Cách chữa mất ngủ ở trẻ em bị rối loạn tăng động hiệu quả

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Giấc ngủ là khoảng thời gian não bộ của trẻ được nghỉ ngơi, phục hồi và phát triển. Nhưng với nhiều trẻ rối loạn tăng động giảm chú ý, việc đi vào giấc ngủ lại trở thành thử thách mỗi đêm – con thao thức, trằn trọc, còn cha mẹ thì kiệt sức lo lắng. Hiểu được điều đó, Mirai care chia sẻ những kiến thức khoa học và giải pháp thực tế giúp cải thiện mất ngủ ở trẻ em bị rối loạn tăng động.

1. Mối liên hệ giữa mất ngủ và rối loạn tăng động

Theo nghiên cứu đăng trên Tạp chí Journal of Sleep Research (2009), trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) có nguy cơ gặp các vấn đề về giấc ngủ cao hơn đáng kể so với trẻ bình thường. Cụ thể, nhóm trẻ này thường khó đi vào giấc ngủ, dễ tỉnh giấc giữa đêm và có hiệu suất ngủ thấp hơn (z = 9.38, p < 0.001).

Một nghiên cứu khác của Hiệp hội Giấc ngủ Hoa Kỳ đăng trên Journal of Clinical Sleep Medicine (2023) cho thấy, trẻ có rối loạn giấc ngủ mức độ vừa đến nặng có khả năng được chẩn đoán ADHD cao gấp 12 lần so với trẻ bình thường.

Các chuyên gia kết luận rằng mất ngủ ở trẻ em bị rối loạn tăng động không chỉ là hậu quả của sự quá mức năng lượng mà còn là yếu tố khiến các triệu chứng tăng động, mất tập trung và bốc đồng trở nên nghiêm trọng hơn.
Một giấc ngủ đủ và chất lượng giúp hệ thần kinh được hồi phục, ổn định cảm xúc và nâng cao khả năng học tập, tập trung của trẻ.

Nghiên cứu về mối liên hệ giữa tăng động và mất ngủ

2. Hậu quả khi trẻ tăng động bị mất ngủ, thiếu ngủ?

Giấc ngủ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ, đặc biệt là trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Khi giấc ngủ bị rối loạn, hệ thần kinh trung ương của trẻ không được nghỉ ngơi và hồi phục, dẫn đến hàng loạt ảnh hưởng tiêu cực cả về hành vi, cảm xúc lẫn khả năng học tập.

2.1 Mất ngủ khiến triệu chứng tăng động nặng hơn

Theo nghiên cứu của Viện Sức khỏe Trẻ em Hoa Kỳ, trẻ ADHD thiếu ngủ thường có xu hướng bốc đồng hơn, dễ cáu gắt và khó kiểm soát cảm xúc. (Nguồn: National Institutes of Health – Sleep problems and ADHD in children)

Ví dụ: Một đứa trẻ 8 tuổi được chẩn đoán ADHD chỉ ngủ trung bình 5–6 tiếng mỗi đêm sẽ dễ nổi nóng, gây gổ với bạn, khó ngồi yên trong lớp và thường xuyên bị cô giáo nhắc nhở hơn so với những trẻ ngủ đủ 8 tiếng.

Mất ngủ khiến vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) – khu vực điều khiển sự chú ý và kiểm soát hành vi – hoạt động kém hiệu quả, làm cho các biểu hiện hiếu động, mất tập trung, nói nhiều, phản ứng quá mức trở nên rõ rệt hơn.

2.2 Ảnh hưởng đến khả năng học tập và ghi nhớ

Mất ngủ ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ và học tập của trẻ

Trẻ thiếu ngủ khó duy trì sự tập trung và giảm khả năng ghi nhớ ngắn hạn, dẫn đến hiệu quả học tập thấp.

Một khảo sát của National Sleep Foundation (2022) cho thấy trẻ ADHD ngủ dưới 7 tiếng mỗi đêm có điểm trung bình học tập thấp hơn 15–20% so với nhóm ngủ đủ giấc. (Nguồn: National Institutes of Health – Sleep problems and ADHD in children)

Không chỉ vậy, khi não bộ không được nghỉ ngơi, trẻ sẽ khó xử lý thông tin mới và thường quên nhanh những gì vừa học. Điều này khiến con rơi vào vòng luẩn quẩn: thiếu ngủ → học kém → căng thẳng → lại khó ngủ hơn.

2.3 Suy giảm thể chất và miễn dịch

Giấc ngủ là thời gian để cơ thể tiết ra hormone tăng trưởng (GH) và phục hồi năng lượng. Khi bị mất ngủ kéo dài, trẻ ADHD dễ gặp tình trạng chậm tăng cân, thấp còi, mệt mỏi, hay ốm vặt.
Ngoài ra, thiếu ngủ còn ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch, khiến trẻ dễ mắc các bệnh hô hấp hoặc tiêu hóa.

2.4 Gia tăng rối loạn cảm xúc và lo âu

Một nghiên cứu của Đại học Stanford (2021) chỉ ra rằng 65% trẻ ADHD mất ngủ thường kèm theo triệu chứng lo âu, buồn chán hoặc căng thẳng thần kinh.
Trẻ có thể khóc đêm, sợ ngủ một mình, hoặc gặp ác mộng lặp lại. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn lo âu hoặc trầm cảm nhẹ.

2.5 Tác động đến mối quan hệ xã hội

Trẻ tăng động khi thiếu ngủ thường dễ cáu bẳn, phản ứng quá mức và gặp khó khăn trong việc hòa nhập với bạn bè, thầy cô cũng như các thành viên trong gia đình.

Nhiều phụ huynh chia sẻ, con thường khó ngủ vào buổi tối hoặc chỉ chợp mắt trong thời gian ngắn, khiến buổi sáng mệt mỏi, uể oải và không thể bắt nhịp với lịch học hay các buổi can thiệp.

Hậu quả là trẻ khó duy trì sự tập trung, thiếu hợp tác trong trò chơi và các bài tập tương tác, làm giảm hiệu quả can thiệp và tiến độ phát triển mong đợi.

2.6. Bố mẹ mệt mỏi

Không chỉ ảnh hưởng đến trẻ, mất ngủ ở trẻ tăng động còn khiến bố mẹ chịu nhiều áp lực tâm lý. Là người đồng hành sát sao cùng con, nhiều phụ huynh chia sẻ rằng sau một ngày làm việc mệt mỏi, buổi tối lại phải thức cùng con đến khuya vì con khó ngủ, hay tỉnh giấc hoặc khó chịu, khiến họ kiệt sức cả thể chất lẫn tinh thần.

Tình trạng này kéo dài khiến bố mẹ rơi vào căng thẳng, thiếu ngủ, thậm chí trầm cảm nhẹ, đặc biệt là khi cảm thấy mọi nỗ lực của mình chưa mang lại tiến triển rõ rệt cho con.
Sự mệt mỏi, lo lắng ấy đôi khi còn khiến không khí trong gia đình trở nên nặng nề, dễ xung đột.

Vì vậy, bên cạnh việc hỗ trợ điều trị cho trẻ, sức khỏe tinh thần của cha mẹ cũng cần được quan tâm đúng mức. Việc nghỉ ngơi hợp lý, chia sẻ gánh nặng với người thân hoặc chuyên gia sẽ giúp bố mẹ có thêm năng lượng, sự bình tĩnh và kiên nhẫn để tiếp tục đồng hành cùng con trong hành trình can thiệp ADHD.

3. Cách cải thiện chứng mất ngủ ở trẻ em bị rối loạn tăng động 

3.1 Liệu pháp tế bào gốc Nhật Bản

Cơ chế hoạt động của tế bào gốc tủy xương là giảm viêm, tái tạo và điều hòa hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Khi được đưa vào cơ thể, tế bào gốc có khả năng:

• Giảm tình trạng viêm thần kinh – yếu tố được cho là làm rối loạn dẫn truyền tín hiệu giữa các tế bào não.
• Tăng sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh ổn định như dopamine và serotonin – hai chất có vai trò điều hòa cảm xúc, hành vi và giấc ngủ.
• Tái tạo các tế bào thần kinh bị tổn thương, giúp cải thiện sự cân bằng hoạt động của não bộ, từ đó giảm tình trạng hiếu động, bốc đồng và mất ngủ.

Theo thống kê tại Viện Nghiên cứu điều trị tế bào gốc Tokyo (TSRI – Nhật Bản), nhiều trẻ sau khi được điều trị bằng tế bào gốc ngủ sâu hơn, ít thức giấc về đêm và dễ thư giãn hơn trước khi đi ngủ.

Ngoài ra, trẻ cũng cho thấy cải thiện rõ rệt về khả năng tập trung, ngôn ngữ và tương tác xã hội sau một thời gian theo dõi.

Một trường hợp điển hình là bé trai 5 tuổi, trước đây thường xuyên la hét, phá phách và có hành vi bạo lực với cha mẹ do không thể ngủ vào ban đêm. Sau khi được điều trị bằng liệu pháp tế bào gốc Nhật Bản, các triệu chứng này gần như biến mất. Bé đã có thể ngủ ngon, duy trì giấc ngủ xuyên đêm, tâm trạng ổn định hơn.

Hiệu quả điều trị tế bào gốc của bé trai 5 tuổi bị rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng

=> Tham khảo phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc Nhật bản

3.2. Sử dụng thuốc

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hỗ trợ giấc ngủ hoặc thuốc điều hòa thần kinh giúp trẻ dễ ngủ hơn và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải tuân theo chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ chuyên khoa tâm lý – tâm thần nhi, tuyệt đối không tự ý mua hoặc tăng liều.

Mục tiêu là giúp trẻ tái lập nhịp sinh học tự nhiên, chứ không phụ thuộc vào thuốc lâu dài.

3.3. Tắt các thiết bị ánh sáng

Ánh sáng xanh từ tivi, điện thoại, iPad, máy tính gây ức chế melatonin – hormone giúp ngủ sâu. Cha mẹ nên tắt toàn bộ thiết bị điện tử ít nhất 60 phút trước giờ ngủ và thay bằng các hoạt động nhẹ nhàng như đọc truyện, nghe nhạc hoặc trò chuyện với con.
Đây là bước đơn giản nhưng có tác dụng mạnh mẽ trong việc giúp trẻ thư giãn thần kinh và dễ đi vào giấc ngủ hơn.

3.4. Tạo không gian phòng ngủ yên tĩnh

Phòng ngủ cần được bố trí ánh sáng dịu, nhiệt độ mát vừa phải và ít tiếng ồn. Cha mẹ nên chọn chăn gối mềm, ga giường sạch sẽ, mùi hương nhẹ, tránh đồ chơi phát sáng hoặc phát tiếng động mạnh.

Một số trẻ tăng động phản ứng mạnh với âm thanh hoặc ánh sáng, vì vậy môi trường yên tĩnh, thân thiện sẽ giúp con cảm thấy an toàn và dễ thư giãn hơn.

3.5. Hình thành thói quen đi ngủ - thức dậy

Trẻ ADHD thường có nhịp sinh học không ổn định, nên việc thiết lập lịch ngủ cố định là rất quan trọng. Cha mẹ nên cho con đi ngủ và thức dậy vào cùng khung giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần.

Thói quen này giúp não bộ “ghi nhớ” thời điểm nghỉ ngơi, từ đó trẻ dễ buồn ngủ và ngủ sâu giấc hơn. Kết hợp thêm nghi thức nhỏ trước khi ngủ như đánh răng, rửa mặt, nghe nhạc nhẹ cũng tạo cảm giác an toàn cho trẻ.

3.6. Bổ sung dinh dưỡng hợp lý

Bổ sung dinh dưỡng hợp lý sẽ cải thiện chứng mất ngủ

Một chế độ dinh dưỡng khoa học giúp cải thiện giấc ngủ và giảm kích thích thần kinh. Cha mẹ nên tăng cường thực phẩm giàu magie, vitamin B6, omega-3 (như cá hồi, hạt óc chó, chuối, sữa ấm) – những dưỡng chất giúp thư giãn hệ thần kinh và dễ ngủ hơn.
Ngược lại, cần hạn chế đường, sô-cô-la, nước ngọt có gas hoặc thực phẩm chứa caffeine vào buổi chiều tối, vì chúng có thể khiến trẻ tỉnh táo quá mức.

3.7. Cho trẻ vận động nhiều vào ban ngày

Trẻ tăng động có nguồn năng lượng dồi dào, nếu không được giải phóng đúng cách sẽ khó ngủ về đêm. Cha mẹ nên khuyến khích con vận động ngoài trời như chạy, bơi, đạp xe, đá bóng hoặc tập yoga trẻ em. Các hoạt động thể chất giúp điều hòa hormone, giảm căng thẳng thần kinh và hỗ trợ giấc ngủ sâu hơn.

Tuy nhiên, nên tránh vận động mạnh sau 19h, vì có thể khiến con tỉnh táo và khó ngủ.

3.8. Giải quyết rối loạn lo âu

Nhiều trẻ tăng động gặp lo âu tiềm ẩn, đặc biệt là khi bị căng thẳng học tập hoặc sợ đi ngủ. Cha mẹ cần quan sát, lắng nghe con chia sẻ cảm xúc, tránh quát mắng khi con không chịu ngủ.
Nếu con thường xuyên trằn trọc, sợ hãi hoặc gặp ác mộng, nên tìm đến chuyên gia tâm lý trị liệu để được hướng dẫn kỹ thuật giải tỏa lo âu, điều chỉnh hành vi. Giấc ngủ chỉ đến khi tâm trí trẻ cảm thấy an toàn và được thấu hiểu.

3.9. Áp dụng các liệu pháp thư giãn

Một số liệu pháp thư giãn tự nhiên có thể áp dụng trước giờ ngủ như:

• Tắm nước ấm hoặc ngâm chân giúp lưu thông máu, giảm căng cơ.
• Nghe nhạc tần số thấp hoặc tiếng mưa nhẹ giúp an thần.
• Thở sâu, thiền thiếu nhi, massage nhẹ giúp trẻ thả lỏng toàn thân.

Khi được thực hiện đều đặn, các liệu pháp này không chỉ cải thiện giấc ngủ mà còn hỗ trợ điều hòa cảm xúc, giảm bốc đồng và tăng khả năng tập trung — yếu tố cốt lõi trong quá trình can thiệp cho trẻ tăng động.

>>> Xem thêm:

• Phòng khám cho trẻ tăng động: Địa chỉ uy tín, chuẩn chuyên môn
• TOP 5 cách chữa tăng động giảm chú ý an toàn, hiệu quả

Kết luận

Mất ngủ ở trẻ em bị rối loạn tăng động không chỉ là một triệu chứng đi kèm mà còn là yếu tố có thể làm trầm trọng thêm các biểu hiện hiếu động, mất tập trung và bốc đồng của trẻ. Việc cải thiện giấc ngủ đúng cách sẽ giúp con ổn định cảm xúc, tăng khả năng chú ý và phát triển trí não toàn diện hơn.

Nếu con bạn đang gặp tình trạng mất ngủ kéo dài do rối loạn tăng động, hãy liên hệ với Mirai care để được tư vấn với chuyên gia!

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!