Tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử có quan hệ như nào?

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Trong những năm gần đây, mối liên hệ giữa tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử trở thành chủ đề được nhiều phụ huynh và chuyên gia quan tâm. Việc trẻ dành quá nhiều thời gian trước màn hình có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển nhận thức, kỹ năng giao tiếp và khả năng tương tác xã hội. Bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ phân tích sâu hơn về mối quan hệ này, đồng thời gợi ý cách quản lý thời gian sử dụng điện thoại ở trẻ tự kỷ.

1. Mối liên hệ giữa tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử

Trẻ trong phổ tự kỷ có xu hướng nhạy cảm hơn với các kích thích thị giác và âm thanh, vì vậy việc tiếp xúc với màn hình có thể vừa mang lại lợi ích nhất định, vừa tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử cần xem xét cả hai khía cạnh gồm lợi ích và tác hại. Cụ thể: 

1.1. Thời gian sử dụng thiết bị điện tử có mang lại lợi ích gì cho chứng tự kỷ không?

Ở một mức độ kiểm soát hợp lý, thời gian sử dụng thiết bị điện tử có thể mang lại lợi ích nhất định cho trẻ tự kỷ. Các ứng dụng học tập, phần mềm phát triển ngôn ngữ hay trò chơi tương tác được thiết kế riêng cho trẻ tự kỷ, giúp cải thiện khả năng tập trung, tăng vốn từ vựng và hỗ trợ kỹ năng giao tiếp cơ bản. Đặc biệt, nhiều trẻ tự kỷ phản ứng tích cực với hình ảnh trực quan và âm thanh sinh động, nhờ đó việc học tập qua màn hình trở nên hấp dẫn hơn.

Ngoài ra, một số thiết bị còn đóng vai trò như công cụ hỗ trợ giao tiếp thay thế (AAC - Augmentative and Alternative Communication), giúp trẻ diễn đạt nhu cầu, cảm xúc của mình dễ dàng hơn. Điều này có thể tạo ra sự tiến bộ đáng kể trong quá trình trị liệu nếu được sử dụng đúng cách và có sự giám sát của ba mẹ hoặc chuyên gia.

1.2. Những tác hại mà thời gian sử dụng thiết bị điện tử gây nên cho trẻ tự kỷ

Tuy có lợi ích, nhưng tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử cũng tồn tại những mặt trái đáng lo ngại. Khi trẻ dành quá nhiều thời gian trước màn hình, nguy cơ bị giảm khả năng giao tiếp trực tiếp, hạn chế sự phát triển kỹ năng xã hội và gia tăng hành vi thu mình rất cao. Điều này đặc biệt đáng chú ý ở trẻ tự kỷ, vốn đã gặp khó khăn trong việc tương tác với môi trường xung quanh.

Không chỉ vậy, lạm dụng thiết bị điện tử còn ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ, khả năng tập trung và gây ra các hành vi kích động nếu trẻ bị bắt dừng sử dụng đột ngột. Về lâu dài, thói quen này có thể làm chậm tiến trình trị liệu, giảm hiệu quả của các phương pháp can thiệp sớm. Vậy nên, việc kiểm soát và thiết lập thời lượng sử dụng phù hợp là yếu tố then chốt giúp trẻ tự kỷ vừa tận dụng được lợi ích, vừa tránh được tác hại từ thiết bị điện tử.

Kiểm soát hợp lý thời gian sử dụng thiết bị điện tử mang lại lợi ích cho trẻ tự kỷ

2. Thời gian trẻ có thể sử dụng thiết bị điện tử

Một trong những thắc mắc lớn nhất của phụ huynh khi nói đến tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử chính là “Trẻ có thể dùng bao lâu là vừa?”. Trên thực tế, không có một con số cứng nhắc cho tất cả, mà thời lượng hợp lý phụ thuộc vào độ tuổi, mục đích sử dụng và sự đồng hành của ba mẹ.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ dưới 2 tuổi không nên tiếp xúc với màn hình, ngoại trừ gọi video để giao lưu với người thân. Với nhóm 2 - 4 tuổi, thời gian dùng thiết bị điện tử nên giới hạn ở mức không quá 1 giờ mỗi ngày, càng ít càng tốt [1]. Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) cũng đồng thuận với quan điểm này, đồng thời nhấn mạnh rằng trẻ từ 2 - 5 tuổi chỉ nên tiếp xúc màn hình khoảng 1 giờ/ngày và nên có người lớn đồng hành, giải thích nội dung [2].

Đối với trẻ từ 6 tuổi trở lên, thay vì chỉ tập trung vào giới hạn thời gian, AAP khuyến khích ba mẹ chú trọng đến chất lượng nội dung và sự cân bằng giữa màn hình - vận động - giao tiếp thực tế. Đặc biệt với trẻ tự kỷ, thiết bị điện tử có thể trở thành công cụ hỗ trợ trị liệu và giao tiếp hiệu quả, miễn là được kiểm soát đúng cách.

Trẻ dưới 2 tuổi không nên tiếp xúc với màn hình, ngoại trừ gọi video

3. Cách quản lý thời gian sử dụng điện thoại ở trẻ tự kỷ

Việc kiểm soát tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử không chỉ dừng lại ở việc giới hạn số giờ mỗi ngày, mà còn đòi hỏi cách quản lý thông minh và phù hợp. ba mẹ cần kết hợp các nguyên tắc khoa học với sự đồng hành tích cực để đảm bảo trẻ vừa được hỗ trợ phát triển, vừa tránh được những tác động tiêu cực từ công nghệ. Dưới đây là gợi ý cách quản lý thời gian dùng điện thoại của trẻ tự kỷ, ba mẹ có thể tham khảo: 

• Xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị rõ ràng: Ba mẹ cần lập kế hoạch cụ thể về thời điểm nào trẻ được phép dùng điện thoại, ở đâu và với mục đích gì. Trẻ nên sử dụng thiết bị ở không gian chung thay vì phòng riêng. Đồng thời, thời gian sử dụng cần gắn liền với mục tiêu học tập với trị liệu hay giao tiếp.
• Kiểm soát thời lượng theo từng phiên: Thay vì để trẻ dùng liên tục, ba mẹ nên chia nhỏ thành nhiều phiên ngắn. Với trẻ 2 - 5 tuổi, mỗi phiên chỉ khoảng 10 - 15 phút. Với trẻ lớn hơn có thể kéo dài 20 - 30 phút. Sau đó, trẻ cần nghỉ bằng các hoạt động khác như vận động, đọc sách hay giao tiếp trực tiếp. Việc báo trước vài phút hoặc sử dụng đồng hồ đếm ngược sẽ giúp trẻ dễ chấp nhận hơn khi đến giờ tắt máy.
• Chọn lọc nội dung phù hợp: Không phải ứng dụng hay trò chơi nào cũng có giá trị. Phụ huynh nên ưu tiên các phần mềm học tập, ứng dụng hỗ trợ giao tiếp (AAC), trò chơi rèn luyện ngôn ngữ hoặc tư duy. Trong quá trình sử dụng, ba mẹ nên ngồi cùng trẻ để giải thích nội dung, đặt câu hỏi và gợi mở liên hệ thực tế, tránh để trẻ tiếp nhận một cách thụ động.
• Quản lý việc sử dụng vào buổi tối: Ánh sáng xanh và hoạt động trước màn hình có thể gây rối loạn giấc ngủ. Vì vậy, trẻ cần ngừng dùng điện thoại ít nhất 60 - 90 phút trước khi đi ngủ. Ngoài ra, ba mẹ nên để thiết bị ngoài phòng ngủ để tránh tình trạng trẻ lén sử dụng hoặc bị gián đoạn giấc ngủ trong đêm.
• Phối hợp với chuyên viên trị liệu và nhà trường: Ba mẹ cần ghi chép lại thời gian sử dụng, loại nội dung và phản ứng của trẻ mỗi ngày. Những dữ liệu này giúp chuyên viên trị liệu đưa ra đánh giá chính xác và điều chỉnh kế hoạch phù hợp. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và chuyên gia sẽ giúp việc quản lý thời gian sử dụng điện thoại đạt hiệu quả cao hơn.

Ba mẹ nên chia nhỏ thời gian sử dụng điện thoại ở trẻ tự kỷ thành nhiều phiên ngắn

Kết luận

Hiểu đúng mối liên hệ giữa tự kỷ và thời gian sử dụng thiết bị điện tử giúp cha mẹ định hướng con tốt hơn. Nếu trẻ biết quản lý hợp lý thì công nghệ có thể trở thành công cụ hỗ trợ học tập và trị liệu hiệu quả. Ngược lại, việc lạm dụng sẽ làm gia tăng những khó khăn về hành vi và giao tiếp. Vì vậy, cân bằng giữa thời gian dùng thiết bị và các hoạt động trực tiếp vẫn là chìa khóa để trẻ phát triển toàn diện. Hãy theo dõi Mirai Care thường xuyên để không bỏ lỡ bất kỳ tin tức hữu ích nào liên quan đến trẻ tự kỷ nhé!

Tài liệu tham khảo: 

[1] https://www.who.int/news/item/24-04-2019-to-grow-up-healthy-children-need-to-sit-less-and-play-more 

[2] https://publications.aap.org/pediatrics/article/138/5/e20162591/60503/Media-and-Young-Minds 

Theo bác sĩ Đặng Thị Hà: BS chuyên khoa nhi, BS chuyên khoa I PHCN, Ủy viên BCH Hội Phục Hồi Chức Năng Việt Nam, Thầy Thuốc ưu tú trên 30 năm điều trị và trị liêu:

“Trong gần 40 năm công tác tôi đã điều trị và tiếp xúc hàng ngày với trẻ em tự kỷ. Tôi và đồng nghiệp luôn có những trăn trở làm thế nào để có phương pháp điều trị tốt nhất cho trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam để các cháu có thể hòa nhập với cộng đồng, có thể tự lo được cho bản thân các cháu trong tương lai.”

Chúng tôi hiểu rằng hành trình điều trị Tự Kỷ cho trẻ chưa bao giờ dễ dàng và hiện nay chưa có phương pháp nào có thể điều trị tận gốc các bệnh lý này. Điều này cũng chính là nỗi trăn trở bao năm của đội ngũ bác sĩ và chuyên gia tại Phòng Khám PHCN Nhật Minh. Có lẽ chính sự quan tâm đặc biệt này đã dẫn lối để Phòng Khám PHCN Nhật Minh trở thành cố vấn chuyên môn cho Công Ty Cổ Phần Mirai Care trong dự án đặc biệt vì trẻ em Tự Kỷ tại Việt Nam.

=> Phương pháp điều trị tự kỷ bằng tế bào gốc tại Miraicare có thể giúp đỡ và đến gần hơn với những gia đình có con em bị Tự Kỷ, đây sẽ là một con đường mới và ngắn hơn cho các gia đình.