2 Bước xác định số giờ trị liệu ABA mỗi tuần cho phụ huynh

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nhiều phụ huynh có con mắc rối loạn phổ tự kỷ thường băn khoăn: “Trẻ nên tham gia bao nhiêu số giờ trị liệu ABA mỗi tuần thì hiệu quả?”. Trị liệu phân tích hành vi ứng dụng (ABA) được xem là một trong những phương pháp can thiệp khoa học, giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp, hành vi và khả năng học tập. Tuy nhiên, việc xác định số giờ trị liệu ABA phù hợp cần dựa trên độ tuổi, mức độ phát triển và nhu cầu riêng của từng trẻ. Thông qua bài viết này, Mirai Care sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về số giờ trị liệu ABA được khuyến nghị cũng như những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của quá trình can thiệp.

1. Số giờ trị liệu ABA mỗi tuần bao nhiêu là phù hợp?

Đối với các chương trình tập trung (Focused ABA), số giờ trị liệu ABA thường được đề xuất từ 10 - 30 giờ/tuần, số giờ này được áp dụng trong trường hợp trẻ đã thành thạo một số hành vi nhất định, hoặc tình trạng chưa cần can thiệp quá sâu.  

Khi trẻ cần một chương trình toàn diện hơn (Comprehensive ABA) đó là lúc các em đang gặp khó khăn ở nhiều lĩnh vực như: ngôn ngữ, kỹ năng xã hội, hành vi can thiệp thì mức giờ thường được khuyến nghị 26 - 40 giờ một tuần.

Việc xác định chính xác số giờ phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố cá nhân như:

• Độ tuổi của trẻ 
• Mức độ phát triển kỹ năng hiện tại so với trẻ bình thường 
• Các hành vi can thiệp (behaviors to target) - nếu trẻ có hành vi ảnh hưởng lớn hoặc cần nhiều hỗ trợ thì số giờ sẽ cao hơn. 
• Khả năng của gia đình trong việc phối hợp, điều kiện đưa trẻ đi trị liệu và hỗ trợ tại nhà. 

Ngoài ra, số giờ có thể tăng hoặc giảm theo thời gian tùy vào tiến bộ của trẻ nếu trẻ đạt mục tiêu, hành vi can thiệp giảm và trẻ có thể thực hiện kỹ năng mới thành thục, thì giờ trị liệu có thể giảm dần.

Trị liệu bao nhiêu giờ sẽ tuỳ theo mức độ tiến bộ của trẻ 

2. Cách xác định số giờ trị liệu ABA mỗi tuần

2.1. Bước 1: Đánh giá tình trạng của trẻ

Trước tiên, một chuyên gia ABA (ví dụ BCBA - Board Certified Behavior Analyst) sẽ thực hiện đánh giá toàn diện để hiểu rõ năng lực, hạn chế và nhu cầu của trẻ. Việc đánh giá bao gồm phỏng vấn phụ huynh để lấy thông tin về quá trình phát triển, các hành vi hiện tại đồng thời chuyên gia sẽ quan sát thực tế trẻ trong môi trường sinh hoạt và thực hiện các bài kiểm tra kỹ năng (skills - based assessment) để xác định mức độ kỹ năng giao tiếp, xã hội, hành vi can thiệp, khả năng tự lập, và những lĩnh vực cần hỗ trợ thêm.

2.2. Bước 2: Phân tích kết quả đánh giá

Sau khi có dữ liệu đánh giá, chuyên gia sẽ tổng hợp các thông tin từ các nguồn: kết quả đánh giá kỹ năng của trẻ, thông tin từ phụ huynh, quan sát hành vi, mức độ ảnh hưởng của hành vi gây trở ngại (interfering behaviors). Dựa vào đó, chuyên gia sẽ xác định số giờ trị liệu cần thiết sao cho phù hợp với mục tiêu phát triển của trẻ

Ví dụ, nếu trẻ thiếu kỹ năng ở nhiều lĩnh vực, số giờ sẽ cao hơn. Đồng thời, cần xem xét khả năng hợp tác của gia đình, điều kiện thực hiện tại nhà, sự ổn định trong lịch sinh hoạt để đảm bảo chương trình khả thi.

Cách chuyên gia xác định số giờ trị liệu ABA 

3. Yếu tố ảnh hưởng đến xác định số giờ và tần suất trị liệu ABA

Khi quyết định số giờ và tần suất trị liệu ABA phù hợp cho một trẻ tự kỷ, không có con số cố định cho tất cả vì cần căn cứ vào nhiều yếu tố cá nhân:

3.1. Kết quả đánh giá ABA của trẻ

Trẻ bắt đầu trị liệu ABA bằng một đánh giá toàn diện do BCBA thực hiện. Kết quả đánh giá này nhằm xác định điểm mạnh, lĩnh vực cần cải thiện và hành vi cần can thiệp. Đồng thời cũng giúp xác định xem trẻ cần chương trình toàn diện (comprehensive) hay chương trình tập trung (focused) từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến số giờ mỗi tuần. Nếu trẻ có nhiều mục tiêu cần đạt, hay gặp khó khăn ở nhiều hành vi khác nhau sẽ cần nhiều giờ hơn mỗi tuần để đạt hiệu quả.

3.2. Hành vi của trẻ

Các hành vi hiện tại đặc biệt là hành vi phức tạp hoặc các hành vi gây cản trở lớn cho sinh hoạt, học tập cũng làm tăng số giờ trị liệu cần thiết. Nếu trẻ có hành vi tiêu cực nặng, cần can thiệp sâu, thì chương trình ABA sẽ yêu cầu nhiều buổi hơn mỗi tuần để giải quyết các vấn đề ấy.

3.3. Tuổi của trẻ

Tuổi là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cách trẻ tiếp nhận trị liệu và khả năng tiến triển. Trẻ còn nhỏ nếu được can thiệp sớm (early intervention) thường đạt tiến bộ nhanh hơn và tốt hơn. 

Đối với các bé nhỏ thường cần nhiều buổi ngắn và thường xuyên để rèn luyện sự tập trung. Còn với trẻ lớn hơn thì có thể rút ngắn số buổi nhưng nên kéo dài số giờ trị liệu do lúc này khả năng tập trung của bé đã tốt hơn. 

Số giờ và tần suất trị liệu ABA cần căn cứ vào nhiều yếu tố cá nhân

4. Khi nào nên ngừng trị liệu ABA?

Ngừng trị liệu ABA (Applied Behavior Analysis) là một quyết định quan trọng nên khi đưa ra quyết định, cha mẹ cần dựa vào tình trạng của con xem xét đồng thời tham khảo ý kiến của chuyên gia. Các dấu hiệu có thể xem xét để ngừng trị liệu:

• Hoàn thành các mục tiêu ban đầu: Khi trẻ đạt được những mục tiêu đã đặt ra trong kế hoạch trị liệu ban đầu như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã hội hoặc điều chỉnh hành vi thì có thể cân nhắc việc giảm dần hoặc ngừng ABA. 
• Thể hiện hành vi ổn định ở nhiều bối cảnh: Trẻ không chỉ làm tốt trong phòng trị liệu mà còn thể hiện hành vi mong muốn khi ở nhà, trường, trong các hoạt động xã hội với nhiều người khác nhau. Sự nhất quán này là một dấu hiệu quan trọng. 
• Gia đình cảm thấy tự tin và có khả năng tiếp tục hỗ trợ: Có khi phụ huynh và người chăm sóc cảm thấy họ đã được trang bị kỹ năng và chiến lược để tiếp tục hỗ trợ trẻ mà không cần số giờ ABA cao như trước. 
• Hiệu quả điều trị không còn tiến triển rõ rệt: Nếu sau một thời gian dài trị liệu, sự tiến bộ trở nên chậm hoặc dừng lại, và trẻ vẫn đang đáp ứng tốt các kỹ năng đã học thì có thể cân nhắc ngừng hoặc giảm mức độ can thiệp.

Khi ngưng trị liệu ABA cần phải nghe theo sự quyết định của chuyên gia

Việc xác định số giờ trị liệu ABA mỗi tuần đóng vai trò quan trọng trong lộ trình phát triển của trẻ tự kỷ. Không có một con số cố định cho tất cả, mà cần sự kết hợp giữa khuyến nghị của chuyên gia và nhu cầu thực tế của trẻ. Phụ huynh nên trao đổi trực tiếp với đội ngũ trị liệu để xây dựng kế hoạch phù hợp, đảm bảo trẻ vừa được hỗ trợ phát triển toàn diện, vừa duy trì sự thoải mái và hứng thú trong quá trình học.