Hướng dẫn cách xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ chi tiết

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự ổn định, thích nghi cuộc sống hàng ngày và tương tác với mọi người. Vì thế, xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ là bước vô cùng quan trọng khi chăm sóc trẻ để trẻ cảm thấy an toàn và thoải mái hơn. Trong bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ hướng dẫn bạn chi tiết từng bước xây dựng lịch sinh hoạt này và mách nhỏ bí quyết duy trì cho trẻ tự kỷ. 

1. Lợi ích của việc lên lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc thích nghi với những thay đổi đột ngột, vì vậy một lịch trình sinh hoạt rõ ràng vô cùng quan trọng. Khi xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ phù hợp sẽ mang lại nhiều lợi ích như:  

• Tạo cảm giác an toàn và ổn định: Trẻ tự kỷ thường lo lắng trước những điều bất ngờ. Một lịch sinh hoạt hàng ngày chi tiết, rõ ràng sẽ giúp con biết trước điều gì sắp diễn ra. Sự ổn định này giúp giảm căng thẳng, hạn chế hành vi bùng nổ hoặc la hét.
• Phát triển kỹ năng tự lập: Khi cha mẹ duy trì lịch sinh hoạt đều đặn, trẻ sẽ dần hình thành thói quen tự giác như giờ nào học, giờ nào ăn, giờ nào ngủ. Điều này góp phần rèn luyện kỹ năng tự quản lý và tăng tính độc lập trong cuộc sống hàng ngày.
• Hỗ trợ phát triển ngôn ngữ và giao tiếp: Một lịch trình có cấu trúc rõ ràng giúp trẻ dễ dàng gắn hoạt động với từ ngữ. Ví dụ, trước bữa ăn, ba mẹ có thể nhắc “đến giờ ăn rồi” kèm hành động. Việc lặp đi lặp lại trong lịch sinh hoạt giúp trẻ mở rộng vốn từ và khả năng giao tiếp.
• Giảm xung đột trong gia đình: Không ít phụ huynh cảm thấy mệt mỏi vì trẻ khó hợp tác. Tuy nhiên, khi có lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ, ba mẹ và con sẽ có khung tham chiếu chung. Con ít phản kháng hơn vì đã quen với thứ tự các hoạt động, từ đó giảm căng thẳng cho cả gia đình.
• Tăng hiệu quả trong can thiệp trị liệu: Các chuyên gia thường khuyến khích cha mẹ kết hợp trị liệu với sinh hoạt hằng ngày. Lịch trình ổn định giúp trẻ duy trì nhịp độ học tập, rèn luyện kỹ năng tốt hơn, không bị gián đoạn bởi sự thay đổi bất ngờ.

Xây dựng một lịch trình sinh hoạt rõ ràng vô cùng cần thiết đối với trẻ tự kỷ

>>> Xem thêm: Tổng hợp các phương pháp dạy trẻ tự kỷ tại nhà đơn giản, hiệu quả

2. Các bước xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ phù hợp

là quá trình tìm hiểu, quan sát và điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu của từng bé. Dưới đây là các bước gợi ý ba mẹ có thể áp dụng [1]:

• Bước 1: Quan sát thói quen của trẻ và nhu cầu của trẻ 

Trước khi lên kế hoạch, ba mẹ cần theo dõi giờ ngủ, giờ ăn, thói quen vui chơi và những khoảng thời gian con dễ tập trung nhất. Mỗi trẻ tự kỷ đều có nhịp sinh hoạt khác nhau, vì vậy lịch trình nên xuất phát từ chính đặc điểm của con.

• Bước 2: Xác định các hoạt động thiết yếu

Lịch trình sinh hoạt cho trẻ tự kỷ chuẩn gồm các yếu tố như thời gian ăn uống, học tập, trị liệu, vui chơi, vận động và nghỉ ngơi. Việc liệt kê các hoạt động cần thiết sẽ giúp ba mẹ dễ sắp xếp và tránh bỏ sót những hoạt động quan trọng cho sự phát triển của con.

• Bước 3: Thiết lập khung giờ cố định

Trẻ tự kỷ cảm thấy an toàn khi mọi thứ diễn ra lặp đi lặp lại. Ba mẹ nên sắp xếp các hoạt động đều đặn vào cùng một thời điểm mỗi ngày để rèn luyện thói quen cho trẻ.  Trường hợp có sự thay đổi đột xuất, ba mẹ cần báo trước cho trẻ bằng cách sử dụng hình ảnh, lời nói hoặc ký hiệu để con chuẩn bị tâm lý. 

• Bước 4: Sử dụng công cụ trực quan để minh họa các hoạt động 

Minh họa lịch trình bằng hình ảnh, biểu tượng hoặc màu sắc sẽ giúp trẻ dễ ghi nhớ và làm theo. Chẳng hạn, ba mẹ dùng hình chiếc giường cho giờ ngủ, hình quyển sách cho giờ học. Đây là cách phổ biến khi xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ, đặc biệt hiệu quả với trẻ ít ngôn ngữ.

• Bước 5: Thêm thời gian nghỉ ngơi linh hoạt 

Bên cạnh những yếu tố cố định, ba mẹ nên chèn các khoảng nghỉ ngắn để trẻ có thời gian thư giãn. Điều này giúp con duy trì hứng thú, năng lượng mỗi ngày và không có cảm giác bị quá tải. 

• Bước 6: Theo dõi và điều chỉnh

Sau một thời gian áp dụng, ba mẹ cần đánh giá xem lịch trình có phù hợp với con không, con có hợp tác tốt hơn, ít căng thẳng hơn hay chưa. Nếu ba mẹ thấy bất hợp lý, con không hợp tác thì hãy điều chỉnh dần dần thay vì đổi đột ngột.

Ba mẹ cần đánh giá xem lịch trình có phù hợp với con không, con có hợp tác tốt hơn chưa

3. Ví dụ lịch trình sinh hoạt cho trẻ tự kỷ hằng ngày

Lịch sinh hoạt nên được thiết kế riêng, phù hợp với nhịp sống của gia đình và nhu cầu của con. Khi sắp xếp một ngày cho trẻ, cha mẹ nên cân bằng giữa các hoạt động học tập, vui chơi và nghỉ ngơi, đồng thời tạo cơ hội để con theo đuổi sở thích hoặc khám phá điều mới mẻ.

Dưới đây là một ví dụ về lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ chưa đi học: 

• 7:30 sáng - Trẻ thức dậy.
• 8:00 sáng - Đánh răng, thay quần áo để bắt đầu ngày mới.
• 9:00 sáng - Ăn sáng và dọn dẹp. Sau đó có thể tham gia một hoạt động ngắn như nghe nhạc, đọc sách hoặc trò chuyện.
• 10:00 sáng - Thời gian tự do. Trẻ chọn một hoạt động từ danh sách có sẵn: vẽ, đọc sách, chơi đồ chơi hoặc theo sở thích riêng.
• 10:15 sáng -  - Thu dọn đồ đạc sau khi chơi.
• 10:45 sáng - Ăn nhẹ với các món lành mạnh trong danh sách gợi ý. Trẻ có thể tự chọn món và sau đó tiếp tục dọn dẹp, nghe nhạc hoặc xem một video ngắn.
• 11:45 sáng - Vui chơi ngoài trời, lựa chọn trò chơi hoặc hoạt động vận động để rèn kỹ năng cơ bản.
• 12:00 trưa - Thư giãn trong khoảng thời gian yên tĩnh: nghe nhạc nhẹ nhàng hoặc xem video ngắn.
• 1:00 chiều - Cùng chuẩn bị, ăn và dọn dẹp bữa trưa. Cha mẹ đưa 2–3 lựa chọn để trẻ tập ra quyết định.
• 3:00 chiều - Giờ ngủ trưa. Nếu trẻ dậy sớm, có thể đọc sách hoặc chơi trò chơi nhẹ nhàng.
• 4:00 chiều - Tiếp tục các hoạt động ngoài trời.
• 5:00 chiều - Thời gian chơi tự do.
• 5:30 chiều - Thu dọn đồ chơi hoặc tham gia một số việc nhà đơn giản.
• 6:30 tối -  - Ăn tối và dọn dẹp.
• 7:30 tối - Thời gian gia đình: xem phim, xem chương trình hoặc chơi trò chơi cùng nhau.
• 7:45 tối - Chuẩn bị đi ngủ.
• 8:00 tối - Đọc truyện trước khi đi ngủ.
• 8:30 tối - Trẻ đi ngủ.

Xây dựng lịch trình sinh hoạt của trẻ tự kỷ không thể thiếu thời gian thư giãn

>>> Xem thêm: Hướng dẫn trẻ tự kỷ tập xe đạp

4. Bí quyết duy trì lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ

Để duy trì lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ, sự nhất quán và việc thực hành đều đặn là yếu tố then chốt. Ban đầu, ba mẹ có thể gặp khó khăn nhưng nếu kiên trì tuân thủ và khuyến khích con tích cực từng bước, chắc chắn trẻ sẽ dần quen với lịch trình. Quan trọng, ba mẹ hãy xây dựng lịch trình này rõ ràng, cố định trong cuộc sống của con, từ đó, tạo sự gần gũi và ổn định.

Để giúp trẻ dễ dàng làm quen và tuân thủ theo lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ, ba mẹ có thể áp dụng một số mẹo sau:

• Khen ngợi khi trẻ thực hiện đúng thói quen để tăng động lực.
• Sử dụng công cụ trực quan như hình ảnh, nhãn dán hoặc ký hiệu màu sắc để giúp trẻ dễ hiểu và hứng thú hơn.
• Dùng bộ hẹn giờ để báo hiệu thời điểm chuyển đổi giữa các hoạt động.
• Tạo cho trẻ quyền lựa chọn, ví dụ chọn món ăn hoặc hoạt động, để trẻ cảm thấy mình có sự kiểm soát.
• Giữ sự nhất quán, bởi lịch trình ổn định là chìa khóa giúp trẻ tự tin và an toàn hơn.

Nhất quán và thực hành đều đặn là yếu tố then chốt để duy trì lịch sinh hoạt của trẻ tự kỷ

Kết luận

Trên đây, Mirai Care đã trình bày chi tiết từng bước xây dựng lịch sinh hoạt cho trẻ tự kỷ, nêu ví dụ minh họa và mách nhỏ các bí quyết duy trì lịch trình này. Hy vọng sẽ mang đến cho ba mẹ những thông tin hữu ích, khoa học và thực tế để dễ dàng áp dụng trong cuộc sống hằng ngày cùng con. Một lịch trình rõ ràng không chỉ giúp con cảm thấy an toàn mà còn tạo điều kiện để phát triển kỹ năng, tăng tính tự lập và hình thành những thói quen tích cực mỗi ngày.

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!