Cách phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Chậm nói ở trẻ là vấn đề khiến nhiều phụ huynh lo lắng, bởi không phải mọi trường hợp nào cũng giống nhau. Có hai dạng chậm nói chính dễ nhầm lẫn là chậm nói đơn thuần và chậm nói do tự kỷ. Vậy trẻ chậm nói có phải là tự kỷ không? Làm cách nào để phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ? đâu là sự khác biệt giữa hai tình trạng này? Bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ giúp bạn đưa ra những thông tin hữu ích giải đáp các thắc mắc trên. 

1. Trẻ chậm nói có phải là tự kỷ không?

Nhiều người không biết cách phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ đã cho rằng chậm nói chính là tự kỷ. Thực tế, chậm nói là một biểu hiện của bệnh tự kỷ ở trẻ nhưng trẻ chậm nói chưa chắc đã bị tự kỷ. 

Theo nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, có khoảng 1/4 trẻ bị chậm nói nhưng vẫn nhiều trẻ phát triển bình thường và đạt được các mốc phát triển như những bé khác khi lên 2 tuổi. Những trường hợp này, nguyên nhân gây ra chậm nói có thể do trẻ gặp các vấn đề về lưỡi hoặc vòm miệng, thậm chí là thính giác. 

Một vài biểu hiện ở trẻ chậm nói giống với tự kỷ gồm đáp ứng chậm nhu cầu của người lớn, khả năng giao tiếp hạn chế,... Tuy nhiên, trẻ vẫn vận động bình thường và giao tiếp tốt với người thân bằng giao cảm, ánh mắt. 

Như vậy, chậm nói có thể là dấu hiệu điển hình của bệnh tự kỷ ở trẻ nhưng không phải cứ chậm nói là bị tự kỷ. Nếu trẻ vừa chậm nói vừa có các dấu hiệu dưới đây thì nguy cơ cao bị bệnh tự kỷ: 

• Không bập bẹ nói khi 12 tháng tuổi.
• Được 12 tháng tuổi vẫn chưa có những cử chỉ, điệu bộ giao tiếp phù hợp. 
• Khi 16 tháng tuổi không nói được từ đơn. 
• Đến 24 tháng tuổi nói không sõi hoặc chưa nói câu 2 từ. 

Để nhận biết chính xác trẻ chậm nói có phải tự kỷ không, phụ huynh nên cho bé đi khám tại các cơ sở y tế uy tín chuyên điều trị trẻ tự kỷ khi phát hiện dấu hiệu bất thường. 

Trẻ chậm nói chưa chắc đã mắc bệnh tự kỷ 

2. Phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ

Để phát hiện và can thiệp kịp thời cho trẻ chậm nói, bố mẹ cần biết cách phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Tham khảo ngay bảng tổng hợp dưới đây để có thể phân biệt được trẻ tự kỷ không nói được (chậm nói tự kỷ) và chậm nói đơn thuần:   

Trẻ bị chậm nói tự kỷ thường thích chơi với đồ vật hơn bạn bè

3. Làm thế nào để chẩn đoán tình trạng chậm nói ở trẻ tự kỷ?

Sau khi phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ, phụ huynh cần nắm được cách chẩn đoán tình trạng chậm nói ở trẻ tự kỷ. Khi nghi ngờ bé có dấu hiệu của chậm nói tự kỷ, phụ huynh nên trao đổi với bác sĩ sớm. Các chuyên gia, bác sĩ sẽ thực hiện sàng lọc phát triển để đánh giá sự phát triển của bé.

Nếu kết quả sàng lọc cho thấy trẻ bị chậm nói tự kỷ thì bác sĩ sẽ giới thiệu bạn đến cơ sở chuyên khoa để xét nghiệm thêm. Các xét nghiệm gồm xét nghiệm thính giác, xét nghiệm di truyền và xét nghiệm tâm lý thần kinh. Thông qua kết quả, bác sĩ sẽ loại trừ các tình trạng khác và xác nhận chẩn đoán chậm nói tự kỷ hay chậm nói đơn thuần. 

Bên cạnh đó, các nhà trị liệu ngôn ngữ cũng có thể giúp đánh giá và chẩn đoán chậm nói. Họ thực hiện đánh giá ngôn ngữ, lời nói để đánh giá các kỹ năng của con bạn. Điều này bao gồm các bài kiểm tra về ngôn ngữ tiếp thu và biểu đạt của trẻ cũng như khả năng hiểu và sử dụng cử chỉ của trẻ. 

Lưu ý, không phải tất cả trẻ chậm nói đều được chẩn đoán mắc ASD. Hơn nữa, chẩn đoán đúng rất quan trọng, giúp phụ huynh tìm ra phương phápđiều trị chậm nói tự kỷvà hỗ trợ phù hợp cho chứng ASD.

Con có dấu hiệu chậm nói tự kỷ bố mẹ nên đưa đến gặp bác sĩ 

4. Cải thiện về phát âm, phát ngôn (nói) trên 80% bằng liệu pháp tế bào gốc

Tại viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo, đã có bài chia sẻ của một phụ huynh có conđiều trị bệnh tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốcthành công. Cụ thể:

Hiệu quả của điều trị bệnh tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc 

Tình trạng bệnh ban đầu:Bé trai 3 tuổi 8 tháng được chuẩn đoán mắc chứng tự kỷ. Thời điểm thực hiện điều trị là 3 tuổi 05 tháng

Các triệu chứng ban đầu bao gồm:

• Chậm phát triển ngôn ngữ: Không nói chuyện được
• Quan sát kém
• Quá nhạy cảm với kích thích giác quan
• Không đi bộ được
• Không tự đánh răng được 

Tiếp nhận điều trị:Điều trị bằng phương pháp tiêm tế bào gốc tủy xương

Hiệu quả sau điều trị: 

• Bé có thể đi lại khoảng 40-50 phút nếu được cầm tay.
• Trước đây bé thường ngồi một mình ở góc phòng, hiện tại bé đã bắt đầu chơi với bạn bè cùng lớp
• Bé đã có thể phát âm những từ đơn giản như "Ba",...
• Bé đã biết đói bụng và có thể mỉm cười, chơi cả ngày.
• Trước đây bé khó được tiếp nhận do tình trạng tăng động, hiện tại bé đã được đồng ý tiếp nhận đi học tại trường.

Kết quả điều trị bệnh tự kỷ bằng tế bào gốc tủy xương ở mỗi trẻ có thể khác nhau, phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe ban đầu và khả năng đáp ứng của cơ thể. Có thể sẽ có 2 trường hợp:

+ 1 là tình trạng ngôn ngữ cải thiện rõ rệt hơn.

+ 2 là tình trạng tăng động cải thiện rõ rệt hơn. 

Hầu hết sẽ cải thiện chung cả ngôn ngữ lẫn tăng động. Trường hợp cải thiện 1 trong 2 thì có thể tiến hành điều trị lần 2.

5. Các phương pháp cải thiện chậm nói ở trẻ tự kỷ tại nhà

Để cải thiện khả năng giao tiếp cũng như dạy trẻ tự kỷ chậm nói sớm hòa nhập với xã hội, phụ huynh có thể áp dụng một vài phương pháp sau: 

Các phương pháp cải thiện chậm nói cho trẻ tại nhà

5.1 Điều trị hành vi nhận thức (ABA - Applied Behavior Analysis)

Đây là một phương pháp điều trị hiệu quả cao, tập trung vào việc thay đổi hành vi của trẻ thông qua việc tăng cường các hành vi tích cực và giảm thiểu các hành vi tiêu cực. Với trẻ tự kỷ chậm nói, ABA giúp trẻ học cách giao tiếp, tương tác xã hội, và phát triển các kỹ năng sống cần thiết. Các chuyên gia sẽ thiết kế các chương trình can thiệp cá nhân hóa, sử dụng các kỹ thuật như củng cố tích cực, mô hình hóa và hướng dẫn trực tiếp.

5.2 Điều trị ngôn ngữ

Mục tiêu chính của điều trị ngôn ngữ là giúp trẻ phát triển các kỹ năng nghe, nói, đọc và viết. Các nhà ngôn ngữ trị liệu sẽ sử dụng nhiều phương pháp khác nhau bao gồm rèn luyện âm vị, bổ sung vốn từ, phát triển câu và cải thiện kỹ năng giao tiếp. 

Phụ huynh có thể bắt đầu từ việc luyện phát âm đúng cho trẻ và tập xây dựng câu đơn dần dần phát triển thành câu phức tạp. Hãy dùng những từ ngữ đơn giản và dễ hiểu để trẻ bắt chước, tăng nhanh phản xạ ngôn ngữ. 

5.3 Điều trị cảm giác

Nhiều trẻ tự kỷ có những khó khăn trong việc xử lý các cảm giác như âm thanh, ánh sáng và xúc giác. Điều trị cảm giác giúp trẻ học cách điều chỉnh và phản ứng với các kích thích cảm giác một cách phù hợp. Các hoạt động điều trị gồm trị liệu cảm giác và tập cho trẻ làm quen với những trò chơi cảm giác như bọt xà phòng, nước, cát,.... 

5.4 Giúp trẻ tăng tương tác xã hội 

Tạo cơ hội cho trẻ tương tác với các bạn cùng trang lứa và người lớn là rất quan trọng. Các hoạt động nhóm sẽ giúp trẻ học cách giao tiếp, chia sẻ và hợp tác với người khác. Ngoài ra, phụ huynh có thể đồng hành cùng con tham gia các lớp học giáo dục và khuyến khích con tiến bộ từng ngày. 

Phụ huynh nên hướng dẫn trẻ làm quen với ngôn ngữ từ cơ bản

Qua những phân tích trên, chắc hẳn bạn đã biết cách phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Có thể thấy, 2 tình trạng này có nhiều đặc điểm riêng biệt, từ nguyên nhân, hành vi, phản ứng với môi trường đến cách điều trị. Cha mẹ cần quan sát kỹ các dấu hiệu của con em mình và tham khảo ý kiến của các chuyên gia để có những hướng xử lý phù hợp. Và đừng quên thường xuyên theo dõi Mirai Caređể cập nhật thêm những thông tin mới nhất về tự kỷ ở trẻ nhỏ mỗi ngày nhé!

Tài liệu tham khảo: 

1. https://www.betterspeech.com/post/the-difference-between-speech-delay-and-autism
2. https://hongngochospital.vn/vi/tre-tu-ky-cham-noi#tre-cham-noi-co-phai-la-tu-ky-khong
3. https://www.betterspeech.com/lp/speech-delay