Thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào để hiệu quả?

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nội dung bài viết:

Thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào để đạt hiệu quả không chỉ giúp chúng cải thiện khả năng giao tiếp, học tập và hòa nhập xã hội mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện trong tương lai. Bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ cùng các bậc phụ huynh khám phá những yếu tố quan trọng để xây dựng một giờ can thiệp tối ưu, đảm bảo trẻ đạt được tiến bộ bền vững.

1. Những yếu tố cần cân nhắc khi thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ

Mỗi trẻ tự kỷ đều có những đặc điểm riêng về nhận thức, hành vi và cảm xúc. Bởi vậy, để thiết kế một giờ can thiệp đạt hiệu quả cao, chương trình cần được cá nhân hóa theo nhu cầu của từng trẻ. 

1.1 Sự tập trung của trẻ ở mức độ như thế nào?

Mức độ tập trung của mỗi một trẻ tự kỷ là không đồng đều và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập. Để cải thiện sự tập trung, các bậc phụ huynh có thể áp dụng một số chiến lược sau:

• Điều chỉnh thời gian hoạt động hợp lý: Nếu trẻ tự kỷ khó tập trung trong thời gian dài, hãy chia nhỏ nội dung thành các phần ngắn, kết hợp với khoảng nghỉ hợp lý để giúp trẻ duy trì sự hứng thú.
• Xây dựng môi trường học tập tối ưu: Hạn chế tiếng ồn, điều chỉnh ánh sáng phù hợp và sắp xếp không gian gọn gàng để giảm bớt các yếu tố gây xao nhãng trẻ tự kỷ.
• Ứng dụng công cụ hỗ trợ trực quan: Hình ảnh, video hoặc các vật dụng minh họa sẽ giúp trẻ tự kỷ dễ hiểu hơn, đồng thời kéo dài thời gian tập trung.

Sử dụng thẻ hình ảnh giúp trẻ tự kỷ dễ hiểu và tập trung hơn

1.2 Hứng thú của trẻ là gì?

Mức độ hứng thú cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào để đạt hiệu quả cao. Khi được tiếp cận vào các hoạt động yêu thích, trẻ tự kỷ sẽ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và tích cực hơn.

• Xác định sở thích cá nhân: Quan sát và xác định trẻ tự kỷ thích những chủ đề nào, chẳng hạn như động vật, xe cộ, âm nhạc hoặc nghệ thuật.
• Cá nhân hoá bài học dựa trên sở thích: Nếu trẻ thích vẽ, có thể tận dụng tranh ảnh để dạy kỹ năng nhận diện cảm xúc. Nếu trẻ thích xếp hình, có thể sử dụng trò chơi ghép tranh để rèn luyện tư duy logic.
• Luân phiên các hoạt động để tránh nhàm chán: Thay đổi cách tiếp cận giúp trẻ tự kỷ luôn hào hứng và tăng khả năng tiếp thu.

1.3 Mục tiêu cải thiện mong muốn

Mỗi buổi can thiệp cần có mục tiêu rõ ràng, phù hợp với khả năng của trẻ tự kỷ để đảm bảo hiệu quả tốt nhất. 

• Tăng cường khả năng giao tiếp: Sử dụng thẻ hình ảnh, trò chơi hỏi đáp hoặc các tình huống thực tế để giúp trẻ tự kỷ tương tác tốt hơn.
• Phát triển kỹ năng xã hội: Hướng dẫn trẻ cách ứng xử trong các tình huống thường gặp như: chào hỏi, xếp hàng hoặc chia sẻ đồ chơi.
• Cân bằng cảm xúc và điều chỉnh hành vi:Dạy trẻ các kỹ thuật điều hòa cảm xúc như hít thở sâu, đếm số hoặc sử dụng lịch trình trực quan để dự đoán trước hoạt động tiếp theo.
• Cải thiện khả năng học tập: Điều chỉnh nội dung theo năng lực của trẻ, tập trung vào các kỹ năng như nhận diện chữ cái, số đếm hoặc rèn luyện vận động tinh.

Những yếu tố cần cân nhắc khi thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ

Tìm hiểu ngay

2. Các bước thiết kế giờ can thiệp hiệu quả

Thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào để đạt hiệu quả cao, cần tuân thủ các bước sau đây: 

Các bước thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào là hiệu quả

3. Mẫu giờ can thiệp thực tế cho trẻ tự kỷ

Một buổi can thiệp hiệu quả cần được thiết kế theo trình tự hợp lý, giúp trẻ tự kỷ duy trì sự tập trung và hứng thú trong suốt quá trình học tập.

3.1 Giai đoạn khởi động (5 phút)

Mục tiêu của phần này là giúp trẻ làm quen với buổi học, tạo cảm giác an toàn và sẵn sàng tham gia các hoạt động tiếp theo:

• Hoạt động mở đầu nhẹ nhàng: Hát một bài hát quen thuộc, đọc một câu chuyện ngắn hoặc thực hiện các động tác đơn giản theo nhịp điệu.
• Kích thích giác quan: Cho trẻ chạm vào các vật liệu có kết cấu khác nhau, vỗ tay theo nhịp, chơi với đèn màu hoặc các đồ chơi phát ra âm thanh.
• Tương tác xã hội: Trò chuyện ngắn, gọi tên trẻ hoặc cùng nhau thực hiện một cử chỉ chào hỏi đơn giản để khuyến khích trẻ giao tiếp.
• Thúc đẩy cảm xúc tích cực: Tái hiện một tình huống vui nhộn hoặc mô phỏng hành động mà trẻ yêu thích, giúp trẻ có tâm lý thoải mái trước khi bước vào phần chính. (ví dụ: Giả vờ làm động tác con vật).

3.2 Giai đoạn trọng tâm (15-20 phút)

Đây là thời gian trẻ được tiếp cận với các kỹ năng mới và rèn luyện những kỹ năng đã học trước đó:

Phát triển kỹ năng mới

• Kỹ năng giao tiếp: Sử dụng tranh ảnh, đồ vật hoặc ngôn ngữ cử chỉ để hướng dẫn trẻ gọi tên đồ vật, mô tả sự vật xung quanh hoặc phản hồi khi được hỏi.
• Kỹ năng vận động: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động như xếp hình, cầm nắm đồ vật hoặc điều khiển tay chân theo hướng dẫn để rèn luyện sự phối hợp.
• Kỹ năng tự lập: Dạy trẻ thực hiện các thao tác đơn giản như thu dọn đồ chơi, rửa tay hoặc mặc áo để nâng cao tính tự chủ.

Củng cố kỹ năng đã học

• Ôn tập thông qua trò chơi: Lặp lại những bài học trước bằng các hình thức vui nhộn, giúp trẻ ghi nhớ dễ dàng hơn. Ví dụ, nếu trẻ đã học tên con vật, có thể yêu cầu trẻ ghép tranh con vật với tiếng kêu của chúng.
• Khuyến khích trẻ chủ động: Đặt câu hỏi mở hoặc để trẻ lựa chọn hoạt động tiếp theo, giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn khi sử dụng các kỹ năng đã học.

3.3 Giai đoạn giải lao (5 phút)

Sau khi tập trung vào bài học, trẻ cần thời gian thư giãn để phục hồi năng lượng và chuẩn bị cho hoạt động tiếp theo:

• Thư giãn nhẹ nhàng: Cho trẻ chơi các trò vận động đơn giản như lăn bóng, nhảy theo nhạc hoặc di chuyển qua chướng ngại vật nhỏ.
• Tạo không gian yên tĩnh: Để trẻ nghỉ ngơi trong môi trường ít kích thích, nghe nhạc nhẹ hoặc quan sát hình ảnh thiên nhiên.
• Giải phóng năng lượng: Hướng dẫn trẻ hít thở sâu, chơi với đồ chơi mềm hoặc trải nghiệm âm thanh tự nhiên như tiếng chim hót, tiếng nước chảy.

3.4 Giai đoạn kết thúc (5 phút)

Giai đoạn này giúp tổng kết buổi học và chuẩn bị cho sự tiếp nối:

• Đánh giá nhanh: Hỏi trẻ (nếu trẻ có thể giao tiếp) hoặc quan sát cảm xúc để biết trẻ cảm thấy thế nào về buổi học.
• Ghi nhận nỗ lực: Biểu dương những thành tích trẻ đạt được trong buổi học. Dùng lời khen cụ thể: “Con đã làm rất tốt khi ghép hình,” hoặc sử dụng bảng thưởng (dán sticker, gắn sao) để tạo động lực.
• Dự đoán buổi tiếp theo: Dùng lời động viên, gợi ý trước về nội dung buổi sau: “Lần sau chúng ta sẽ học về màu sắc nhé!”.
• Chuyển giao mượt mà: Thực hiện các động tác thân quen như chào tạm biệt hoặc giao đồ chơi yêu thích để giúp trẻ cảm thấy an toàn.

Lưu ý:

• Thời gian cho từng giai đoạn có thể được điều chỉnh linh hoạt tùy theo khả năng tập trung và nhu cầu của từng trẻ.
• Các hoạt động cần được thiết kế cá nhân hóa, phù hợp với sở thích và trình độ phát triển của trẻ.

Sau phần trọng tâm, trẻ cần nghỉ ngơi để giảm căng thẳng

4. Những mẹo quan trọng khi thiết kế giờ can thiệp

Thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ là một yếu tố quan trọng trong quá trình hỗ trợ phát triển cho các em. Dưới đây là một số mẹo quan trọng giúp tối ưu hóa việc thiết kế chương trình can thiệp:

• Lịch trình cố định và dễ hiểu: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc đối phó với sự thay đổi đột ngột, vì vậy việc tạo ra một lịch trình cố định nhưng linh hoạt giúp trẻ cảm thấy an toàn và dễ dàng theo dõi.
• Đặt mục tiêu rõ ràng và cụ thể:Mục tiêu ngắn hạn: Tập trung vào các kỹ năng cụ thể và đơn giản trong mỗi buổi học (ví dụ: học cách chỉ tay để yêu cầu đồ vật). Mục tiêu dài hạn: Xây dựng lộ trình phát triển kỹ năng theo thời gian, chẳng hạn như giao tiếp, tự lập và quản lý cảm xúc.
• Duy trì thái độ tích cực và kiên nhẫn:Không ép buộc nếu trẻ không hợp tác, thay vào đó hãy tìm cách tạo động lực nhẹ nhàng. Luôn mỉm cười, động viên và giữ thái độ tích cực để trẻ cảm thấy thoải mái.
• Môi trường yên tĩnh: Giảm tiếng ồn, ánh sáng mạnh và yếu tố gây xao nhãng để trẻ dễ dàng tập trung.
• Khuyến khích giao tiếp: Cung cấp cơ hội cho trẻ thực hành giao tiếp và tương tác xã hội.
• Kỹ năng tự chăm sóc: Giúp trẻ tự thực hiện các công việc đơn giản trong sinh hoạt hàng ngày như ăn uống, vệ sinh cá nhân. Những kỹ năng này không chỉ hỗ trợ phát triển sự độc lập mà còn tăng sự tự tin cho trẻ.
• Theo dõi tiến độ: Can thiệp cần được thực hiện liên tục và điều chỉnh dựa trên sự tiến bộ của trẻ. Việc theo dõi kết quả và thường xuyên đánh giá sẽ giúp điều chỉnh phương pháp và cách thức can thiệp sao cho hiệu quả nhất.
• Khen thưởng và động viên: Khi trẻ thực hiện tốt một nhiệm vụ, hãy khen ngợi và động viên để trẻ cảm thấy tự hào về bản thân. Điều này giúp trẻ học được cách ứng xử tích cực và xây dựng kỹ năng mới.

Những mẹo quan trọng khi thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ

Mỗi trẻ tự kỷ đều có những đặc điểm và nhu cầu khác nhau. Vì vậy việc thiết kế giờ can thiệp cho trẻ tự kỷ như thế nào cần phải linh hoạt và điều chỉnh sao cho phù hợp với từng trẻ. Sự kiên nhẫn cùng sự hỗ trợ từ gia đình, giáo viên và các chuyên gia sẽ góp phần tạo nên một môi trường phát triển thuận lợi, giúp trẻ tự tin và tiến bộ từng ngày. Đừng quên theo dõi Mirai Care để biết thêm nhiều thông tin hữu ích về trẻ tự kỷ.