Lợi ích của thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ

Table of Contents

Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ giúp cải thiện khả năng kiểm soát hành động, kỹ năng giao tiếp, nâng cao chất lượng cuộc sống của trẻ. Đặc biệt, theo Childrensyoga, yoga giúp tăng cường và tổ chức lại hệ thần kinh, điều này vô cùng cần thiết đối với những trẻ đặc biệt. Bài viết dưới đây Mirai Care sẽ chia sẻ cho bạn những bài tập thiền và yoga phù hợp với trẻ tự kỷ.

1. Lợi ích của thiền và yoga trong điều trị trẻ tự kỷ

Thiền định là phương pháp tập trung vào hơi thở, giúp thư giãn mọi giác quan, giảm căng thẳng. Yoga là các bài tập kết hợp chuyển động cơ khí, kiểm soát hơi thở, gia tăng sự tập trung. 

1.1 Về cảm xúc

Thiền định giúp trẻ tự kỷ tập trung vào hơi thở, thư giãn các giác quan và giảm căng thẳng. Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Trị liệu Nghề nghiệp Hoa Kỳ cho thấy, thiền định và yoga phù hợp với trẻ tự kỷ, mang đến những cải thiện đáng kể về khả năng kiểm soát hành vi, cảm xúc, có đếnhơn 70% trẻ tự kỷ nâng cao chất lượng cuộc sống khi tham gia thiền định và yoga. Bên cạnh đó, thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ còn mang đến nhiều lợi ích về khả năng kiểm soát cảm xúc, tiêu biểu như:

• Giảm căng thẳng và lo âu:Thiền và yoga tập trung vào hơi thở, những chuyển động uyển chuyển, giúp giảm bớt căng thẳng, lo âu. Điều này giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ hạn chế những lo âu trong suy nghĩ, cảm xúc. Bên cạnh đó, các tư thế yoga nhẹ nhàng còn giúp trẻ giảm cảm giác bồn chồn hoặc lo lắng quá mức.
• Tăng cường khả năng kiềm chế cảm xúc:Các bài tập yoga có thể giúp trẻ kết nối với cơ thể và cảm nhận những cảm xúc của mình một cách rõ ràng, từ đó hạn chế tối đa cảm xúc cáu kỉnh, nóng giận.Theo Trung tâm Nghiên cứu Tâm lý UCLA (Mỹ)cũng phát hiện rằng trẻ tự kỷ thực hành thiền chánh niệm (Mindfulness Meditation) trong 8 tuần đã giảm đáng kể các biểu hiện cáu kỉnh và căng thẳng. 
• Tăng cường sự tự tin về mặt cảm xúc:Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ giúp bé tăng cường tương tác xã hội. Ngoài ra, khi kiểm soát được cảm xúc của bản thân, trẻ sẽ có xu hướng tự tin hơn trong cuộc sống.

Thiền và yoga giúp bé cải thiện cảm xúc hiệu quả

1.2 Về hành động

Theo thống kê của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh, có đếnhơn 80% trẻ tự kỷ thực hành thiền chánh niệm(Mindfulness Meditation) trong 8 tuần đã giảm đáng kể các biểu hiện cáu kỉnh và căng thẳng. Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ có thể mang đến nhiều cải thiện về hành động, tiêu biểu như:

• Giảm hành vi tự kích thích (stimming): Các bài tập thiền và yoga giúp trẻ tự kỷ học cách kiểm soát cơ thể và cảm xúc của bản thân, từ đó giảm bớt nhu cầu tự kích thích. Yoga giúp trẻ kết nối với cơ thể và nhận thức được các cảm giác, giúp trẻ điều chỉnh hành vi cách hiệu quả
• Cải thiện khả năng kiểm soát tăng động: Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Nghề nghiệp Trị liệu của Mỹ cho thấy, chương trình yoga được thực hiện tại hơn 500 lớp học ở New York dành cho học sinh từ 5 đến 21 tuổi bị chứng tự kỷ nặng đã mang lại nhiều cải thiện về tính hung hăng, hiếu động, khả năng chú ý và giao tiếp xã hội. Điều này cho thấy các bài tập thở trong thiền và yoga giúp trẻ bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc, từ đó giảm bớt các hành vi hung hăng.
• Tăng cường khả năng phối hợp vận động: Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ có tác dụng giúp trẻ cải thiện khả năng phối hợp vận động và thăng bằng, từ đó tăng cường sự thăng bằng của cơ thể cách đáng kể.

1.3 Về giao tiếp

Thiền định giúp trẻ tập trung vào hơi thở, cảm nhận cơ thể và nhận thức về bản thân, từ đó giảm căng thẳng và cải thiện kỹ năng giao tiếp. Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí “Autism Research and Treatment”, sau 8 tuần thực hành thiền chánh niệm,60% trẻ tự kỷ có sự cải thiện đáng kể trong việc duy trì giao tiếp bằng mắt và phản ứng linh hoạthơn với người đối diện. Bên cạnh đó, thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ còn mang đến nhiều lợi ích như: 

• Cải thiện khả năng tập trung và chú ý của trẻ trong cuộc trò chuyện.
• Cải thiện khả năng nhận biết cảm xúc của người khác.
• Hạn chế lo âu, tăng cường tự tin khi giao tiếp.

Thiền và yoga giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng giao tiếp

1.4 Về sức khỏe

Theonghiên cứu của Đại học Bang Ohio (Ohio State University), hơn 60% trẻ tự kỷ gặp phải rối loạn giấc ngủ. Sau 8 tuần thực hành thiền định, 50% trong số đó đã ngủ sâu hơn và giảm số lần thức giấc vào ban đêm. Thiền và yoga thường tập trung vào hơi thở, giúp trẻ thư giãn hệ thần kinh, mang đến nhiều lợi ích về sức khỏe tổng thể:

• Tăng cường sức khỏe tim mạch ở trẻ tự kỷ.
• Hạn chế tình trạng rối loạn, lo âu, mất ngủ kéo dài.
• Giảm nhịp tim và huyết áp, tăng cường hệ miễn dịch.
• Kích thích tiêu hóa, hạn chế tình trạng táo bón.

2. Quá trình áp dụng thiền và yoga trị liệu cho trẻ tự kỷ

Quá trình áp dụng thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ cần được thực hiện một cách có hệ thống, phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng trẻ. Dưới đây là quá trình áp dụng cơ bản phương pháp trị liệu trên:

• Bước 1:Đánh giá tình trạng và nhu cầu của trẻ qua nhiều vấn đề như: Khả năng kiểm soát cảm xúc của trẻ, mức độ lo âu, kích động, sự linh hoạt của cơ thể,...Theo nghiên cứu từ Autism Research Institute, mỗi trẻ tự kỷ có phản ứng khác nhau với các phương pháp trị liệu, vì vậy việc cá nhân hóa chương trình thiền và yoga là rất quan trọng để đạt hiệu quả tối ưu.
• Bước 2:Lựa chọn bài tập phù hợp theo nhu cầu và khả năng của trẻ tự kỷ:

- Thiền:Tập thở sâu, lắng nghe âm thanh tự nhiên. Phụ huynh cần hướng dẫn trẻ hít thở chậm và sâu để giảm căng thẳng. Tiếp đến, cha mẹ nên tập cho trẻ ngồi yên và tập trung vào âm thanh của gió, nước hoặc tiếng nhạc nhẹ nhàng để tăng khả năng chú ý.

- Yoga:Các tư thế đơn giản như tư thế cây, tư thế mèo – bò, tư thế em bé. Những tư thế yoga trên giúp bé cải thiện thăng bằng, giảm lo âu, gia tăng sức khỏe tổng thể.

• Bước 3:Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ cần thực hiện trong môi trường yên tĩnh, khuyến khích trẻ thư giãn và không áp lực.
• Bước 4:Trong suốt quá trình trẻ tự kỷ luyện tập, cha mẹ nên theo dõi và điều chỉnh dựa trên tiến trình phát triển.

Quá trình thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ

3.  Thiền và Yoga trị liệu trong điều trị trẻ tự kỷ

Thiền và yoga giúp trẻ tự kỷ kiểm soát cảm xúc, hành vi, hỗ trợ cải thiện khả năng giao tiếp và điều hòa giác quan. Dưới đây là những bài tập thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ hiệu quả nhất:

3.1 Mantra (âm thanh yoga)

Mantra là phương pháp sử dụng âm thanh lặp đi lặp lại, giúp trẻ tự kỷ tập trung và giảm căng thẳng. Việc lặp lại những âm thanh nhẹ nhàng có tác dụng kích thích não bộ, hỗ trợ phát triển ngôn ngữ và giao tiếp. Theonghiên cứu từ Autism Research Institute, 65% trẻ tự kỷ có cải thiện đáng kể về khả năng tập trung và bình tĩnh sau 6 tuần thực hành âm thanh mantra. 

Hiện nay, âm thanh mantra được chia làm hai loại chính: "Om" – Âm thanh rung giúp thư giãn hệ thần kinh và "So-Ham" – Kết hợp với hơi thở giúp trẻ tập trung. Mantra là một trong những biện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ mang đến nhiều lợi ích như:

• Tạo sự tập trung: Việc lặp lại một âm thanh hoặc từ ngữ cụ thể giúp trẻ tự kỷ tập trung sự chú ý vào một điểm duy nhất, từ đó giảm bớt sự phân tán và tăng cường khả năng tập trung.
• Giảm căng thẳng và lo âu: Âm thanh mantra có tác dụng làm dịu hệ thần kinh, giúp trẻ tự kỷ giảm bớt cảm giác căng thẳng và lo âu.
• Tăng cường sự bình tĩnh: Mantra giúp trẻ tự kỷ kết nối với nội tâm, từ đó tăng cường sự bình tĩnh và cân bằng cảm xúc. Việc lặp lại mantra có thể giúp trẻ kiểm soát được những cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như tức giận hoặc sợ hãi.

Mantra là biện pháp yoga sử dụng âm thanh

3.2 Pranayama (nhận thức hơi thở)

Pranayama là bài tập kiểm soát hơi thở, giúp trẻ tự kỷ điều hòa nhịp tim, giảm căng thẳng và cải thiện nhận thức về cơ thể. Theonghiên cứu từ Harvard Medical School, thực hành pranayama trong 8 tuần giúp giảm 30% mức độ lo âu và tăng 45% khả năng kiểm soát cảm xúc ở trẻ tự kỷ. Hiện nay, biện pháp pranayama trong thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ được chia làm hai bài tập chính: 

• Hơi thở sâu (Deep Breathing): Hít vào bằng mũi, giữ vài giây, sau đó thở ra chậm qua miệng.
• Hơi thở luân phiên (Nadi Shodhana): Bịt một lỗ mũi khi hít vào và đổi bên khi thở ra, giúp trẻ thư giãn.

3.3 Asana (tư thế và bài thực hành)

Asana là các tư thế yoga giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng vận động, tăng cường khả năng tập trung và kiểm soát hành vi. Biện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ này được chia thành các bài tập nhỏ, tiêu biểu như:

• Tư thế Núi (Tadasana): Giúp trẻ đứng vững, cải thiện tư thế và tăng cường sự tập trung. Cách thực hiện đơn giản như sau: Đứng thẳng, hai chân chụm vào nhau, hai tay duỗi thẳng dọc theo thân, lòng bàn tay hướng vào trong. Hít thở sâu và giữ tư thế trong vài nhịp thở.
• Tư thế cái cây (Vrksasana): Giúp trẻ tự kỷ cải thiện thăng bằng và tăng cường sự tập trung. Cha mẹ có thể hướng dẫn bé thực hiện bằng các bước như: Đứng thẳng, dồn trọng lượng sang một chân, đặt bàn chân còn lại lên đùi trong của chân kia. Hai tay chắp trước ngực hoặc giơ lên cao. Giữ thăng bằng và hít thở sâu.
• Tư thế Con mèo - Con bò (Marjaryasana - Bitilasana): Giúp kéo giãn cột sống, giảm căng thẳng và cải thiện sự linh hoạt. Cách thực hiện đơn giản như sau: Quỳ gối, hai tay chống xuống sàn. Khi hít vào, võng lưng, ngẩng đầu. Khi thở ra, cong lưng, cúi đầu. Lặp lại vài lần.

Các tư thế Asana giúp cải thiện khả năng vận động

3.4 Savasana (thả lỏng sâu)

Savasana là tư thế nằm ngửa, giúp trẻ tự kỷ thư giãn hoàn toàn, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ. Theo nghiên cứu từ National Library of Medicine, 70% trẻ tự kỷ gặp vấn đề về giấc ngủ, áp dụngthực hành Savasana 10 phút mỗi ngày giúp cải thiện giấc ngủ của hơn 60% trẻ. Dưới đây là những bước thực hiện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ theo tư thế Savasana hiệu quả nhất:

• Bước 1: Phụ huynh hướng dẫn trẻ nằm ngửa trên thảm, hai tay duỗi thẳng, mắt nhắm. Nếu bé cảm thấy khó chịu khi nằm thẳng, cha mẹ có thể đặt gối dưới đầu gối hoặc lưng của trẻ.
• Bước 2: Hướng dẫn trẻ tập trung vào hơi thở và cảm nhận cơ thể. Hướng dẫn trẻ thả lỏng từng bộ phận cơ thể, từ đầu đến chân. Cha mẹ có thể sử dụng lời nói nhẹ nhàng để hướng dẫn, ví dụ: "Hãy thả lỏng trán, thả lỏng vai, thả lỏng tay,...". Nếu trẻ rối loạn phổ tự kỷ khó tập trung, có thể thử xoa bóp nhẹ nhàng hoặc sử dụng chăn đắp lên người bé nhằm tạo cảm giác an toàn.
• Bước 3: Tiếp đến, các bậc phụ huynh cần hướng dẫn trẻ hít thở sâu và chậm. Để gia tăng sự thư giãn, cha mẹ có thể dùng lời nói dẫn dắt trí tưởng tượng của bé vào những khung cảnh bình yên, ví dụ như bãi biển, khu vườn hoặc bầu trời xanh. Duy trì tư thế trong 5-10 phút, kết hợp nhạc thiền nhẹ nhàng.

3.5 Thiền định (thời gian im lặng/tỉnh táo)

Thiền định là một trong những biện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ đơn giản, dễ áp dụng nhất. Thiền định giúp trẻ rèn luyện sự tập trung, giảm căng thẳng và phát triển khả năng nhận thức. 

Theo Autism Research Institute, thiền định giúp tăng 40% khả năng kiểm soát hành vi và giảm 30% hành vi kích động ở trẻ tự kỷ. Hiện nay, có rất nhiều phương pháp thiền định phù hợp với trẻ tự kỷ, tiêu biểu như:

• Thiền tập trung vào hơi thở: Hướng dẫn trẻ tập trung vào hơi thở, cảm nhận sự lên xuống của bụng hoặc ngực. Khi trẻ bị xao nhãng, nhẹ nhàng hướng dẫn trẻ quay trở lại tập trung vào hơi thở.
• Biện pháp thiền tập trung vào cảm nhận của cơ thể: Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ tập trung vào các cảm giác trên cơ thể. Chẳng hạn, cảm giác của bàn chân chạm đất, cảm giác của tay trên đùi. Điều này giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ tăng cường nhận thức về cơ thể và giảm bớt sự nhạy cảm với các kích thích bên ngoài.
• Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ bằng hình ảnh: Đối với biện pháp này, phụ huynh cần hướng dẫn trẻ hình dung những khung cảnh bình yên như: Bãi biển, khu vườn hoặc bầu trời. Điều này giúp gia tăng cảm giác an toàn, cải thiện sự sáng tạo của bé.

Thiền định giúp trẻ tự kỷ thư giãn, giảm căng thẳng

3.6 Trò chơi, dụng cụ hỗ trợ vận động, điều hòa cảm giác

Trẻ tự kỷ thường có rối loạn giác quan, việc kết hợp các trò chơi và dụng cụ hỗ trợ có thể giúp điều hòa cảm giác và cải thiện sự phối hợp cơ thể. Theo nghiên cứu từ Journal of Autism and Developmental Disorders, các hoạt động vận động giúp cải thiện 50% khả năng điều hòa cảm giác và giảm 35% hành vi tự kích thích ở trẻ tự kỷ. Cha mẹ có thể áp dụng biện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ thông qua các dụng cụ:

• Bóng gai: Giúp trẻ kích thích các giác quan và cải thiện khả năng vận động.
• Đệm thăng bằng: Giúp trẻ rèn luyện khả năng thăng bằng và phối hợp vận động.
• Bóng yoga: Hỗ trợ trẻ tự điều chỉnh cảm giác và tăng cường vận động.
• Gối ôm nặng: Giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ giảm lo âu và tạo cảm giác an toàn.
• Trò chơi vận động: Những trò chơi kéo co, nhảy lò cò, xếp hình, lắp ráp, đu xà, xích đu,... hỗ trợ trẻ rối loạn phổ tự kỷ cải thiện sự linh hoạt của cơ thể. Bên cạnh đó, biện pháp này còn giúp trẻ gia tăng sự tự tin và cải thiện kỹ năng tương tác xã hội.

4. Câu chuyện thực tế: Khi thiền và Yoga thay đổi cuộc sống của trẻ tự kỷ

Thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ giúp thay đổi cuộc sống của rất nhiều trẻ đặc biệt. Trong đó, cóTôn Sở Dương- cậu bé mắc chứng tự kỷ và có niềm yêu thích với thiền và yoga.

Khi mới 2 tuổi, Sở Dương đã có những biểu hiện điển hình của trẻ tự kỷ như không có hứng thú chơi cùng bạn bè, gặp khó khăn trong giao tiếp và thường xuyên có những cơn cáu giận vô cớ. Gia đình cậu bé vô cùng lo lắng, đặc biệt là khi các bác sĩ cũng cho rằng Sở Dương có dấu hiệu chậm phát triển kỹ năng xã hội và kiểm soát cảm xúc kém.

Với mong muốn tìm một phương pháp giúp con cải thiện hành vi và cảm xúc, mẹ của Sở Dương đã đưa cậu đến một lớp học yoga dành cho trẻ em. Ban đầu, cậu bé cũng gặp nhiều khó khăn khi phải làm quen với môi trường mới và tập trung vào các động tác. Sau một thời gian ngắn, Sở Dương có nhiều thay đổi về mặt cảm xúc, hành vi.

Tôn Sở Dương thay đổi nhờ biện pháp yoga

Trước đây, Sở Dương thường xuyên cáu giận, phản ứng mạnh mẽ khi có điều gì không theo ý muốn. Tuy nhiên, nhờ các bài tập yoga tập trung vào Pranayama (hít thở có ý thức), cậu bé đã học cách điều chỉnh hơi thở và bình tĩnh hơn trong mọi tình huống.

Bài viết trên Mirai Care đã chia sẻ cho phụ huynh chi tiết về biện pháp thiền và yoga trị liệu điều trị trẻ tự kỷ. Hy vọng qua những thông tin trên, bạn sẽ hiểu rõ hơn về cách thức điều trị này và giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ cải thiện cuộc sống tốt nhất.