[Top 2 nguyên nhân] Tại sao trẻ tự kỷ thích quay tròn

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nhiều phụ huynh thắc mắc tại sao trẻ tự kỷ thích quay tròn và thường lặp đi lặp lại hành vi này trong sinh hoạt hằng ngày. Thực tế, đây là một trong những dạng hành vi tự kích thích (stimming) phổ biến ở trẻ tự kỷ. Cùng Mirai Care tìm hiểu rõ nguyên nhân đằng sau hành vi này như vậy sẽ giúp cha mẹ đồng hành cùng con một cách kiên nhẫn và hiệu quả hơn.

1. Tại sao trẻ tự kỷ thích quay tròn?

1.1 Trẻ có vấn đề về cảm giác

Trẻ tự kỷ thường có hệ thần kinh cảm giác nhạy bén hoặc kém nhạy hơn so với người bình thường. Điều này khiến trẻ dễ bị quá tải giác quan (sensory overload) từ âm thanh, ánh sáng, mùi hương hoặc chuyển động xung quanh. Quay tròn giúp kích thích hệ thống tiền đình (vestibular system) - bộ phận chịu trách nhiệm về thăng bằng và định hướng không gian. Nhờ vậy, trẻ có thể tự điều chỉnh cơ thể, tìm lại cảm giác an toàn và kiểm soát được trạng thái của mình.

1.2. Hành vi kích thích

Ngoài vấn đề về cảm giác, quay tròn còn được xem như một hành vi tự kích thích (self-stimulatory behavior). Thực hiện hành vi này sẽ giúp trẻ giảm lo âu, duy trì sự tập trung, thậm chí tạo ra cảm giác hứng thú. Đây là một trong những cách mà trẻ tự kỷ sử dụng để kiểm soát cảm xúc, giữ cho mình bình tĩnh hơn trong môi trường nhiều biến động.

Trẻ tự kỷ thích quay vòng thường có vấn đề về cảm giác hay kích thích hành vi 

2. Có nên ngăn trẻ tự kỷ quay tròn không?

Không phải lúc nào hành vi quay tròn ở trẻ tự kỷ cũng cần bị ngăn chặn. Trên thực tế, quay tròn là một cách tự điều chỉnh cảm giác giúp trẻ cảm thấy dễ chịu và giảm căng thẳng. Tuy nhiên, việc nên ngăn hay không phụ thuộc vào mức độ và hoàn cảnh của hành vi này.

• Nếu trẻ chỉ quay tròn trong thời gian ngắn tại không gian an toàn và hành vi đó không ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc gây phiền toái cho người khác, cha mẹ có thể chấp nhận và xem đây như một cách trẻ tự giải tỏa năng lượng. Điều hoàn toàn bình thường và có thể khuyến khích ở mức vừa phải.
• Ngược lại, nếu trẻ quay tròn quá nhiều đến mức mất thăng bằng, dễ té ngã thì lúc này cha mẹ cần can thiệp. Tuy nhiên, thay vì cấm đoán hoặc quát mắng, phụ huynh có thể hướng trẻ sang các hoạt động thay thế an toàn và bổ ích hơn, chẳng hạn như nhún nhảy trên bóng hơi, chơi xích đu, hoặc tập các trò chơi vận động có kiểm soát.

Việc cố gắng ngăn cản hoàn toàn hành vi quay tròn có thể khiến trẻ trở nên căng thẳng và bộc lộ những hành vi tiêu cực khác. Do đó, quan trọng nhất là cân bằng giữa việc cho phép thực hiện và điều chỉnh hành vi của cha mẹ, như vậy có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng kiểm soát hành vi một cách tích cực.

Hành vi quay tròn tốt hay xấu thường phụ thuộc vào mức độ và hoàn cảnh

3. Lợi ích của việc trẻ ngừng quay tròn

Việc giúp trẻ tự kỷ giảm bớt hành vi quay tròn không chỉ có ý nghĩa trong quản lý hành vi mà còn mang lại nhiều lợi ích quan trọng đối với sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ.

3.1. Giao tiếp tốt hơn 

Khi trẻ dành ít thời gian hơn cho hành vi quay tròn, trẻ sẽ có thêm cơ hội tham gia vào các hoạt động tương tác xã hội. Điều này giúp trẻ học cách lắng nghe, phản hồi và duy trì sự chú ý trong các cuộc trò chuyện. Sự cải thiện trong kỹ năng giao tiếp sẽ hỗ trợ trẻ tự tin hơn trong học tập cũng như xây dựng mối quan hệ với bạn bè và gia đình.

3.2. Tránh bị thương tích khi va đập

Một trong những rủi ro lớn nhất của việc quay tròn quá mức là nguy cơ mất thăng bằng và chấn thương. Trẻ có thể vô tình ngã, va vào đồ vật xung quanh hoặc bị chóng mặt dẫn đến té ngã. Khi giảm thiểu hành vi này, cha mẹ có thể yên tâm hơn về sự an toàn của con và hạn chế những tai nạn không đáng có trong sinh hoạt hàng ngày.

3.3. Cải thiện khả năng tập trung, chú ý

Hành vi quay tròn thường chiếm khá nhiều thời gian và khiến trẻ khó duy trì sự chú ý vào các hoạt động khác. Khi trẻ học cách thay thế bằng những hành vi tích cực hơn, khả năng tập trung của trẻ được cải thiện rõ rệt. Điều này đặc biệt quan trọng trong môi trường học tập, nơi sự chú ý và khả năng tiếp nhận thông tin quyết định đến tiến bộ của trẻ.

Giảm hành vi quay vòng mang đến nhiều lợi ích về thể chất và tinh thần

4. Hạn chế của việc ngừng quay tròn

Bên cạnh những lợi ích rõ rệt, việc ngừng hoàn toàn hành vi quay tròn ở trẻ tự kỷ cũng có những hạn chế nhất định mà phụ huynh và chuyên gia cần lưu ý.

4.1. Làm tăng mức độ lo lắng, căng thẳng

Đối với nhiều trẻ tự kỷ, hành vi quay tròn giống như một cách tự xoa dịu và giúp điều hòa cảm xúc khi phải đối mặt với môi trường nhiều kích thích. Nếu bị ngăn cản quá đột ngột hoặc không có phương án thay thế phù hợp, trẻ có thể cảm thấy lo âu, bồn chồn hoặc cáu gắt. Điều này đôi khi dẫn đến các hành vi tiêu cực khác, thậm chí còn khó kiểm soát hơn.

4.2. Giảm khả năng điều chỉnh cảm giác

Quay tròn cũng được xem như một hình thức tự kích thích giác quan để trẻ tìm lại sự cân bằng trong hệ thống thần kinh. Khi hành vi này bị loại bỏ hoàn toàn, một số trẻ có thể gặp khó khăn trong việc tự điều chỉnh cảm giác, dễ rơi vào trạng thái quá tải hoặc ngược lại là thiếu kích thích. Nếu không có hoạt động thay thế phù hợp, trẻ sẽ mất đi một phương tiện giúp ổn định cơ thể và cảm xúc.

Hạn chế của việc ngừng quay tròn mà cha mẹ cần lưu ý 

Việc tìm hiểu tại sao trẻ tự kỷ thích quay tròn giúp phụ huynh có cái nhìn đúng đắn, tránh lo lắng thái quá và biết cách hỗ trợ trẻ tốt hơn. Dù đây là hành vi thường gặp và phần nào có lợi cho việc tự điều chỉnh cảm xúc, cha mẹ vẫn cần quan sát kỹ để kịp thời can thiệp nếu hành vi trở nên quá mức hoặc gây ảnh hưởng đến sức khỏe.