Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ là gì? Quy trình thực hiện chuẩn

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ ngày càng được quan tâm nhờ tính hiệu quả, khoa học và thân thiện với trẻ. Nếu như một số phương pháp khác chỉ tập trung vào hành vi thì Denver tích hợp giữa phát triển kỹ năng xã hội, ngôn ngữ và cảm xúc trong môi trường tương tác tự nhiên. Vậy mô hình này là gì? Quy trình thực hiện ra sao? Cùng Mirai Care khám phá lời giải đáp trong bài viết dưới đây nhé.

Nội dung bài viết:

1. Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ là gì? 

Khi trẻ được chẩn đoán bị rối loạn phổ tự kỷ, phụ huynh cần chú trọng lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp và hiệu quả. Trong số đó, mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ đang được ứng dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia. 

Định nghĩa

Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ là một phương pháp trị liệu dựa trên nền tảng phân tích hành vi ứng dụng (ABA), kết hợp với các yếu tố phát triển phù hợp với lứa tuổi. Mô hình này dành cho trẻ từ 12 đến 48 tháng tuổi, chú trọng vào việc dạy kỹ năng qua những tương tác vui chơi giữa trẻ và người lớn trong môi trường quen thuộc như ở nhà hoặc lớp học.

Lợi ích nổi bật 

Áp dụng mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, đặc biệt khi triển khai trong giai đoạn “vàng” từ 1 đến 4 tuổi:

• Phát triển kỹ năng giao tiếp- xã hội:Trẻ được khuyến khích chủ động tương tác, bắt chước hành vi tích cực và học cách thể hiện cảm xúc phù hợp.
• Tăng cường khả năng học và nhận thức:Thông qua các trò chơi có chủ đích, trẻ dần phát triển tư duy, trí nhớ và khả năng giải quyết vấn đề.
• Tạo sự gắn bó giữa cha mẹ và trẻ:Phụ huynh được huấn luyện để trở thành người hướng dẫn tại nhà, góp phần duy trì tiến bộ lâu dài cho trẻ.
• Dễ dàng tích hợp vào đời sống thường ngày:Phương pháp linh hoạt, phù hợp với nhiều hoàn cảnh gia đình và dễ áp dụng tại nhà.

Mô hình can thiệp sớm Denver dành cho trẻ 12 - 48 tháng tuổi 

Nguyên tắc hoạt động 

Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ hoạt động dựa trên bốn nguyên tắc cốt lõi:

• Tận dụng hoạt động tự nhiên để can thiệp:Trẻ học qua các trò chơi, tình huống đời thực giúp tăng sự hứng thú và ghi nhớ lâu hơn.
• Cá nhân hóa theo từng trẻ:Kế hoạch can thiệp được điều chỉnh sát với khả năng và nhu cầu phát triển riêng của mỗi trẻ.
• Hợp tác chặt chẽ với phụ huynh:Phụ huynh là người đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ trẻ luyện tập hằng ngày.
• Theo dõi và điều chỉnh thường xuyên:Mọi tiến triển của trẻ đều được đánh giá liên tục để đảm bảo hiệu quả can thiệp.

Theo bác sĩ Đặng Thị Hà: BS chuyên khoa nhi, BS chuyên khoa I PHCN, Ủy viên BCH Hội Phục Hồi Chức Năng Việt Nam, Thầy Thuốc ưu tú trên 30 năm điều trị và trị liêu:

“Trong gần 40 năm công tác tôi đã điều trị và tiếp xúc hàng ngày với trẻ em tự kỷ. Tôi và đồng nghiệp luôn có những trăn trở làm thế nào để có phương pháp điều trị tốt nhất cho trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam để các cháu có thể hòa nhập với cộng đồng, có thể tự lo được cho bản thân các cháu trong tương lai.”

Chúng tôi hiểu rằng hành trình điều trị Tự Kỷ cho trẻ chưa bao giờ dễ dàng và hiện nay chưa có phương pháp nào có thể điều trị tận gốc các bệnh lý này. Điều này cũng chính là nỗi trăn trở bao năm của đội ngũ bác sĩ và chuyên gia tại Phòng Khám PHCN Nhật Minh. Có lẽ chính sự quan tâm đặc biệt này đã dẫn lối để Phòng Khám PHCN Nhật Minh trở thành cố vấn chuyên môn cho Công Ty Cổ Phần Mirai Care trong dự án đặc biệt vì trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam.

=> Phương phápđiều trị tự kỷ bằng tế bào gốctại Miraicare có thể giúp đỡ và đến gần hơn với những gia đình có con em bị Tự Kỷ, đây sẽ là một con đường mới và ngắn hơn cho các gia đình.

2. Khi nào cần áp dụng mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ

Mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ được thiết kế dành cho trẻ từ 12 đến 48 tháng tuổi. Đây là giai đoạn “vàng” để phát triển não bộ và hình thành các kỹ năng nền tảng. Thời điểm này trẻ bắt đầu có những bước tiến lớn về ngôn ngữ, vận động, tương tác xã hội, đồng thời cũng là lúc mà sự can thiệp sớm có thể tạo ra ảnh hưởng lâu dài và tích cực.

Phụ huynh nên cân nhắc áp dụng mô hình Denver nếu:

• Trẻ được chẩn đoán hoặc nghi ngờ nằm trong phổ tự kỷ.
• Trẻ có dấu hiệu chậm nói, ít giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi gọi tên, hạn chế tương tác xã hội hoặc chơi lặp đi lặp lại một mình.
• Gia đình mong muốn một phương pháp can thiệp tích cực, thân thiện, giúp trẻ học hỏi thông qua hoạt động tự nhiên và tăng kết nối cảm xúc.
• Phụ huynh sẵn sàng tham gia vào quá trình hỗ trợ trẻ, vì mô hình Denver khuyến khích cha mẹ đóng vai trò đồng hành quan trọng.

Ngoài ra, mô hình này cũng thích hợp với những trẻ chưa hợp tác tốt trong các buổi học trị liệu dạng bàn giấy. Bởi, mô hình Denver ưu tiên sự chủ động và hứng thú từ phía trẻ trong môi trường chơi và học tự nhiên.

Mô hình Denver ưu tiên sự chủ động và hứng thú từ phía trẻ

3. Quy trình thực hiện mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ 

Để đảm bảo hiệu quả, mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ cần được thực hiện theo quy trình rõ ràng và có hệ thống. Mỗi bước đều được thiết kế để đáp ứng đúng nhu cầu phát triển của trẻ, đồng thời tạo điều kiện cho sự phối hợp chặt chẽ giữa chuyên gia và phụ huynh.

• Đánh giá ban đầu

Chuyên gia tiến hành đánh giá toàn diện các kỹ năng của trẻ bao gồm: ngôn ngữ, kỹ năng xã hội, chơi, vận động tinh – thô, nhận thức và hành vi. Công cụ thường dùng là bộ công cụ đánh giá ESDM Curriculum Checklist. Mục tiêu là xác định mức độ phát triển hiện tại và xây dựng mục tiêu can thiệp cá nhân hóa.

• Lập kế hoạch can thiệp cá nhân 

Dựa trên kết quả đánh giá, nhóm trị liệu (gồm chuyên gia và phụ huynh) xây dựng kế hoạch can thiệp cụ thể với các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, chia thành các lĩnh vực phát triển. Kế hoạch luôn hướng đến việc lồng ghép kỹ năng vào các hoạt động thường ngày của trẻ.

• Triển khai phiên can thiệp

Các buổi can thiệp được tiến hành thông qua các tình huống chơi có chủ đích, kéo dài từ 1–2 giờ mỗi phiên, tần suất từ 10–20 giờ/tuần tùy mức độ can thiệp. Trẻ được hướng dẫn học kỹ năng mới thông qua bắt chước, giao tiếp tự nhiên, chơi tương tác và phản hồi tích cực từ người lớn.

Các hoạt động không áp đặt, không cưỡng ép, mà khơi gợi sự chủ động và niềm vui học hỏi của trẻ.

• Hướng dẫn phụ huynh

Một điểm mạnh của mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ là sự đồng hành của phụ huynh. Cha mẹ được đào tạo để thực hành mô hình tại nhà, củng cố kỹ năng cho trẻ trong các hoạt động hằng ngày như ăn, tắm, chơi, đi dạo,… Việc này giúp duy trì và mở rộng kết quả trị liệu hiệu quả hơn.

• Theo dõi và điều chỉnh định kỳ

Sau mỗi chu kỳ 12 tuần, chuyên gia sẽ đánh giá lại sự tiến bộ của trẻ để điều chỉnh mục tiêu can thiệp, cập nhật kế hoạch học phù hợp với sự phát triển mới. Việc theo dõi này giúp đảm bảo mô hình luôn đáp ứng đúng nhu cầu và tốc độ học của từng trẻ.

Việc tuân thủ đúng quy trình là yếu tố then chốt giúp mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ phát huy tối đa hiệu quả. Nếu được triển khai sớm, nhất quán và có sự hợp tác từ gia đình, mô hình này có thể mang lại những thay đổi tích cực rõ rệt trong hành vi, ngôn ngữ và khả năng hòa nhập của trẻ.

Mỗi bước trong mô hình Denver được thiết kế đáp ứng đúng nhu cầu phát triển của trẻ

4. Các phương pháp sử dụng trong mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ

Điểm nổi bật của mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ là khả năng kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp trị liệu đã được chứng minh hiệu quả. Thay vì chỉ áp dụng một kỹ thuật đơn lẻ, mô hình này tích hợp có chọn lọc để phù hợp với từng trẻ, từng giai đoạn phát triển. Dưới đây là 3 phương pháp thường được vận dụng trong quá trình can thiệp theo mô hình Denver:

4.1 Phương pháp PECS

PECS (Picture Exchange Communication System) là phương pháp hỗ trợ giao tiếp cho trẻ có khó khăn về ngôn ngữ. Trẻ sẽ được dạy cách sử dụng tranh ảnh để thể hiện nhu cầu, cảm xúc hoặc mong muốn thay vì lời nói.

Trong mô hình Denver, PECS được áp dụng một cách linh hoạt như một công cụ hỗ trợ giao tiếp tạm thời, giúp trẻ hình thành mối liên kết giữa hành vi và kết quả. Ví dụ như đưa tranh “ăn bánh” để được ăn bánh. Khi trẻ phát triển khả năng nói, hệ thống này sẽ được điều chỉnh hoặc loại bỏ dần.

Lợi ích:

• Tăng cường giao tiếp chủ động cho trẻ chưa nói được.
• Giảm hành vi tiêu cực do không thể diễn đạt nhu cầu.

4.2 Phương pháp ABA 

ABA (Applied Behavior Analysis) là nền tảng cốt lõi của mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, khác với ABA truyền thống thường thiên về trị liệu bàn giấy, ESDM sử dụng ABA theo hướng phát triển, tương tác, tích hợp vào các tình huống chơi tự nhiên.

Với phương pháp này chuyên gia sẽ phân tích hành vi, đặt mục tiêu cụ thể và dùng phần thưởng tích cực (reinforcement). Từ đó, củng cố kỹ năng mong muốn như giao tiếp, chú ý, tương tác, bắt chước,....

Lợi ích:

• Hỗ trợ dạy kỹ năng có hệ thống và rõ ràng.
• Điều chỉnh hành vi chưa phù hợp trong môi trường thực tế.

4.3 Phương pháp DIR

DIR hay còn gọi là Floortime, tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ cảm xúc giữa trẻ và người lớn thông qua chơi tự do có chủ đích. Trong mô hình Denver, những nguyên lý từ DIR được tích hợp để tăng cường kết nối tình cảm, hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng xã hội và điều hòa cảm xúc. Trẻ được khuyến khích chủ động dẫn dắt hoạt động, trong khi người lớn theo sát và mở rộng tương tác một cách tự nhiên.

Lợi ích:

• Khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của trẻ.
• Tăng cường sự gắn kết giữa trẻ và người chăm sóc.

Điểm nổi bật của mô hình Denver cho trẻ tự kỷ là kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp trị liệu

5. Mirai Care – Đồng hành cùng cha mẹ trên hành trình phục hồi toàn diện cho trẻ tự kỷ

Với hơn 500+ ca trẻ từ 18 tháng đến 6 tuổi đã được hỗ trợ, Mirai Care là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực phát hiện, tư vấn và phục hồi khả năng giao tiếp cho trẻ tự kỷ tại Việt Nam. Bên cạnh các phương pháp can thiệp sớm như mô hình Denver, Mirai Care còn kết nối trẻ tự kỷ với liệu pháp tế bào gốc tiên tiến từ Nhật Bản. Nhờ đó, mở ra hướng phục hồi toàn diện, cả về hành vi lẫn thể chất cho trẻ.

Không chỉ giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp và hành vi, liệu pháp tế bào gốc còn tạo ra những thay đổi rõ rệt trong hành vi ăn uống thường ngày:

• Giảm nhạy cảm cảm giác, trẻ không còn sợ mùi, không né tránh thức ăn bằng tay.
• Trẻ thoát khỏi ám ảnh lặp lại trong ăn uống, bắt đầu chấp nhận thử món mới.
• Trẻ tiêu hóa tốt hơn, giảm tình trạng táo bón, ít trào ngược, bụng nhẹ nhàng giúp việc ăn uống chủ động hơn.

Mirai Care kết nối trẻ tự kỷ với liệu pháp tế bào gốc tiên tiến từ Nhật Bản

Nhìn chung, can thiệp sớm là chìa khóa quan trọng và việc lựa chọn đúng phương pháp sẽ tạo nền tảng vững chắc để trẻ tự kỷ phát triển đúng tiềm năng. Với quy trình rõ ràng, cá nhân hóa và có sự đồng hành chặt chẽ từ phụ huynh, mô hình can thiệp sớm Denver cho trẻ tự kỷ đã được chứng minh mang lại hiệu quả lâu dài trong việc phát triển ngôn ngữ, hành vi và kỹ năng xã hội cho trẻ nhỏ. Để được tư vấn chuyên sâu và đồng hành cùng các chuyên gia trong quá trình can thiệp sớm, phụ huynh hãy liên hệ Mirai Care ngay hôm nay nhé!