Trí thông minh của trẻ bị bại não có bị ảnh hưởng không? 

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Nội dung bài viết: 

Trí thông minh của trẻ bị bại nãolà nỗi băn khoăn, lo lắng đối với những bậc phụ huynh. Liệu các em trẻ mắc bại não có thể phát triển trí thông minh như những đứa trẻ bình thường khác. Có một sự thực là bại não chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến khả năng vận động của trẻ, nhưng không đồng nghĩa với suy giảm trí tuệ ở mọi trường hợp. Việc hiểu đúng sự khác biệt này sẽ giúp định hướng can thiệp và hỗ trợ hiệu quả hơn cho trẻ. Hãy cùngMirai Caretìm hiểu về vấn đề này thông qua bài viết dưới đây nhé!

1. Bại não và trí thông minh: Có liên quan trực tiếp đến nhau?

Bại não - Cerebral Palsy là một nhóm rối loạn ảnh hưởng đến chuyển động, tư thế và khả năng phối hợp, do tổn thương não bộ trước, trong hoặc sau khi sinh (thường là trước 2 tuổi). Đây là tình trạng thần kinh chủ yếu ảnh hưởng đến chức năng vận động nhưng không mặc định là yếu tố cốt lõi quyết định đến khả năng trí tuệ của trẻ. 

Trí thông minh của trẻ bị bại não rất đa dạng và không thể dự đoán dựa vào những hạn chế thể chất của trẻ. Mặc dù bại não xuất phát từ tổn thương não bộ ảnh hưởng đến kiểm soát vận động, nhưng không phải lúc nào cũng gây ảnh hưởng đến khả năng nhận thức theo cùng một cách. 

Bại não gây ảnh hưởng đến chức năng vận động của trẻ nhưng không quyết định khả năng trí tuệ

Nhiều trẻ có biểu hiện thể chất nặng của bại não vẫn duy trì khả năng học tập, ghi nhớ và hiểu biết xuất sắc dù có khó khăn về chuyển động.Nghiên cứu từ Tổ chức Cerebral Palsy Alliance Research Foundation (CPARF) cho thấy khoảng 1 trong 2 người mắc bại não gặp một mức độ chậm phát triển trí tuệ nào đó, trong đó khoảng 20% có tình trạng suy giảm nhận thức nghiêm trọng hơn.

Tỷ lệ trẻ bại não gặp chậm phát triển trí tuệ dao động từ 30-50%, tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của tổn thương não. Con số thống kê này cho thấy một phần đáng kể trẻ bại não vẫn duy trì khả năng trí tuệ bình thường hoặc cao hơn bình thường. 

Phụ huynh cần nắm rõ tình trạng của con để có phương án chăm sóc phù hợp

Hiểu rõ sự phân biệt này rất quan trọng đối với cha mẹ, nhà giáo dục và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe khi xây dựng các chiến lược hỗ trợ phù hợp cho những đứa trẻ này.

2. Cần phân biệt rõ ở trẻ bại não: Trí thông minh và khả năng vận động là hai chuyện khác nhau

Một quan niệm sai lầm phổ biến của phụ huynh là đánh đồng khả năng chuyển động hạn chế với trí thông minh kém, dẫn đến bỏ lỡ cơ hội trong thời kỳ can thiệp quan trọng cho trẻ bại não. Trẻ bị bại não thể co cứng hoặc thể múa vờn có thể gặp khó khăn đáng kể trong phát âm và viết nhưng vẫn có khả năng ghi nhớ và suy luận xuất sắc. 

Trí thông minh của trẻ bị bại não cần được đánh giá độc lập với khả năng thể chất để đảm bảo các can thiệp giáo dục và trị liệu phù hợp. Những hạn chế về thể chất trong kiểm soát vận động có thể che lấp tiềm năng nhận thức thực sự của trẻ, tạo ra rào cản đối với các phương pháp đánh giá truyền thống. 

Trẻ có hạn chế vận động nghiêm trọng có thể xuất hiện ít phản hồi hoặc tham gia kém, trong khi thực tế chúng sở hữu kỹ năng quan sát nhạy bén và khả năng xử lý nhận thức tốt. Ngược lại, trẻ bại não thể hỗn hợp thường đối mặt với nguy cơ chậm phát triển cả vận động và nhận thức cao hơn do tổn thương não rộng rãi hơn.

Phụ huynh nên can thiệp các biện pháp sớm để cải thiện khả năng nhận thức của trẻ

Việc nhận ra sự phân biệt giữa khả năng thể chất và nhận thức đã dẫn đến sự phát triển của các công cụ đánh giá chuyên biệt và chiến lược can thiệp. Việc xác định sớm khả năng nhận thức còn nguyên vẹn ở trẻ có suy giảm vận động đáng kể có thể cải thiện đáng kể kết quả giáo dục và chất lượng cuộc sống của chúng. 

Cha mẹ và người chăm sóc hiểu được sự tách biệt này có thể vận động tốt hơn cho các dịch vụ phù hợp và duy trì kỳ vọng thực tế nhưng tích cực về sự phát triển của con mình.

3. Có cách nào đo trí thông minh ở trẻ bại não?

Đo lường trí thông minh của trẻ bị bại não đặt ra những thách thức độc đáo vì các bài kiểm tra IQ truyền thống phụ thuộc nhiều vào phản hồi bằng lời nói và viết mà có thể không khả thi đối với những trẻ này. 

Các giao thức đánh giá chuẩn thường không thể nắm bắt được khả năng nhận thức thực sự của trẻ có hạn chế chủ yếu về thể chất hơn là trí tuệ. Các phương pháp đánh giá chuyên biệt đã được phát triển để cung cấp đánh giá chính xác hơn về chức năng nhận thức trong nhóm đối tượng này.

Các chuyên gia có phương pháp riêng để đánh giá chính xác khả năng nhận thức của trẻ

Các phương pháp đánh giá thay thế tập trung vào quan sát khả năng của trẻ trong việc hiểu ngôn ngữ nói, phản ứng với các tình huống mới và thể hiện kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua các phương tiện phi truyền thống. 

Công nghệ theo dõi mắt, thiết bị kích hoạt bằng công tắc và đánh giá dựa trên máy tính có thể tiết lộ khả năng nhận thức có thể bị ẩn giấu. Thang đo Hiệu suất Quốc tế Leiter đại diện cho một ví dụ về công cụ đánh giá được thiết kế đặc biệt cho trẻ khuyết tật, không yêu cầu phản hồi bằng lời nói hoặc viết.

Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và chuyên gia giáo dục ngày càng nhận ra tầm quan trọng của việc đánh giá toàn diện, đa phương thức tính đến các hạn chế giao tiếp và di chuyển cá nhân. Các đánh giá này thường yêu cầu nhiều phiên và các phương pháp khác nhau để có được bức tranh chính xác về khả năng nhận thức của trẻ. 

Trẻ được kiểm tra phù hợp để xác định mức độ thông minh 

Trí thông minh của trẻ bại não chỉ có thể được đánh giá công bằng khi việc kiểm tra phù hợp với những thách thức thể chất cụ thể của chúng trong khi vẫn duy trì các yêu cầu nhận thức phù hợp.

4. Các mức độ trí tuệ thường gặp ở trẻ bại não

Trẻ bại não thể co cứng nhẹ hoặc thể múa vờn thường thể hiện mức trí tuệ bình thường, đặc biệt khi tổn thương não của chúng chủ yếu ảnh hưởng đến vùng kiểm soát vận động. Những trẻ này thường được hưởng lợi đáng kể từ các biện pháp hỗ trợ phù hợp và có thể đạt được thành công học tập tương đương với các bạn cùng trang lứa phát triển điển hình. 

Khả năng nhận thức của chúng thực sự có thể được tăng cường trong một số lĩnh vực do tập trung nhiều hơn vào các hoạt động tinh thần hơn là thể chất. Sự chậm phát triển trí tuệ nhẹ ở trẻ bại não thường có thể được cải thiện thông qua các chương trình can thiệp sớm và chuyên sâu giải quyết cả nhu cầu nhận thức và giao tiếp. 

Trẻ thường có phản ứng tốt với môi trường học tập có cấu trúc

Những trẻ này thường phản ứng tốt với môi trường học tập có cấu trúc, công nghệ thích ứng và phương pháp giảng dạy chuyên biệt vượt qua các hạn chế thể chất của chúng. Trí thông minh của trẻ bị bại não trong nhóm này thường có sự cải thiện đáng kể khi các rào cản về biểu đạt và tương tác được loại bỏ.

Khuyết tật trí tuệ nghiêm trọng ở trẻ bại não thường xảy ra cùng với tổn thương não rộng rãi hoặc các tình trạng thần kinh bổ sung ảnh hưởng đến nhiều vùng não. Tuy nhiên, ngay cả trẻ có suy giảm nhận thức đáng kể cũng có thể sở hữu những điểm mạnh hoặc khả năng bất ngờ có thể được phát triển với sự hỗ trợ phù hợp. 

Chính vì vậy, nhiều trẻ bị đánh giá sai là có trí thông minh kém trong khi thực tế chúng chỉ thiếu phương tiện phù hợp để thể hiện khả năng nhận thức thông qua các phương pháp thông thường.

5. Những dấu hiệu cho thấy trẻ bại não có khả năng tư duy tốt

Những biểu hiện như giao tiếp bằng mắt, nhận biết người quen hay phản ứng với môi trường cho thấy trẻ bại não vẫn có khả năng tư duy và nhận thức tốt. Đây là những dấu hiệu quan trọng giúp cha mẹ và chuyên gia hiểu rõ tiềm năng trí tuệ của trẻ. Nhận biết sớm sẽ mở ra cơ hội can thiệp phù hợp và hiệu quả hơn.

5.1. Biết dùng mắt để giao tiếp, thể hiện cảm xúc rõ qua ánh mắt

Giao tiếp bằng mắt và biểu hiện cảm xúc rõ ràng qua biểu cảm khuôn mặt thường cho thấy khả năng xử lý nhận thức mạnh ở trẻ có khả năng nói hạn chế. Những trẻ này thể hiện nhận thức về môi trường và các mối quan hệ của mình thông qua giao tiếp bằng mắt có mục đích, theo dõi và phản ứng cảm xúc. Trí thông minh của trẻ bị bại não có thể được quan sát thông qua các kênh giao tiếp phi ngôn ngữ này, tiết lộ sự tham gia tinh thần tích cực.

Trẻ có thể giao tiếp bằng mắt và thể hiện rõ cảm xúc của mình 

5.2. Nhận ra người quen, đồ vật, phản ứng nhanh với thay đổi môi trường

Nhận ra người quen, đồ vật và phản ứng nhanh với những thay đổi môi trường cho thấy hệ thống trí nhớ và xử lý còn nguyên vẹn dù có hạn chế thể chất. Trẻ ghi nhớ thói quen hàng ngày, học hỏi thông qua quan sát và thích ứng với các tình huống mới thể hiện tính linh hoạt nhận thức và khả năng học tập. Khả năng hình thành sở thích, thể hiện sự mong đợi và tham gia với môi trường xung quanh cho thấy sự tham gia trí tuệ tích cực vào thế giới của chúng.

5.3. Biết phản kháng hoặc thể hiện chính kiến bằng cử chỉ, âm thanh, ánh mắt

Biểu hiện ý kiến cá nhân, sự phản kháng hoặc sở thích thông qua cử chỉ, âm thanh và chuyển động mắt tiết lộ khả năng ra quyết định và tự chủ nhận thức. Những hành vi này chứng tỏ rằng trẻ đang xử lý thông tin, hình thành phán đoán và cố gắng truyền đạt suy nghĩ của mình mặc dù có rào cản giao tiếp. Nhận ra những dấu hiệu này giúp cha mẹ và các chuyên gia đánh giá cao trí thông minh của trẻ bị bại não và điều chỉnh kỳ vọng cũng như can thiệp cho phù hợp.

Bé biết phản kháng lại khi không thích một điều gì hoặc thích điều gì

6. Trẻ bại não có thể học tốt và phát triển trí tuệ nếu được hỗ trợ đúng cách

Mặc dù bại não ảnh hưởng đến khả năng vận động và một số chức năng thần kinh, nhưng nhiều trẻ vẫn có tiềm năng phát triển trí tuệ nếu được can thiệp đúng cách. Việc hỗ trợ sớm và toàn diện không chỉ giúp trẻ cải thiện thể chất mà còn thúc đẩy khả năng học tập, giao tiếp và hòa nhập xã hội. 

Trong quá trình này, các phương pháp can thiệp phù hợp sẽ giúp cho trẻ được phát triển trí tuệ song song với vận động như: 

6.1. Trị liệu ngôn ngữ để mở rộng khả năng giao tiếp

Trị liệu ngôn ngữ là một trong những can thiệp quan trọng giúp trẻ bại não cải thiện khả năng giao tiếp – một yếu tố thiết yếu trong việc học tập và phát triển trí tuệ. Nhiều trẻ bị hạn chế khả năng nói, phát âm hoặc hiểu lời nói do ảnh hưởng của tổn thương não. 

Trị liệu ngôn ngữ giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp

Thông qua trị liệu ngôn ngữ, trẻ được rèn luyện phát âm, xây dựng vốn từ, cải thiện khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ phù hợp với từng độ tuổi. Việc can thiệp càng sớm, trẻ càng có khả năng phát triển ngôn ngữ tự nhiên, từ đó nâng cao chất lượng giao tiếp và khả năng học hỏi trong môi trường học đường và cuộc sống hàng ngày.

6.2. Dụng cụ hỗ trợ học tập (máy nói, bảng chỉ mắt, công nghệ hỗ trợ)

Đối với trẻ bại não có hạn chế về vận động hoặc giao tiếp, các thiết bị hỗ trợ học tập như máy nói, bảng chỉ mắt và công nghệ tương tác trở thành công cụ vô cùng hữu ích. Máy nói giúp trẻ truyền đạt ý nghĩ thông qua giọng nói tổng hợp, trong khi bảng chỉ mắt hỗ trợ trẻ sử dụng ánh nhìn để chọn từ, hình ảnh hoặc câu chữ để giao tiếp. 

Ngoài ra, các ứng dụng công nghệ như phần mềm học tập, máy tính bảng được cá nhân hóa cũng hỗ trợ trẻ tiếp cận kiến thức một cách thuận tiện hơn. Việc kết hợp công nghệ với phương pháp giảng dạy phù hợp sẽ giúp trẻ bại não phát huy tối đa khả năng tư duy và tiếp thu bài học.

6.3. Giáo viên chuyên biệt và môi trường học hòa nhập

Sự đồng hành của giáo viên chuyên biệt là yếu tố then chốt trong quá trình học tập của trẻ bại não. Những giáo viên này được đào tạo chuyên sâu về phương pháp giáo dục đặc biệt, có khả năng điều chỉnh bài giảng, sử dụng công cụ phù hợp và xây dựng chiến lược cá nhân hóa cho từng học sinh. 

Giáo viên chuyên biệt sẽ xây dựng được chương trình học phù hợp với trẻ bại não

Bên cạnh đó, việc học trong môi trường hòa nhập – nơi trẻ được tiếp xúc, học tập cùng bạn bè đồng trang lứa – giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, tăng cường sự tự tin và khẳng định giá trị bản thân. Đây cũng là bước đệm quan trọng để trẻ chuẩn bị tốt cho quá trình hội nhập xã hội trong tương lai.

Với sự hỗ trợ từ trị liệu, công nghệ và giáo viên chuyên biệt, nhiều trẻ bại não đã có thể tham gia học tập tại các trường phổ thông như bao bạn bè cùng trang lứa. Điều này không chỉ thể hiện sự tiến bộ của trẻ mà còn phản ánh sự phát triển của hệ thống giáo dục theo hướng bao trùm, công bằng và nhân văn.

Tại trường học, các em có cơ hội tiếp cận kiến thức chính thống, tham gia hoạt động ngoại khóa và rèn luyện kỹ năng sống. Sự hòa nhập giúp trẻ được thấu hiểu, tôn trọng và tạo dựng nền tảng vững chắc để phát triển toàn diện.

Nhiều trẻ bại não không chỉ học tốt mà còn có năng khiếu nổi bật trong các lĩnh vực như văn học, toán học, khoa học. Với sự hỗ trợ đúng cách, các em có thể tự viết truyện, làm toán phức tạp, sử dụng máy tính thành thạo và hoàn thành các chương trình học cao cấp. 

Trẻ bị bại não vừa có thể học tốt vừa có năng khiếu nổi bật trong nhiều lĩnh vực

Một số trẻ đã vượt qua rào cản thể chất để theo học đại học, trở thành những sinh viên giỏi, nhà nghiên cứu tiềm năng hoặc tác giả truyền cảm hứng. Điều này cho thấy, trẻ bại não hoàn toàn có thể phát triển trí tuệ mạnh mẽ nếu được tạo điều kiện học tập phù hợp và tin tưởng vào năng lực của chính mình.

Trí thông minh của trẻ bị bại não có thể được phát huy mạnh mẽ nếu nhận được sự hỗ trợ đúng cách từ gia đình, nhà trường và xã hội. Những can thiệp phù hợp như trị liệu ngôn ngữ, công nghệ hỗ trợ và môi trường học hòa nhập đóng vai trò then chốt. Khi được tạo điều kiện, nhiều trẻ có thể học tốt, phát triển toàn diện và vươn xa vượt ngoài mong đợi.