Dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi - Cách chẩn đoán & Điều trị

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Giai đoạn lên 2, trẻ thường hiếu động, tò mò và thích khám phá thế giới xung quanh. Tuy nhiên, nếu trẻ thể hiện sự bồn chồn quá mức, khó tập trung, liên tục chạy nhảy không ngừng hoặc dễ cáu gắt thì trẻ đang có nguy cơ bị tăng động. Bài viết dưới đây, Mirai Care sẽ chỉ ra các dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi, cách chẩn đoán cũng như hướng điều trị hiệu quả, ba mẹ đừng bỏ lỡ. 

1. Tình trạng trẻ 2 tuổi bị tăng động hiện nay

Tăng động là một dạng rối loạn phát triển thường xuất hiện ở trẻ nhỏ và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Dù không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất nhưng tăng động để lại những tác động, hệ lụy nặng nề tới khả năng giao tiếp xã hội, học tập và phát triển toàn diện của trẻ. 

Trong những năm gần đây, tình trạng trẻ 2 tuổi bị tăng động đang có xu hướng gia tăng mạnh mẽ. Tỷ lệ trẻ bị tăng động cao khoảng 9.3%, trong đó, tỷ lệ bé trai có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn so với bé gái. Đặc biệt, có tới 67% trẻ tăng động đi kèm các chứng rối loạn khác khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn. 

Không chỉ gây ảnh hưởng đến hành vi và sự phát triển của trẻ, tình trạng này còn đặt ra nhiều thử thách cho các bác sĩ, chuyên gia trong việc xây dựng phác đồ điều trị và tiên lượng mức độ bệnh. Vì vậy, ba mẹ cần theo dõi và nắm rõ những biểu hiện bất thường ở trẻ để kịp thời đưa con đi thăm khám và được tư vấn phương pháp can thiệp phù hợp.

Tình trạng trẻ 2 tuổi bị tăng động đang có xu hướng gia tăng mạnh mẽ

2. Dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi

Dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi thường không dễ phân biệt với sự hiếu động thông thường nên nhiều ba mẹ dễ bỏ qua. Tuy nhiên, việc nhận biết sớm các biểu hiện bất thường sẽ giúp phát hiện nguy cơ tăng động và có hướng can thiệp kịp thời. Bởi vậy, các bậc phụ huynh nên quan tâm và chú ý quan sát để kịp thời nhận biết nguy cơ con bị tăng động qua các biểu hiện đặc trưng dưới đây:

2.1. Trẻ dễ mất tập trung

Trẻ 2 tuổi mắc chứng tăng động thường khó ngồi yên và mất tập trung vào một hoạt động cụ thể. Do đó, ba mẹ thường gặp nhiều trở ngại khi yêu cầu con tham gia vào một nhiệm vụ nào đó trong thời gian dài, bởi trẻ dễ chán nản và nhanh mất hứng thú. Ở giai đoạn này, dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi có thể nhận biết rõ rệt qua những biểu hiện như:

• Trẻ dễ cảm thấy nhàm chán, hứng thú tham gia hoạt động nào đó ban đầu nhưng nhanh chóng bỏ cuộc.
• Trẻ thường xuyên để dở dang các công việc hoặc trò chơi, hiếm khi hoàn thành trọn vẹn hoạt động nào cần nhiều thời gian. 
• Trẻ dễ bị phân tâm bởi tác động bên ngoài, khó duy trì sự tập trung.
• Trẻ thiếu kiên nhẫn, hay cắt ngang lời người khác và ít khi lắng nghe trọn vẹn thông tin.
• Trẻ không lắng nghe và bỏ qua những yêu cầu, chỉ dẫn của ba mẹ, thầy cô hoặc mọi người xung quanh.

Sự suy giảm khả năng chú ý ở trẻ 2 tuổi không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày mà còn có thể gây cản trở trong quá trình học tập sau này. Khi bước vào môi trường lớp học, trẻ dễ gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức, hay quên đồ đạc, mắc lỗi thường xuyên và dễ bỏ cuộc khi gặp thử thách.

2.2. Trẻ thường nghịch ngợm, quậy phá quá mức

Trẻ 2 tuổi vốn hiếu động, thích nghịch ngợm và luôn tò mò khám phá mọi điều mới lạ xung quanh. Tuy nhiên, ở những bé mắc chứng tăng động giảm chú ý, sự hiếu động này diễn ra quá mức, vượt ngoài khả năng kiểm soát. Đây cũng là một trong những dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi ba mẹ cần đặc biệt lưu ý.

Trong nhiều trường hợp, trẻ có xu hướng quấy phá ở bất kỳ đâu, không phân biệt không gian hay thời điểm. Dù ở nhà, trong lớp học hay thậm chí tại những nơi cần sự yên tĩnh, trang nghiêm, trẻ vẫn la hét, chạy nhảy và mất kiểm soát hành vi. Để phân biệt giữa sự hiếu động bình thường và tình trạng tăng động, phụ huynh có thể nhận biết qua một số biểu hiện cụ thể như:

• Trẻ khó chịu khi phải ngồi yên một chỗ, dù bị bắt buộc thì tay chân trẻ vẫn luôn muốn vận động, chúng chỉ muốn chạy nhảy, leo trèo.
• Trẻ có xu hướng nói nhanh, nói to và thường gây ồn ào ở mọi nơi, kể cả những không gian trang nghiêm như nhà thờ, chùa hay tang lễ.
• Trẻ 2 tuổi bị tăng động có khả năng kiểm soát hành vi kém, dễ trở nên kích động, chống đối hoặc đánh đập khi không được đáp ứng mong muốn. 
• Trẻ ngại giao tiếp, khó hòa nhập với bạn bè cùng trang lứa, thường tách biệt hoặc dễ gây mâu thuẫn.
• Trẻ thường hành động bốc đồng, thiếu suy nghĩ kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định, từ đó dễ mắc sai lầm.

Trẻ 2 tuổi bị tăng động ngại giao tiếp, khó hòa nhập với bạn bè cùng trang lứa

2.3. Trẻ thiếu kiên nhẫn, dễ nổi nóng, bốc đồng

Một trong những dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi rõ ràng và dễ nhận biết nhất chính là hành vi bốc đồng, thiếu suy nghĩ thấu đáo trước khi hành động. Phần lớn trẻ mắc chứng tăng động ở độ tuổi này thường có xu hướng hành động một cách vội vàng, không kiểm soát, khác biệt hẳn với sự hiếu động thông thường.

Mặc dù một số hành vi bốc đồng vẫn có thể xuất hiện ở trẻ trong giai đoạn phát triển bình thường nhưng với những trẻ 2 tuổi bị tăng động, các biểu hiện này mạnh mẽ và khó kiểm soát hơn nhiều. Điều đó khiến trẻ có thể phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí có thể gây hại cho bản thân và những người xung quanh. Cụ thể, trẻ thường thể hiện qua các hành vi như:

• Thường xuyên sử dụng vũ lực để giải quyết vấn đề, đánh bạn bè, ba mẹ hoặc thầy cô.
• Có hành vi lấy cắp đồ dùng, đồ chơi của người khác.
• Nếu đã đi học, trẻ dễ bỏ học, trốn khỏi sự quản lý của ba mẹ hoặc thầy cô.
• Thiếu kiên nhẫn, không thể chờ đợi lâu trong hầu hết tình huống.
• Thường chen ngang vào lời người khác, ngắt lời khi người khác đang nói.
• Chọc ghẹo, phá phách các hoạt động của mọi người xung quanh.
• Khó kiểm soát cảm xúc, dễ nổi nóng, cáu gắt, thậm chí rơi vào trạng thái lo lắng, sợ hãi hoặc căng thẳng quá mức.

2.4. Một số biểu hiện khác

Bên cạnh 3 dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi kể trên, trẻ bị tăng động ở độ tuổi này còn có thể xuất hiện kèm các triệu chứng khác. Cụ thể: 

• Trẻ chậm nói, khả năng ngôn ngữ kém phát triển, chỉ có thể nói được vài từ cơ bản, thậm chí không nói. 
• Trẻ thường xuyên rối loạn giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, quấy khóc nhiều lần hoặc mất ngủ. 
• Trẻ không có sự đề phòng, không thận trọng khi tiếp xúc với người lạ. 

Trẻ tăng động có thể bị rối loạn giấc ngủ, khó ngủ

3. Ảnh hưởng của bệnh tăng động đối với trẻ 2 tuổi

Các dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi không chỉ dừng lại ở sự nghịch ngợm hay hiếu động quá mức, mà còn có thể để lại nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể gây ra nhiều hệ quả lâu dài: 

• Khó kiểm soát hành vi: Trẻ 2 tuổi bị tăng động dễ bốc đồng, hành động vội vàng, thậm chí có thể gây tổn thương cho chính bản thân hoặc những người xung quanh. Việc không thể ngồi yên, liên tục chạy nhảy, leo trèo cũng làm gia tăng nguy cơ tai nạn trong sinh hoạt hằng ngày.
• Khả năng học tập: Chú ý kém là một trong những dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi rõ rệt nhất. Điều này trẻ khó tiếp thu kiến thức và hình thành thói quen học tập. Khi bước vào giai đoạn mầm non và tiểu học, trẻ thường chậm hơn bạn bè, dễ mắc lỗi, mau quên và khó hoàn thành nhiệm vụ học tập.
• Ảnh hưởng đến kỹ năng xã hội: Trẻ 2 tuổi mắc tăng động thường khó hòa nhập, dễ gây mâu thuẫn với bạn bè đồng trang lứa vì tính cách bốc đồng, thiếu kiên nhẫn và thường xuyên làm gián đoạn hoạt động chung. Điều này có thể khiến trẻ bị cô lập hoặc gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ xã hội.

Trẻ 2 tuổi mắc tăng động dễ gây mâu thuẫn với bạn bè đồng trang lứa

4. Cách chẩn đoán trẻ 2 tuổi bị tăng động

Trong giai đoạn lên 2, nhiều bé vốn hiếu động và thích khám phá nên không ít phụ huynh dễ nhầm lẫn sự nghịch ngợm thông thường với dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi. Trên thực tế, có nhiều trẻ thường xuyên chạy nhảy, phá phách hoặc mất tập trung nhưng lại không được chẩn đoán kịp thời, khiến quá trình can thiệp bị chậm trễ.

Để xác định chính xác, các chuyên gia thường dựa vào 3 tiêu chí chính:

• Dấu hiệu trẻ tăng động phải kéo dài liên tục trong ít nhất 6 tháng.
• Các triệu chứng xuất hiện ở nhiều môi trường khác nhau, từ gia đình đến nơi công cộng.
• Trẻ đạt đủ điểm chẩn đoán khi thực hiện các bài test đánh giá tăng động.

Ngoài những tiêu chí trên, bác sĩ còn kết hợp xem xét tiền sử bệnh lý của trẻ và gia đình. Nếu có người thân từng mắc tăng động giảm chú ý thì nguy cơ trẻ bị ảnh hưởng sẽ cao hơn. Đồng thời, việc thực hiện các xét nghiệm loại trừ cũng rất quan trọng nhằm phân biệt với các rối loạn khác có triệu chứng tương tự như trầm cảm, rối loạn lo âu, chậm phát triển ngôn ngữ hay các vấn đề về thính giác - thị giác.

Khi đã xác định chính xác tình trạng, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, kết hợp giữa trị liệu hành vi, tư vấn và sự đồng hành từ gia đình. Việc can thiệp sớm sẽ giúp trẻ 2 tuổi bị tăng động cải thiện khả năng tập trung, kiểm soát hành vi tốt hơn và phát triển ổn định trong môi trường lành mạnh.

5. Thời điểm vàng để điều trị tăng động

Thông thường, thời điểm phát hiện trẻ bị tăng động dao động từ 4 - 6 tuổi. Tuy nhiên, lúc này, trẻ đã lớn nên việc điều trị can thiệp khó khăn hơn. Vậy đâu là thời điểm vàng để điều trị tăng động? Câu trả lời chính là càng sớm càng tốt và 2 tuổi được coi là một trong những thời điểm vàng. Nhiều nghiên cứu cho thấy việc can thiệp sớm giúp trẻ tăng động cải thiện triệu chứng, phát triển tốt về học tập, hành vi và kỹ năng xã hội khi trưởng thành. 

Ba mẹ có thể cân nhắc lựa chọn thời gian điều trị cho con dựa trên các yếu tố sau: 

• Mức độ nghiêm trọng: Trẻ có triệu chứng nặng cần được can thiệp gấp rút hơn so với triệu chứng nhẹ. 
• Độ tuổi: Trẻ càng nhỏ tuổi thì kết quả điều trị tăng động càng đạt hiệu quả khả thi. 
• Sức khỏe: Nếu trẻ gặp vấn đề về sức khỏe thì cần được điều trị dứt điểm trước khi bắt đầu chữa tăng động.
• Sự sẵn sàng của gia đình: Ba mẹ cần sẵn sàng tham gia và đồng hành cùng quá trình điều trị tăng động của con. 

Ba mẹ nên đưa bé đi kiểm tra ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường, nghi tăng động

6. Hướng điều trị tăng động cho trẻ 2 tuổi

Theo các chuyên gia, mặc dù dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi chưa được xem là quá nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không phát hiện và can thiệp kịp thời thì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc học tập, sinh hoạt hàng ngày, khả năng giao tiếp xã hội cũng như sức khỏe tổng thể của trẻ. 

Hiện nay, phương pháp điều trị chủ yếu đối với trẻ 2 tuổi bị tăng động là liệu pháp giáo dục hành vi. Một số hướng hỗ trợ ba mẹ có thể áp dụng bao gồm:

• Rèn luyện thói quen tổ chức công việc: Ba mẹ nên dạy trẻ cách liệt kê các công việc cần thực hiện trong ngày, mô tả chi tiết từng hoạt động và thời gian cần hoàn thành. Cách làm này giúp trẻ hình thành tính tổ chức, biết quản lý thời gian và có trách nhiệm hơn với công việc của mình.
• Khuyến khích thay vì trách phạt: Tuyệt đối không nên trách phạt hay la mắng trẻ. Thay vào đó, phụ huynh hãy khéo léo phân tích để trẻ hiểu hành vi chưa phù hợp, đồng thời hướng dẫn con cách cư xử đúng đắn hơn.
• Tạo cơ hội giao tiếp và hoạt động tập thể: Phần lớn trẻ tăng động thường gặp khó khăn trong giao tiếp và kết nối xã hội. Ba mẹ có thể tạo cơ hội để con được gặp gỡ bạn bè mới, tham gia các hoạt động tập thể, môi trường vui chơi lành mạnh.
• Khuyến khích bằng khen ngợi và phần thưởng: Mỗi khi trẻ có hành vi tích cực hay hoàn thành một công việc, cha mẹ nên khen ngợi để trẻ có thêm động lực. Bên cạnh đó, có thể khuyến khích bằng những phần thưởng nhỏ theo sở thích, giúp trẻ nỗ lực điều chỉnh thói quen xấu.
• Dành thời gian gắn kết: Ba mẹ nên ở bên cạnh, cùng chơi và trò chuyện để tạo dựng tình cảm, đồng thời giúp trẻ cải thiện khả năng tập trung, phản ứng tốt hơn với các tình huống.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Trẻ có dấu hiệu tăng động cần được bổ sung nhiều rau xanh, thực phẩm giàu Omega-3 như cá hồi, cá thu… Đồng thời, hạn chế đồ ngọt, thức ăn nhanh, thực phẩm đóng hộp hay chứa chất bảo quản.

Ba mẹ nên ở bên cạnh, cùng chơi và trò chuyện để tạo dựng tình cảm với trẻ

Kết luận

Trên đây, Mirai Care đã tổng hợp chi tiết các dấu hiệu tăng động ở trẻ 2 tuổi, đồng thời chỉ ra tầm ảnh hưởng, cách chẩn đoán, thời điểm vàng điều trị bệnh và hướng điều trị. Hy vọng ba mẹ sẽ hiểu rõ hơn về chứng tăng động ở trẻ để đưa ra cách can thiệp hiệu quả. Các bậc phụ huynh cũng nên dành nhiều thời gian chơi cùng con để rèn luyện những thói quen tốt và đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiệu dấu hiệu bất thường. 

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!