Bệnh xơ gan: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Tác giả: Nguyễn Thị Linh , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: TS.BS Koichi Tanaka Tổng giám đốc Viện nghiên cứu sáng chế y học Tanaka

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới WHO, nước ta có khoảng 13.000 người bị xơ gan giai đoạn muộn, 6.000 người bị ung thư tế bào gan và 6.400 người tử vong do bệnh gan. Những con số trên phần nào cho thấy mức độ phổ biến và nghiêm trọng của bệnh xơ gan. Để không biến mình trở nên mơ hồ trước khi bệnh tật ập đến, trong bài viết này, Mirai Care cùng bạn đi tìm lời giải cho thắc mắc: Xơ gan là gì, nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng và phương pháp điều trị.

Nội dung bài viết

1. Xơ gan là gì?

Gan xuất hiện nhiều sẹo không thể lành lặn khiến chức năng suy giảm gọi là xơ gan

Mỗi khi gan bị tổn thương dù là nguyên do người bệnh uống nhiều bia rượu hay từ nguyên nhân nhiễm trùng - chúng đều sẽ cố gắng tự phục hồi. Tuy nhiên trong quá trình tự “chữa lành” này, gan vẫn hình thành nên mô sẹo nhỏ. Khi ngày càng có nhiều mô sẹo tích tụ, gan khó thực hiện chức năng của mình dẫn đến xơ gan. Nếu để xơ gan tiến triển theo thời gian sẽ đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng.

2. Triệu chứng bệnh xơ gan

Xơ gan thường ít biểu hiện triệu chứng cho đến khi gan thật sự bị tổn thương nặng. Khi các triệu chứng xảy ra cũng là lúc bạn cần đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt:

• Mệt mỏi
• Dễ chảy máu hoặc bầm tím
• Ăn mất ngon
• Buồn nôn
• Sưng phù ở chân, bàn chân, mắt cá chân
• Giảm cân
• Da ngứa
• Đổi màu vàng ở da và mắt
• Bụng tích tụ nhiều chất lỏng (cổ trướng)
• Mạch máu hình mạng nhện trên da
• Đỏ ở lòng bàn tay
• Móng tay nhợt nhạt ở ngón cái và ngón trỏ
• Ngón tay dùi trống, đầu ngón tay xòe ra và tròn hơn bình thường
• Mất kinh đột ngột dù chưa đến mãn kinh
• Giảm ham muốn tình dục, co rút tinh hoàn, nở ngực (ở nam giới)
• Lú lẫn, buồn ngủ hoặc nói ngọng

3. Các loại bệnh xơ gan

3.1. Xơ gan còn bù

Người bệnh xơ gan còn bù vì ở giai đoạn sớm nên tỉ lệ chữa khỏi cao hơn

Xơ gan còn bù được tính là giai đoạn đầu của bệnh xơ gan. Ở giai đoạn này, gan tuy đã hình thành nhiều tổn thương nhưng vẫn còn duy trì được nhiều chức năng quan trọng cho cơ thể. Nguyên nhân vì khi đó phần gan khoẻ mạnh vẫn còn có thể bù trừ cho phần gan đã bị tổn thương.
Vậy làm thế nào để nhận biết bản thân đang mắc xơ gan còn bù? Thật khó nhận biết vì giai đoạn này các triệu chứng rất ít ỏi, thậm chí một vài người bệnh không cảm nhận được bất cứ triệu chứng gì. Nhìn chung, chúng ta chỉ có thể cảm nhận một số triệu chứng thoáng qua như: Cơ thể mệt mỏi, ăn uống khó tiêu, đau nhẹ hạ sườn phải, có sao mạch ở cổ, ngực, lòng bàn tay son,...

Giai đoạn xơ gan còn bù là giai đoạn người bệnh có thể can thiệp được để cải thiện chức năng của gan. Nếu may mắn được phát hiện và điều trị sớm, người bệnh vẫn có cơ hội trở về cuộc sống như người bình thường. Vì vậy, chúng ta vẫn được khuyên nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe 6 tháng/ lần để được xét nghiệm chẩn đoán phát hiện bệnh sớm, từ đó áp dụng phương pháp điều trị chính xác, kịp thời.

3.2. Xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù (hay xơ gan cổ trướng) là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan. Khi đó gan đã bị tổn thương lan tỏa, các mô xơ hầu như xơ hóa hoàn toàn lá gan. Lượng tế bào gan chưa bị ảnh hưởng không còn nhiều, vì thế chúng không còn khả năng bù trừ về mặt chức năng cho các tế bào đã bị tổn thương nữa. 

Xơ gan mất bù khi bệnh đã ở giai đoạn nặng và gây nhiều khó khăn trong điều trị

Giai đoạn xơ gan mất bù gây nguy hiểm nhiều đến sức khoẻ và tính mạng với các triệu chứng rõ rệt:

• Cơ thể suy nhược, không còn khả năng làm việc
• Đầy bụng, trướng hơi, ăn uống kém
• Một trong hai chân hoặc cả hai chân đều bị phù lên, khi ấn để lại vết lõm từ 1 - 2 phút mới biến mất.
• Da càng vàng đậm lên
• Môi, lưỡi, niêm mạc mắt nhợt nhạt
• Chảy máu chân răng, chảy máu cam
• Bụng ngày càng to hơn, da bụng căng do trong ổ bụng chứa nhiều dịch vàng
• Mạch máu nổi rõ trên da bụng, vùng trên rốn và hai bên mạn sườn
• Lách to mấp mé dưới sườn đến vài cm

Người bệnh chuyển sang giai đoạn xơ gan mất bù nếu điều trị sớm vẫn sẽ duy trì được cuộc sống như bình thường. Tuy nhiên quá trình điều trị sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. Không những vậy, khả năng để lại nhiều biến chứng nguy hiểm, trong đó có ung thư gan là rất cao. 

4. Nguyên nhân dẫn đến xơ gan

Uống nhiều thức uống có cồn gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ lá gan

Một số nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan mà bạn cần nhận biết bao gồm:

• Lạm dụng thức uống có cồn trong thời gian dài
• Bệnh viêm gan siêu vi (viêm gan B, C và D)
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu với rất nhiều chất béo tích tụ trong gan
• Hemochromatosis - Tình trạng gây tích tụ sắt trong cơ thểf
• Viêm gan tự miễn do hệ thống miễn dịch của cơ thể gây ra
• Phá hủy các ống mật do viêm đường mật nguyên phát
• Ống mật bị cứng và nổi sẹo do viêm đường mật xơ cứng nguyên phát
• Bệnh Wilson - Tình trạng đồng tích tụ trong gan
• Bệnh xơ nang
• Thiếu hụt alpha-1 antitrypsin
• Hẹp đường mật
• Rối loạn di truyền về chuyển hóa đường, chẳng hạn như galactose huyết hoặc bệnh dự trữ glycogen.
• Hội chứng Alagille - Một rối loạn tiêu hóa di truyền
• Nhiễm trùng, chẳng hạn như bệnh giang mai hoặc bệnh brucellosis
• Uống nhiều thuốc methotrexate hoặc isoniazid

>>> Tìm hiểu chi tiết về bài viết bệnh xơ gan có chữa được không

5. Biến chứng của xơ gan

Bệnh xơ gan nếu không được điều trị kịp thời ở giai đoạn sớm sẽ dễ dẫn đến nhiều biến chứng sau đây.

5.1. Huyết áp cao trong các tĩnh mạch cung cấp máu cho gan

Huyết áp cao trong tĩnh mạch cung cấp máu cho gan khiến bộ phận này gặp vấn đề

Xơ gan làm lưu lượng máu thường xuyên đến gan bị chậm lại. Điều này làm tăng áp lực trong tĩnh mạch đưa máu đến gan. Tình trạng này được gọi là tăng huyết áp cổng thông tin.

5.2. Sưng ở chân và bụng

Áp lực tăng lên trong tĩnh mạch có thể khiến chất lỏng tích tụ ở chân, gọi là phù nề và ở bụng, gọi là cổ trướng. Phù và cổ trướng cũng có thể xảy ra nếu gan không thể tạo ra đủ một số protein trong máu, chẳng hạn như albumin.

5.3. Lách to

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể khiến lá lách giữ lại các tế bào bạch cầu và tiểu cầu. Điều này làm cho lá lách sưng và to lên. Do đó nếu xét nghiệm máu cho thấy có ít tế bào bạch cầu và tiểu cầu trong máu thì có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh xơ gan.

5.4. Chảy máu

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể khiến máu chuyển hướng đến các tĩnh mạch nhỏ hơn. Bị căng thẳng bởi áp lực tăng thêm, những tĩnh mạch nhỏ hơn này có thể vỡ ra gây chảy máu nghiêm trọng. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa cũng có thể gây giãn tĩnh mạch, gọi là giãn tĩnh mạch (VAIR-uh-seez) ở thực quản hoặc dạ dày. Nếu gan không thể tạo ra đủ các yếu tố đông máu, điều này cũng có thể góp phần gây chảy máu liên tục.

5.5. Nhiễm trùng

Cơ thể gặp khó khăn trong việc chống lại nhiễm trùng nếu bạn bị xơ gan

Nếu bạn bị xơ gan, cơ thể sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc chống lại nhiễm trùng. Tình trạng cổ trướng khi ấy có thể dẫn đến viêm phúc mạc do vi khuẩn - Một loại bệnh nhiễm trùng vô cùng nghiêm trọng.

5.6. Suy dinh dưỡng

Xơ gan có thể khiến cơ thể bạn khó xử lý chất dinh dưỡng hơn. Điều này dẫn đến tình trạng suy nhược và giảm cân không rõ nguyên nhân.

5.7. Sự tích tụ chất độc trong não

Gan bị tổn thương do xơ gan không thể loại bỏ độc tố khỏi máu tốt như một lá gan khỏe mạnh. Những chất độc này sau đó có thể tích tụ trong não và gây ra chứng rối loạn tâm thần và khó tập trung. Điều này được gọi là bệnh não gan. Theo thời gian, bệnh não gan có thể tiến triển đến mức không phản ứng hoặc hôn mê.

5.8. Vàng da

Vàng da xảy ra khi gan bị bệnh không loại bỏ đủ bilirubin - một chất thải của máu - ra khỏi máu của bạn. Bệnh vàng da không những gây vàng da mà còn dẫn đến vàng mắt và nước tiểu sẫm màu.

6. Phương pháp điều trị bệnh xơ gan

6.1. Điều trị nguyên nhân cơ bản gây xơ gan

Đầu tiên, biện pháp điều trị xơ gan căn bản nhất là xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này để có thể đi từ “cái gốc” điều trị dứt điểm. Cụ thể, nếu bệnh hình thành do nghiện rượu thì người bệnh cần kiểm soát việc sử dụng thức uống có cồn của bản thân. Nếu xơ gan do nhiễm virus viêm gan B hoặc viêm gan C thì người bệnh cần điều trị virus dứt điểm để trả lại lá gan môi trường sống khoẻ mạnh.

6.2. Điều trị các biến chứng của xơ gan

6.2.1 Giãn tĩnh mạch thực quản và xuất huyết

Giãn tĩnh mạch thực quản và xuất huyết khiến người bệnh nôn ra máu

Giãn tĩnh mạch thực quản là tình trạng mạch máu trong thực quản bị giãn nở ra, phình lên do dòng máu chảy qua gan bị tắc nghẽn bởi các mô sẹo. Điều này khiến máu trào ngược lên các tĩnh mạch ở thực quản và dạ dày. Đến khi áp lực lên các mạch máu này quá cao, chúng có thể vỡ ra gây chảy máu nghiêm trọng.

Triệu chứng rõ ràng nhất để người bệnh nhận biết xuất huyết do giãn vỡ tĩnh mạch là đi đại tiện phân có lẫn máu hoặc có màu giống hắc ín, đồng thời nôn ra máu. Khi có biểu hiện trên, người bệnh cần đến ngay bệnh viện để được điều trị kịp thời.

6.2.2. Dịch cổ trướng

Bệnh nhân xơ gan bị cổ trướng khiến cơ thể khó thở, đầy tức bụng. Cách khắc phục tình trạng này chính là sử dụng thuốc lợi tiểu để giúp cơ thể bài tiết bớt ra ngoài chất lỏng dư thừa. Bên cạnh đó, người bệnh còn cần giảm muối trong chế độ ăn để tránh tích tụ nhiều nước.
Trong trường hợp cổ trướng trầm trọng, bác sĩ sẽ thực hiện hút chất lỏng ra khỏi ổ bụng. Ngoài ra, người bệnh có thể được chỉ định đặt ống qua gan tạo đường thông cửa chủ qua gan. Dụng cụ này cho phép đưa máu lưu thông qua gan thuận lợi hơn, làm giảm áp lực tĩnh mạch do các sẹo xơ trong gan.

6.2.3. Nhiễm trùng dịch cổ trướng

Tình trạng nhiễm trùng dịch cổ trướng khiến bụng phình to

Bệnh nhân xơ gan cổ trướng có thể bị nhiễm trùng dịch cổ trướng - Một tình trạng viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát. Sau khi chẩn đoán, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng thuốc kháng sinh và thuốc lợi tiểu nhằm làm giảm lượng dịch tích tụ trong ổ bụng. Nếu người bệnh đang dùng thuốc ức chế bơm proton, ví dụ như omeprazol để điều trị trào ngược dạ dày thì phải ngưng thuốc trong giai đoạn này.

6.2.4. Hội chứng gan thận

Hội chứng gan thận là bệnh thận xuất hiện do biến chứng của xơ gan. Triệu chứng phổ biến ở người bệnh khi ấy là đi tiểu ít hơn bình thường. Để chữa xơ gan do hội chứng gan thận, bác sĩ sẽ giúp người bệnh cải thiện chức năng gan bằng cách điều trị virus viêm gan B, C. Nếu chức năng gan vẫn không được cải thiện thì người bệnh có thể cần phải phẫu thuật ghép gan.

6.2.5. Bệnh não gan

Bệnh xơ gan làm suy giảm chức năng lọc chất độc, khiến các chất độc trong máu lưu thông và tác động lên não. Một số biểu hiện của bệnh não gan gồm: Rối loạn giấc ngủ, khó tập trung, thay đổi tâm trạng, tính cách, trầm trọng hơn là hôn mê,... Khi đó, các bác sĩ sẽ tiến hành điều trị dựa trên nguyên tắc kiểm soát các yếu tố nguy cơ như chảy máu tiêu hóa, nhiễm trùng,...

6.2.6. Ung thư gan

Người bệnh xơ gan có nguy cơ cao gặp biến chứng ung thư gan. Do đó, người bệnh nên siêu âm định kỳ 6 tháng/lần để kiểm tra các dấu hiệu ung thư, từ đó điều trị kịp thời trước khi bệnh diễn tiến nặng.

6.3. Phẫu thuật ghép gan

Phẫu thuật ghép gan giúp phục hồi chức năng lá gan cho người bệnh

Phẫu thuật ghép gan là phương pháp thay thế gan bị bệnh bằng 1 lá gan khỏe mạnh. Đây là giải pháp thường được áp dụng cho người bệnh xơ gan giai đoạn cuối. Tuy nhiên, không phải mọi người bệnh đều phù hợp để ghép gan. Trong trường hợp ung thư gan đã di căn ra ngoài gan, hình thành nên bệnh tim, phổi nghiêm trọng,... thì sẽ không được khuyến nghị ghép gan.
Ghép gan được xem là một cuộc đại phẫu phức tạp. Vì vậy người bệnh trải qua phẫu thuật cần phải có đủ sức khỏe để phục hồi hậu phẫu. Hơn nữa, nếu người bệnh khỏe mạnh và phù hợp để ghép gan thì cũng cần chờ tìm được lá gan tương thích mới có thể tiến hành phẫu thuật.

6.4. Điều trị xơ gan bằng tế bào gốc

Tế bào gốc được định nghĩa là các tế bào không chỉ có khả năng tự làm mới vô thời hạn mà còn có thể biệt hóa thành nhiều dòng tế bào khác nhau. Vì thế chúng được xem là tương lai của y học cá nhân hóa và bảo hiểm sinh học cho con người. Vậy tế bào gốc điều trị xơ gan như thế nào?
Tế bào gốc với đặc tính homing sẽ di chuyển đến vị trí gan đang bị tổn thương để tiến hành sửa chữa các tế bào hư hại, đồng thời biệt hoá thành tế bào chức năng để thay thế cho các tế bào gan bị thiếu hụt. Nhờ cơ chế tự chữa lành từ bên trong, tế bào gốc giúp cho từng tế bào gan được phục hồi, từ đó gia tăng chất lượng sống cho người bệnh.

Tế bào gốc có thể biệt hoá thành tế bào gan để tái tạo những mô gan hư tổn

11 thử nghiệm lâm sàng trên thế giới đã được thực hiện để nghiên cứu tác động của liệu pháp tế bào gốc trong điều trị xơ gan. Cụ thể, cuộc nghiên cứu của Gaia và cộng sự vào năm 2006 trên 8 người bệnh xơ gan đã cho kết quả tăng số lượng tế bào gan với tiềm năng tái sinh tuyệt vời; cuộc nghiên cứu của Zhang và cộng sự vào năm 2012 trên 30 người bệnh đã cho thấy có thể cải thiện chức năng gan bằng tế bào gốc,...

Khách hàng muốn tìm hiểu thêm thông tin hoặc nhận tư vấn từ đội ngũ chuyên gia y tế hàng đầu về điều trị xơ gan bằng tế bào gốc, vui lòng liên hệ 18008144 để được Mirai Care tư vấn và kết nối tới các bệnh viện uy tín tại Nhật Bản. Chúng tôi đồng hành cùng khách hàng trong hành trình bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống

7. Nhận tư vấn điều trị bệnh xơ gan từ Giáo Sư Bác sĩ Koichi Tanaka

GS.TS.BS Koichi Tanaka là giáo sư Phẫu thuật lâu năm tại Đại học Kyoto. Vào tháng 6/2023, Hiệp hội gan mật Châu  u đã tổ chức lễ trao giải thưởng nhà khoa học đổi mới sáng tạo và GS.TS.BS Koichi Tanaka là một trong những nhà khoa học vinh dự nhận giải thưởng này.
Với bề dày kinh nghiệm cùng học thức uyên bác của mình, GS.TS.BS Koichi Tanaka là hiện thân hoàn hảo của một nhà đổi mới sáng tạo xuất sắc trong lĩnh vực ghép gan cũng như điều trị các bệnh lý về gan. Tại Việt Nam, Mirai Care hân hạnh là đối tác hợp tác trực tiếp cùng GS.TS.BS Koichi Tanaka để tư vấn điều trị cho người Việt các bệnh lý về gan, đặc biệt là ung thư gan. 
Bạn đọc muốn nhận giải đáp 1:1 cùng GS.TS.BS Koichi Tanaka để có phương hướng điều trị phù hợp, vui lòng liên hệ hotline 18008144, đội ngũ Mirai Care sẽ hỗ trợ tận tình.

—-------
Tham khảo: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4491605/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cirrhosis/symptoms-causes/syc-20351487