TOP 10 đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà kích thích giác quan

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nhiều bậc phụ huynh tìm kiếm đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà để giúp con phát triển kỹ năng và kích thích giác quan ngay. Những dụng cụ này không chỉ mang tính giải trí mà còn hỗ trợ trẻ tăng khả năng tập trung, giao tiếp và điều hòa cảm xúc. Dưới đây, Mirai Care sẽ gợi ý TOP 10 đồ dùng hữu ích, dễ dàng sử dụng cho trẻ tự kỷ ở nhà và  trong sinh hoạt hằng ngày.

1. Cách lựa chọn đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà

Để các đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà thực sự phát huy hiệu quả, ba mẹ không thể chọn ngẫu nhiên hay theo quảng cáo. Việc lựa chọn cần dựa trên những nguyên tắc khoa học, phù hợp với nhu cầu riêng của từng trẻ. Dưới đây là ba yếu tố quan trọng phụ huynh nên cân nhắc:

1.1. Lựa chọn đồ dùng hỗ trợ dựa trên sở thích của trẻ

Trẻ tự kỷ thường có những sở thích đặc biệt và có thể dành nhiều thời gian cho một hoạt động nhất định. Việc dựa vào sở thích của trẻ khi lựa chọn đồ dùng giúp tạo cảm giác hứng thú, từ đó trẻ chủ động tham gia thay vì bị ép buộc. Điều này vừa tăng tính gắn kết giữa ba mẹ và con vừa giúp trẻ phát triển kỹ năng một cách tự nhiên.

Ngoài ra, việc chọn đúng sản phẩm theo sở thích còn giúp trẻ giảm căng thẳng và dễ dàng điều chỉnh hành vi. Ví dụ, trẻ yêu thích màu sắc có thể được khuyến khích sử dụng các khối xây dựng nhiều màu hay trẻ thích vận động thì chọn đồ chơi nhún hoặc bóng tập cân bằng. Cách tiếp cận này giúp đồ dùng trở thành công cụ hỗ trợ thực sự hữu ích thay vì chỉ là món đồ chơi thông thường.

1.2. Lựa chọn đồ dùng hỗ trợ dựa trên lĩnh vực phát triển của trẻ

Mỗi trẻ tự kỷ có thế mạnh và hạn chế khác nhau, do đó ba mẹ cần xem xét lĩnh vực phát triển nào cần được hỗ trợ nhiều hơn. Nếu trẻ gặp khó khăn về ngôn ngữ thì ba mẹ nên ưu tiên các đồ dùng giúp kích thích giao tiếp như thẻ hình ảnh, bảng tương tác,.... Còn trường hợp, trẻ cần cải thiện vận động tinh thì các đồ chơi như xếp hình, ghép hạt hoặc thao tác tay sẽ phù hợp hơn.

Việc phân loại theo lĩnh vực phát triển giúp ba mẹ đầu tư đúng hướng, tránh mua sắm tràn lan mà không mang lại hiệu quả thực tế. Đồng thời, cách chọn này cũng giúp theo dõi tiến trình phát triển của trẻ rõ ràng hơn. Khi một lĩnh vực đạt tiến bộ, ba mẹ có thể linh hoạt điều chỉnh sang lĩnh vực khác, đảm bảo sự phát triển toàn diện và cân bằng cho trẻ.

1.3. Lựa chọn đồ dùng hỗ trợ dựa vào mục tiêu can thiệp

Ngoài sở thích và lĩnh vực phát triển, mục tiêu can thiệp là yếu tố then chốt khi chọn đồ dùng hỗ trợ. Nếu mục tiêu ngắn hạn là tăng khả năng tập trung thì ba mẹ nên chọn các dụng cụ cảm giác như fidget spinner hoặc bóng bóp. Ngược lại, nếu mục tiêu dài hạn là phát triển kỹ năng xã hội thì ba mẹ nên ưu tiên chọn những sản phẩm khuyến khích tương tác nhóm như trò chơi đóng vai, đồ chơi hợp tác,...

Việc đặt ra mục tiêu rõ ràng không chỉ giúp ba mẹ lựa chọn sản phẩm phù hợp mà còn tạo cơ sở để đánh giá hiệu quả. Khi sử dụng đồ dùng đúng định hướng, trẻ sẽ tiến bộ nhanh hơn, đồng thời ba mẹ cũng tiết kiệm chi phí và công sức. Đây là cách tiếp cận khoa học, đảm bảo tính bền vững trong quá trình hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà.

Việc chọn đồ dùng hỗ trợ cho trẻ tự kỷ ở nhà dựa vào nhiều tiêu chí khác nhau

2. Top các món đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà

Mỗi trẻ tự kỷ sẽ có những nhu cầu hỗ trợ khác nhau, vì vậy việc lựa chọn sản phẩm phù hợp đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là những đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà được chuyên gia khuyến nghị, vừa dễ áp dụng, vừa mang lại lợi ích thiết thực cho quá trình phát triển của trẻ.

2.1. Bảng tranh/Flashcard hình ảnh 

Flashcard hoặc bảng tranh là công cụ trực quan giúp trẻ nhận biết sự vật, học từ vựng và phát triển khả năng giao tiếp. Với hình ảnh sinh động, sản phẩm này hỗ trợ trẻ dễ dàng ghi nhớ và diễn đạt mong muốn của mình.

Ngoài ra, ba mẹ có thể sử dụng flashcard để tổ chức trò chơi tương tác, vừa học vừa chơi, giúp trẻ tăng khả năng tập trung. Đây là một trong những dụng cụ đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao trong hỗ trợ giao tiếp hằng ngày.

2.2. Ứng dụng giao tiếp (PECS/AAC apps) 

Đối với những trẻ chậm nói hoặc chưa nói được, các ứng dụng như PECS hoặc AAC là công cụ hỗ trợ tuyệt vời. Các ứng dụng này giúp trẻ sử dụng hình ảnh hoặc biểu tượng để bày tỏ nhu cầu, cảm xúc.

Việc sử dụng ứng dụng giao tiếp không chỉ giúp giảm sự căng thẳng khi trẻ không thể diễn đạt bằng lời nói mà còn khuyến khích sự tự tin trong tương tác với người khác. Đây là giải pháp hiện đại, có thể tích hợp ngay trên điện thoại hoặc máy tính bảng.

Với trẻ chậm nói hoặc chưa nói được, PECS hoặc AAC là công cụ hỗ trợ tuyệt vời

2.3. Fidget toys (Pop it, bóng bóp, vòng xoắn) 

Fidget toys là một dạng đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ phổ biến, giúp trẻ giảm căng thẳng và duy trì sự tập trung. Với những thao tác đơn giản như bóp, bấm, xoắn, trẻ có thể giải tỏa năng lượng dư thừa một cách an toàn.

Đồng thời, các sản phẩm này cũng hỗ trợ rèn luyện cảm giác tay và cải thiện khả năng kiểm soát cảm xúc. Ba mẹ có thể dễ dàng chuẩn bị Fidget toys cho trẻ ở nhà hoặc khi đi ra ngoài.

2.4. Tai nghe chống ồn 

Trẻ tự kỷ thường nhạy cảm với âm thanh lớn hoặc môi trường ồn ào. Tai nghe chống ồn giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ tiếng động, mang lại sự an toàn và cảm giác yên tĩnh cho trẻ. Khi được sử dụng đúng cách, tai nghe không chỉ hỗ trợ trẻ tránh lo âu mà còn giúp trẻ tập trung hơn vào hoạt động đang thực hiện. 

2.5. Xích đu/võng cảm giác

Xích đu hoặc võng cảm giác hỗ trợ phát triển hệ tiền đình - một yếu tố quan trọng cho khả năng giữ thăng bằng và điều phối vận động. Khi đung đưa nhẹ nhàng, trẻ có thể thư giãn và ổn định cảm xúc.

Việc sử dụng xích đu/ võng cảm giác cũng giúp giảm tình trạng quá khích, hỗ trợ trẻ điều chỉnh hành vi. Chính vì thế, đây là một trong những đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà giúp tạo không gian chơi an toàn, vừa vui vừa trị liệu.

Xích đu hoặc võng cảm giác hỗ trợ phát triển hệ tiền đình ở trẻ tự kỷ

2.6. Chăn/gối ôm nặng (Weighted blanket/pillow)

Chăn hoặc gối ôm nặng mang lại cảm giác áp lực đều trên cơ thể, giúp trẻ an tâm và dễ dàng đi vào giấc ngủ. Đồ dùng này thường được dùng trong trị liệu cảm giác cho trẻ tự kỷ tại nhà. 

Ngoài tác dụng hỗ trợ giấc ngủ, chăn/gối nặng còn giúp trẻ kiểm soát cảm xúc tốt hơn, đặc biệt trong những tình huống dễ gây lo lắng. Sản phẩm này phù hợp sử dụng vào buổi tối hoặc khi trẻ cần thư giãn.

2.7. Đèn chiếu sao/đèn cảm ứng 

Ánh sáng từ đèn chiếu sao hoặc đèn cảm ứng giúp tạo không gian dịu nhẹ, hỗ trợ trẻ thư giãn sau những hoạt động căng thẳng. Nhiều trẻ tự kỷ phản ứng tích cực với hiệu ứng ánh sáng này, nhờ đó ổn định cảm xúc nhanh hơn.

Bên cạnh đó, đèn cảm ứng còn kích thích sự tò mò và khám phá của trẻ, mang lại trải nghiệm vừa học vừa chơi. Đây là lựa chọn đơn giản nhưng hiệu quả để tạo môi trường an toàn và thoải mái cho trẻ tại nhà.

Ánh sáng từ đèn chiếu sao giúp tạo không gian dịu nhẹ, hỗ trợ trẻ thư giãn

2.8. Đất nặn/đồ chơi xếp khối (Lego, khối gỗ) 

Đây là một dạng đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà vừa mang tính giáo dục vừa mang tính giải trí. Đất nặn hoặc đồ chơi xếp khối giúp rèn luyện vận động tinh, phát triển sự khéo léo của bàn tay. 

Đồng thời, trẻ có cơ hội sáng tạo, tự do thiết kế những hình thù theo trí tưởng tượng. Khi ba mẹ cùng trẻ tham gia hoạt động này sẽ tăng gắn kết và tạo môi trường học tập hiệu quả. 

2.9. Bảng lịch sinh hoạt trực quan (có hình ảnh/nam châm)

Trẻ tự kỷ thường cần sự rõ ràng và có cấu trúc trong sinh hoạt hằng ngày. Bảng lịch trực quan giúp trẻ hiểu, ghi nhớ và tuân thủ các hoạt động theo trình tự.

Cách này không chỉ giảm tình trạng chống đối khi thay đổi hoạt động mà còn hình thành cho trẻ thói quen tích cực. Bảng lịch sinh hoạt trực quan dùng được lâu dài để xây dựng tính kỷ luật và sự tự lập cho trẻ.

2.10. Đồng hồ hẹn giờ trực quan (Visual timer)

Đồng hồ hẹn giờ trực quan hỗ trợ trẻ hiểu khái niệm về thời gian - một khái niệm vốn khó đối với trẻ tự kỷ. Với hiển thị trực quan, trẻ dễ dàng biết được khi nào hoạt động kết thúc hoặc khi nào cần chuyển sang việc khác.

Sử dụng đồng hồ hẹn giờ giúp trẻ rèn luyện kỹ năng chờ đợi, quản lý nhiệm vụ và giảm lo âu khi phải chuyển đổi hoạt động. Dụng cụ này tuy nhỏ nhưng mang lại lợi ích rất lớn trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà.

Đồng hồ hẹn giờ trực quan hỗ trợ trẻ hiểu khái niệm về thời gian

Kết luận

Trên đây là gợi ý 10 đồ dùng hỗ trợ trẻ tự kỷ tại nhà phổ biến, giúp kích thích các giác quan. Hy vọng ba mẹ có thể chọn được công cụ hữu ích để sử dụng trên hành trình chăm sóc trẻ tự kỷ mỗi ngày. Ba mẹ có thể linh hoạt áp dụng các sản phẩm phù hợp với sở thích, nhu cầu và mục tiêu can thiệp của con để đạt hiệu quả tối ưu. Và đừng quên theo dõi Mirai Care mỗi ngày để bỏ túi thêm nhiều tin tức hữu ích về chăm sóc trẻ tự kỷ nhé.