới bắt đầu. Khi nghe nhạc, phụ huynh có thể cùng trẻ làm động tác theo bài hát để tăng sự hứng thú và khả năng tập trung.

Qua thời gian, trẻ sẽ dần quen với cách phát âm, ngữ điệu tiếng Anh và có thể tự hát hoặc lặp lại một số từ, câu đơn giản.

2.6. Ứng dụng tiếng anh trong giao tiếp hằng ngày

Để tiếng Anh không trở thành kiến thức “học cho có”, phụ huynh nên lồng ghép tiếng Anh vào sinh hoạt hằng ngày của trẻ.

Ví dụ:

• Gọi tên đồ vật trong nhà bằng tiếng Anh
• Sử dụng các câu mệnh lệnh đơn giản như “Sit down”, “Come here”
• Chào hỏi, cảm ơn, tạm biệt bằng tiếng Anh

Việc ứng dụng tiếng Anh vào các tình huống quen thuộc giúp trẻ hiểu rằng ngôn ngữ này có ý nghĩa thực tế, không chỉ xuất hiện trong giờ học. Đồng thời, trẻ sẽ học cách sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên, không áp lực.

Tuy nhiên, không nên ép trẻ phải trả lời bằng tiếng Anh ngay lập tức. Chỉ cần trẻ hiểu và phản ứng phù hợp là đã đạt được mục tiêu ban đầu.

2.7. Tạo môi trường học tập yên tĩnh

Môi trường học tập có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tiếp thu của trẻ tự kỷ. Nhiều trẻ nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng hoặc các yếu tố gây xao nhãng xung quanh.

Khi dạy tiếng Anh cho trẻ tự kỷ, cần đảm bảo:

• Không gian học yên tĩnh, ít tiếng ồn
• Ánh sáng vừa phải, không quá chói
• Không có quá nhiều đồ vật gây phân tán chú ý

Một môi trường ổn định và quen thuộc giúp trẻ cảm thấy an toàn, từ đó dễ tập trung hơn vào bài học. Nếu trẻ học tốt ở một không gian nhất định, hãy cố gắng duy trì sự nhất quán để tránh gây căng thẳng cho trẻ.

Tạo môi trường học tập yên tĩnh để trẻ không bị xao nhãng

3. Câu hỏi thường gặp

3.1. Làm thế nào để chọn tài liệu học tiếng Anh phù hợp cho trẻ tự kỷ?

Khi lựa chọn tài liệu học tiếng Anh cho trẻ tự kỷ, phụ huynh và giáo viên nên ưu tiên những học liệu đơn giản – trực quan – dễ lặp lại. Các tài liệu có hình ảnh minh họa rõ ràng, màu sắc dịu nhẹ, nội dung ngắn gọn sẽ giúp trẻ dễ tiếp nhận hơn. 

Bên cạnh đó, nên chọn sách, tranh, video hoặc thẻ học (flashcard) xoay quanh những chủ đề quen thuộc trong đời sống hằng ngày như đồ vật, con vật, gia đình, hoạt động sinh hoạt… để trẻ dễ ghi nhớ và liên hệ thực tế. 

3.2. Làm sao để giữ trẻ tự kỷ tập trung khi học tiếng Anh?

Để giúp trẻ tự kỷ duy trì sự tập trung khi học tiếng Anh, cần chia nhỏ thời gian học thành các hoạt động ngắn, rõ ràng và có tính lặp lại. Xen kẽ giữa học và chơi thông qua trò chơi, bài hát, vận động nhẹ sẽ giúp trẻ hứng thú hơn. 

Ngoài ra, việc xây dựng một không gian học yên tĩnh, ít kích thích cũng rất quan trọng. Phụ huynh và giáo viên nên kiên nhẫn, khen ngợi kịp thời khi trẻ hoàn thành nhiệm vụ, từ đó tạo động lực tích cực để trẻ tiếp tục tham gia học tập.

3.3. Có cần sử dụng giáo viên chuyên biệt cho trẻ tự kỷ không?

Việc có giáo viên chuyên biệt hoặc người được đào tạo về giáo dục đặc biệt sẽ mang lại nhiều lợi ích cho trẻ tự kỷ khi học tiếng Anh. Giáo viên chuyên biệt hiểu rõ đặc điểm phát triển, hành vi và khả năng tiếp nhận ngôn ngữ của trẻ, từ đó xây dựng phương pháp giảng dạy phù hợp và linh hoạt.

3.4. Làm sao để giúp trẻ tự kỷ giao tiếp tốt hơn bằng tiếng Anh?

Để cải thiện khả năng giao tiếp tiếng Anh cho trẻ tự kỷ, cần tạo nhiều cơ hội sử dụng ngôn ngữ trong tình huống thực tế. Phụ huynh có thể khuyến khích trẻ gọi tên đồ vật, diễn đạt nhu cầu đơn giản hoặc phản hồi bằng tiếng Anh trong sinh hoạt hằng ngày.

>>> Xem thêm:

• Khám tự kỷ ở đâu Hà Nội để đánh giá sớm cho trẻ?
• Khám tự kỷ ở đâu TPHCM an toàn - chính xác - đáng tin cậy?

Kết luận

Dạy tiếng Anh cho trẻ tự kỷ là một hành trình cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu và phương pháp phù hợp. Khi được học trong môi trường tích cực, nhẹ nhàng và cá nhân hóa, trẻ không chỉ tiếp thu ngôn ngữ tốt hơn mà còn phát triển kỹ năng giao tiếp và tự tin hơn trong cuộc sống. 

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!