11 mẹo giúp trẻ tăng động ăn uống ngon nên biết

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

“Con không chịu ăn…”, “Mới ăn vài miếng là bỏ chạy…” — đó là những lời than quen thuộc của nhiều cha mẹ có con tăng động. Không chỉ khiến việc ăn uống trở thành “cuộc chiến”, tình trạng này còn ảnh hưởng đến sức khỏe, sự phát triển thể chất và tâm lý của trẻ. Nhưng đừng lo, chỉ cần một chút thấu hiểu và vài mẹo nhỏ trong ăn uống, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con ăn ngon miệng hơn, bình tĩnh hơn và vui vẻ trong từng bữa ăn. Cùng Mirai Care tìm hiểu các mẹo giúp trẻ tăng động ăn uống ngon trong bài viết dưới đây. 

1. Vì sao trẻ tăng động kén ăn?

1.1. Tác động của thuốc điều trị ADHD

Một số loại thuốc điều trị tăng động giảm chú ý (đặc biệt là thuốc kích thích thần kinh như methylphenidate hoặc amphetamine) có thể làm giảm cảm giác thèm ăn. Trẻ đang dùng thuốc thường ăn ít hơn vào ban ngày, dẫn đến thiếu năng lượng, giảm cân, hoặc thiếu vi chất dinh dưỡng nếu cha mẹ không có kế hoạch bù đắp hợp lý.

1.2. Rối loạn cảm giác và sự nhạy cảm quá mức

Nhiều trẻ tăng động đi kèm với rối loạn cảm giác (sensory processing disorder) – khiến trẻ nhạy cảm với mùi, vị, hoặc kết cấu thức ăn. Ví dụ, trẻ có thể từ chối thực phẩm mềm, nhớt (như cháo, súp), hoặc sợ mùi tanh của cá. Khi đó, việc ăn uống không còn là niềm vui mà trở thành “nỗi sợ” khiến trẻ kén ăn, biếng ăn kéo dài.

1.3. Khó tập trung trong bữa ăn

Trẻ ADHD rất dễ bị xao nhãng, chỉ một âm thanh nhỏ, hay vật thể lạ cũng khiến trẻ ngừng ăn. Việc ngồi yên trên ghế trong 15 - 20 phút để ăn hết khẩu phần là điều vô cùng khó khăn. Nhiều phụ huynh phải đuổi theo con, hoặc ép ăn, khiến bữa ăn trở nên căng thẳng và phản tác dụng.

Trẻ tăng động kén ăn do nhiều lý do khác nhau

2. Mẹo giúp trẻ tăng động ăn uống ngon

2.1. Chế độ ăn ngừng tăng đường huyết

Các thực phẩm giàu protein (chất đạm) như cá, thịt bò nạc, thịt gia cầm, thịt lợn, trứng, sữa ít béo, các loại đậu và hạt… đều có tác dụng tích cực với người bị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Protein giúp não sản sinh chất dẫn truyền thần kinh, hỗ trợ tế bào não liên lạc hiệu quả hơn, từ đó cải thiện khả năng tập trung và kiểm soát hành vi.

Ngoài ra, protein còn giúp ổn định đường huyết, ngăn các cơn tăng đường đột ngột – yếu tố có thể khiến triệu chứng tăng động trở nên nghiêm trọng hơn. Việc bổ sung thực phẩm giàu đạm, đặc biệt là vào buổi sáng, giúp cơ thể tạo ra năng lượng và chất dẫn truyền thần kinh cần thiết để “đánh thức” não bộ.

Khi kết hợp protein với carbohydrate phức hợp (giàu chất xơ, ít đường), hiệu quả kiểm soát triệu chứng ADHD được cải thiện rõ rệt, kể cả khi đang sử dụng thuốc điều trị. Ngược lại, carbohydrate tinh chế như bánh mì trắng, bánh quế… khiến đường huyết tăng nhanh, gây mất tập trung và dễ kích động – tương tự như ăn đường tinh luyện.

Thay vì vậy, nên chọn bữa sáng giàu đạm và chất xơ như sữa, yến mạch, bơ đậu phộng, bánh mì nguyên hạt. Sự kết hợp giữa protein, chất béo tốt và chất xơ giúp giải phóng năng lượng ổn định, duy trì mức đường huyết cân bằng, nhờ đó hỗ trợ tăng khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và cảm xúc tốt hơn cho cả trẻ em lẫn người lớn.

2.2. Bổ sung omega-3 

Bổ sung omega-3 là một trong những cách giúp trẻ tăng động giảm chú ý (ADHD) ăn ngon và khỏe mạnh hơn. Loại axit béo này hỗ trợ cải thiện hành vi như bốc đồng, hiếu động quá mức, đồng thời giúp não bộ hoạt động ổn định hơn.

Omega-3 là chất béo thiết yếu mà cơ thể không tự sản xuất được, cần bổ sung qua thực phẩm như cá hồi, cá thu, hạt lanh, óc chó… hoặc thực phẩm chức năng theo hướng dẫn của bác sĩ. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ ADHD thường có nồng độ omega-3 thấp hơn bình thường, dẫn đến khả năng tập trung kém và dễ kích động.

Các nghiên cứu lâm sàng ghi nhận: sau 3 tháng bổ sung omega-3, khoảng 25% trẻ giảm rõ triệu chứng tăng động; sau 6 tháng, con số này tăng lên 50%. Đây là kết quả khả quan đối với một dưỡng chất an toàn, ít tác dụng phụ.

Các chuyên gia khuyến nghị 700–1000 mg/ngày cho trẻ nhỏ và 1500–2000 mg/ngày cho trẻ lớn hơn, giúp hỗ trợ phát triển trí não, cải thiện hành vi và khả năng tập trung.

Mẹo giúp trẻ tăng động ăn uống ngon số 2: Bổ sung omega-3

2.3. Hạn chế hóa chất

Một mẹo giúp trẻ tăng động giảm chú ý (ADHD) ăn ngon và khỏe mạnh hơn là hạn chế hóa chất và phụ gia nhân tạo trong thực phẩm. Các chất này có thể khiến trẻ hiếu động hơn, thậm chí làm nặng thêm triệu chứng ADHD. Những món như bánh pho mát, kẹo, ngũ cốc nhiều màu thường chứa chất bảo quản, phẩm màu và hương liệu tổng hợp.

Để tránh hấp thụ hóa chất, cha mẹ nên đọc kỹ nhãn thành phần và ưu tiên thực phẩm tươi, chưa qua chế biến – vì chúng hầu như không chứa phụ gia. Đồng thời, nên hạn chế thực phẩm chế biến sẵn như bánh mì, pizza, bánh quy và thay thế nước ngọt bằng nước ép trái cây nguyên chất.

Việc giảm hóa chất trong chế độ ăn giúp ổn định hành vi, cải thiện khả năng tập trung và tăng cảm giác ngon miệng cho trẻ.

2.4. Dùng một số loại thảo mộc kích thích ăn ngon

Các chuyên gia khuyến khích sử dụng thảo mộc tự nhiên như một biện pháp hỗ trợ an toàn giúp kiểm soát triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Một số loại như nhân sâm và bạch quả (ginkgo biloba) được chứng minh giúp tăng tuần hoàn máu lên não, cải thiện trí nhớ, khả năng tập trung và sự tỉnh táo.

Ngoài ra, các nghiên cứu cho thấy sự kết hợp giữa tía tô đất (lemon balm) và cây nữ lang (valerian) có tác dụng giảm lo âu, thư giãn và cải thiện giấc ngủ ở trẻ tăng động. Việc ngủ đủ và sâu hơn giúp trẻ ổn định cảm xúc, giảm bốc đồng và dễ tập trung trong học tập.

Tuy nhiên, thảo mộc không nên tự ý sử dụng, vì liều lượng và cách kết hợp có thể khác nhau tùy từng trẻ. Cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ trị liệu hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đạt hiệu quả tốt và đảm bảo an toàn.

2.5. Chia nhỏ khẩu phần ăn

Với trẻ nhỏ hoặc trẻ tăng động kém ăn, một đĩa thức ăn quá đầy có thể khiến các em cảm thấy ngán hoặc sợ ăn. Vì vậy, cha mẹ nên cho con ăn từng phần nhỏ thay vì dọn ra quá nhiều cùng lúc. Khi trẻ ăn hết mà vẫn còn đói, các em sẽ tự xin thêm, giúp việc ăn uống trở nên thoải mái và vui vẻ hơn.

Bạn có thể chia nhỏ món ăn để trẻ dễ ăn hơn. Ví dụ, cắt bánh mì sandwich thành 4 phần nhỏ hoặc cắt chéo, món ăn sẽ trông hấp dẫn hơn và trẻ dễ cầm. Với burger hay bánh ngọt, hãy cắt đôi hoặc chia nhỏ thành miếng vừa tay. Cách này giúp trẻ ăn gọn gàng, không bị ngán và cảm thấy “ăn hết” là việc dễ dàng.

Khi khẩu phần vừa đủ và trình bày đẹp mắt, trẻ sẽ ăn ngon miệng hơn, ít bị áp lực, và dần hình thành thói quen ăn uống tích cực, vui vẻ hơn mỗi ngày.

Chia nhỏ khẩu phần ăn để trẻ không bị áp lực

2.6. Sử dụng thực phẩm nguyên kem

Trẻ tăng động thường có mức chuyển hóa năng lượng cao nhưng lại ăn ít do thuốc hoặc giảm tập trung khi ăn. Vì vậy, cha mẹ nên chọn những loại thực phẩm giàu năng lượng nhưng vẫn đảm bảo dinh dưỡng, để chỉ cần một lượng nhỏ cũng có thể cung cấp đủ calo cho trẻ.

Thực phẩm nguyên kem là lựa chọn lý tưởng trong trường hợp này. Không chỉ giàu chất béo tốt, loại thực phẩm này còn giúp tăng cảm giác béo ngậy, thơm ngon, khiến trẻ dễ ăn hơn.

Một số gợi ý cho cha mẹ:

• Sữa nguyên kem hoặc sữa chua nguyên kem: cung cấp năng lượng cao hơn loại tách béo, đồng thời hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu như A, D, E, K.
• Phô mai, bơ động vật, bơ đậu phộng: là nguồn chất béo tự nhiên giúp trẻ tăng cân khỏe mạnh, không gây kích thích thần kinh như đường hoặc caffeine.
• Thêm dầu tốt vào món ăn: chỉ cần 1 thìa nhỏ dầu ô liu, dầu dừa hoặc dầu hạt lanh trộn vào cơm, cháo hay sinh tố là có thể tăng thêm 100–200 kcal mà không làm thay đổi mùi vị nhiều.

Tuy nhiên, cha mẹ cần phân biệt rõ giữa chất béo tốt và chất béo xấu. Hạn chế tối đa đồ chiên rán, fastfood, bơ thực vật công nghiệp vì các loại này chứa trans fat — gây hại cho tim mạch và có thể khiến hành vi tăng động trở nên khó kiểm soát hơn.

2.7. Chuẩn bị đồ ăn vặt cho trẻ

Rất nhiều trẻ tăng động thích ăn vặt — và thay vì cố gắng cấm đoán hoàn toàn, cha mẹ có thể biến thói quen đó thành cơ hội bổ sung dinh dưỡng.

Điều quan trọng là chủ động chuẩn bị đồ ăn vặt lành mạnh, thay vì để trẻ chọn ngẫu nhiên những món không tốt.

Một số đồ ăn vặt tốt cho trẻ tăng động kén ăn mà cha mẹ có thể thử:

• Sinh tố trái cây + sữa chua Hy Lạp + hạt chia: vừa mát, vừa ngọt tự nhiên, lại cung cấp omega-3, canxi và chất xơ.
• Bánh yến mạch – chuối – trứng: dễ làm, không cần đường tinh luyện, giàu năng lượng và protein.
• Thanh năng lượng homemade: trộn yến mạch, mật ong, bơ hạt, ép thành thanh nhỏ để trẻ có thể mang đi học hoặc ăn giữa buổi.
• Trái cây sấy không đường: như xoài, táo, dâu… giúp trẻ “ăn vặt” nhưng vẫn nhận được vitamin và khoáng chất.

Chuẩn bị các món đồ ăn vặt lành mạnh cho trẻ tăng động

2.8. Đảm bảo trẻ có đủ sắt

Một nguyên nhân thường bị bỏ qua khiến trẻ tăng động kén ăn, mệt mỏi, khó tập trung chính là thiếu sắt.

Sắt đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo máu và vận chuyển oxy đến não. Khi thiếu sắt, trẻ dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, cáu gắt, giảm chú ý — các triệu chứng có thể bị nhầm lẫn với ADHD hoặc làm ADHD trầm trọng hơn.

Để đảm bảo trẻ có đủ sắt, cha mẹ nên:

• Bổ sung thịt đỏ (bò, heo nạc), gan gà, trứng vào thực đơn ít nhất 3 lần/tuần.
• Kết hợp thực vật giàu sắt như rau cải bó xôi, đậu lăng, bí đỏ, đậu phụ, mè đen…
• Cho trẻ uống thêm nước cam, kiwi hoặc ổi cùng bữa ăn – vitamin C giúp tăng hấp thu sắt lên đến 3 lần.

Nếu trẻ ăn ít hoặc chậm tăng cân, nên kiểm tra định kỳ ferritin huyết thanh (chỉ số sắt dự trữ trong cơ thể).

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến nghị bổ sung sắt dạng siro hoặc viên uống – nhưng tuyệt đối không tự ý dùng vì dư sắt cũng có thể gây rối loạn tiêu hóa, buồn nôn hoặc táo bón.

2.9. Trình bày món ăn hấp dẫn, thú vị

Đối với trẻ tăng động, giác quan đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc quyết định “ăn hay không ăn”.

Một món ăn nhìn hấp dẫn, có màu sắc tươi tắn và hình dáng vui nhộn sẽ dễ dàng thu hút sự chú ý của trẻ và khiến trẻ cảm thấy hứng thú.

Cha mẹ có thể thử:

• Tạo hình món ăn: cắt rau củ, cơm, trứng thành hình thú, ngôi sao, trái tim... Mỗi bữa ăn là một “bức tranh nhỏ” đầy màu sắc.
• Kết hợp màu tự nhiên từ củ dền, bí đỏ, rau chân vịt... để làm cơm cuộn, bánh xôi hay mì rau củ.
• Cho trẻ tham gia chuẩn bị bữa ăn: trẻ có thể tự rắc phô mai lên pizza mini, trộn salad, hoặc chọn rau củ muốn ăn. Khi trẻ có “dấu ấn” của mình trong món ăn, chúng sẽ tự hào và chủ động thử.

Hãy nhớ: trẻ tăng động dễ chán, nên việc đổi món và biến hóa cách trình bày rất quan trọng. Không cần cầu kỳ, chỉ cần một chút sáng tạo là đủ khiến trẻ cảm thấy ăn uống là niềm vui, không còn là áp lực.

2.10. Tạo ra không gian ăn yên tĩnh

Một trong những khó khăn lớn nhất của trẻ tăng động là khả năng duy trì sự chú ý.

Chỉ cần TV bật, âm nhạc vang lên hoặc người lớn nói chuyện to là trẻ lập tức mất tập trung, đứng dậy hoặc quên ăn. Vì thế, môi trường ăn uống yên tĩnh, ít kích thích chính là “bí kíp” giúp con ăn tốt hơn.

Cha mẹ nên:

• Tắt TV, điện thoại, nhạc nền ồn ào trong bữa ăn.
• Tránh cho trẻ vừa ăn vừa xem hoạt hình, vì sẽ khiến trẻ “nhai trong vô thức”.
• Giữ không gian gọn gàng, bàn ăn có ánh sáng ấm, ghế vừa tầm, tránh gây khó chịu.
• Nếu trẻ vẫn khó ngồi yên, có thể giảm thời gian ăn xuống 10–15 phút, rồi dần kéo dài khi trẻ quen.

Hãy tạo cho trẻ thói quen rằng “ăn là để nạp năng lượng cho cơ thể”, và đó là khoảnh khắc bình an, không bị làm phiền.

Cha mẹ nên cho trẻ ăn trong không gian yên tĩnh

2.11. Giữ bình tĩnh, không cáu giận

Bữa ăn của trẻ tăng động đôi khi trở thành “cuộc chiến” không hồi kết. Trẻ không chịu ăn, cha mẹ bực mình, rồi quát mắng, thậm chí ép ăn. Nhưng điều này chỉ khiến tình hình xấu đi.

Trẻ ADHD rất nhạy với cảm xúc của người lớn. Khi cảm nhận sự căng thẳng hoặc giận dữ, cơ thể trẻ tiết ra hormone stress (cortisol), làm ức chế cảm giác thèm ăn. Vì thế, càng ép – trẻ càng sợ ăn.

Hãy thử thay đổi cách tiếp cận:

• Giữ giọng nói nhẹ nhàng, tôn trọng con.
• Không ép buộc, chỉ đưa ra lựa chọn: “Hôm nay con thích ăn trứng hay cá?”. Khi được quyền chọn, trẻ sẽ thấy mình được tôn trọng và dễ hợp tác hơn.
• Khen ngợi những tiến bộ nhỏ: “Con ăn thêm một muỗng rồi, giỏi quá!”.
• Không so sánh với anh chị hoặc bạn bè, vì điều đó khiến trẻ tự ti và phản kháng.

Quan trọng nhất, cha mẹ cần hiểu rằng: mục tiêu không phải là ăn hết bát cơm, mà là xây dựng mối quan hệ tích cực giữa trẻ và thức ăn.

3. Một số câu hỏi liên quan

3.1. Trẻ tăng động ăn vặt có hại không?

Câu trả lời là không hẳn, miễn là ăn vặt đúng cách.

Trẻ tăng động thường tiêu hao năng lượng nhanh, nên các bữa ăn phụ là cần thiết để bổ sung năng lượng và ổn định đường huyết. Tuy nhiên, nếu trẻ ăn quá nhiều đồ ngọt, snack, nước ngọt có ga thì có thể khiến đường huyết dao động mạnh, làm tăng mức hiếu động và giảm tập trung.

Cha mẹ nên chủ động chuẩn bị đồ ăn vặt lành mạnh như: trái cây tươi, sinh tố, sữa chua, bánh yến mạch hoặc hạt rang không muối. Những lựa chọn này vừa tốt cho não bộ, vừa giúp trẻ ăn ngon miệng hơn ở bữa chính.

3.2. Bữa sáng có quan trọng với trẻ tăng động không? 

Rất quan trọng. Bữa sáng là “nhiên liệu” khởi động não bộ và cơ thể sau một đêm dài. Trẻ tăng động nếu bỏ bữa sáng dễ bị tụt đường huyết, giảm tập trung, dễ cáu gắt và bốc đồng trong giờ học. Bữa sáng lý tưởng nên có protein (trứng, sữa, phô mai), tinh bột phức (bánh mì nguyên cám, yến mạch) và một chút chất béo tốt để duy trì năng lượng.

3.3. Nên làm gì để con không chán ăn sau những miếng đầu tiên?

Trẻ tăng động dễ mất tập trung và nhanh chán. Vì vậy, bí quyết là giữ cho bữa ăn ngắn gọn, thú vị và linh hoạt.

Cha mẹ có thể:

• Chia nhỏ khẩu phần, mỗi phần một món khác nhau để trẻ cảm thấy “được khám phá”.
• Đổi món thường xuyên, xen kẽ món khô – món ướt, món mặn – món ngọt nhẹ.
• Khen ngợi khi trẻ ăn tốt và không ép buộc khi trẻ muốn dừng.

>>> Xem thêm:

• GIẢI ĐÁP: Chế độ ăn cho trẻ tăng động như thế nào hợp lý?
• 5+ Các loại thực phẩm giúp bổ sung Omega-3 cho trẻ tăng động

Kết luận

Giúp trẻ tăng động ăn ngon không phải chuyện ngày một ngày hai, đó là hành trình cần sự kiên nhẫn và yêu thương từ cha mẹ. Hãy áp dụng những mẹo nhỏ mà Mirai Care gợi ý mỗi ngày, và ba mẹ sẽ thấy điều kỳ diệu, khi con bắt đầu ăn ngon, cuộc sống gia đình cũng trở nên nhẹ nhàng và hạnh phúc hơn.

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!