Thực đơn dinh dưỡng cho bệnh nhân sau đột quỵ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng đối với những bệnh nhân đột quỵ. Bởi thực đơn dinh dưỡng phù hợp sẽ góp phần thúc đẩy sự phục hồi chức năng cho bệnh nhân một cách nhanh chóng. Chính vì thế bên cạnh phác đồ điều trị tránh tái phát thì chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân sau đột quỵ là vô cùng cần thiết.

>> [GIẢI ĐÁP]: Đối tượng nào có nguy cơ cao bị đột quỵ? Bạn có nằm trong số này?

1. Dinh dưỡng có thực sự quan trọng trong quá trình phục hồi bệnh đột quỵ?

Đột quỵ là một sự cố về sự cung cấp máu đến não, gây ra tổn thương mô não do vỡ mạch máu hay thiếu oxy. Sau khi xảy ra đột quỵ, việc phục hồi chức năng của cơ quan này yêu cầu sự hỗ trợ chuyên sâu, trong đó chế độ dinh dưỡng có vai trò không thể thiếu.

Theo nghiên cứu, chỉ bằng những thay đổi đơn giản trong chế độ ăn uống, người bệnh có thể giảm nguy cơ tái phát đột quỵ đến 80% bởi khi cung cấp đầy đủ dưỡng chất, cơ thể sẽ được bổ sung năng lượng để phục hồi. Khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho rằng, thực đơn cho người sau đột quỵ cần cung cấp đầy đủ và cân bằng giữa protein, chất béo và carbohydrate.

Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục

Dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phục hồi bệnh nhân sau đột quỵ từ nhiều khía cạnh khác nhau. Đầu tiên, một chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng, bao gồm đủ lượng vitamin, khoáng chất và các dưỡng chất cần thiết, có thể giúp bệnh nhân tái tạo và phục hồi các mô bị tổn thương trong não. Các chất dinh dưỡng như omega-3 từ cá, vitamin B và E từ các loại hạt có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ màng tế bào não và hỗ trợ sự phục hồi của các tế bào thần kinh. Thứ hai, dinh dưỡng hợp lý có thể giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ liên quan đến đột quỵ như huyết áp cao và rối loạn lipid máu. Việc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ này không chỉ giúp ngăn ngừa tái phát đột quỵ mà còn cải thiện sức khỏe của bệnh nhân. 

>> Xem thêm: Hiệu quả của tế bào gốc Nhật Bản trong điều trị bệnh đột quỵ

2. Vấn đề dinh dưỡng nào có thể gặp trên bệnh nhân sau đột quỵ?

Đột quỵ xảy ra khi sự lưu thông máu bị ngắt quãng cho cục máu đông hình thành, khi ấy oxy và máu vận chuyển lên não không kịp gây tắc nghẽn. Song quá trình này cũng dẫn đến một số di chứng trên bệnh nhân:

2.1. Tình trạng nuốt khó, hít sặc

Đột quỵ có thể gây ảnh hưởng đến các cơ hầu họng, mô mềm xung quanh liên quan đến quá trình nuốt và hít sặc. Khi bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn và nước uống, đồng thời cũng dễ dàng hít sặc trong quá trình ăn uống hoặc thậm chí trong các hoạt động hàng ngày.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia thường khuyên bệnh nhân và gia đình nên tham gia vào các buổi tập trị liệu để tăng cường sức mạnh của cơ họng và tăng khả năng điều khiển của các cơ bắp liên quan đến quá trình nuốt. Ngoài ra, việc điều chỉnh chế độ ăn uống với các thực phẩm dễ nuốt và dễ tiêu hóa cũng giúp giảm thiểu nguy cơ hít sặc.

Việc khó nuốt dẫn đến sự chán ăn ở bệnh nhân

2.2. Tình trạng táo bón

Nguyên nhân chính của táo bón sau đột quỵ thường liên quan đến những thay đổi trong hệ thống tiêu hóa của bệnh nhân, bao gồm sự giảm sức đề kháng của cơ thể, sự ảnh hưởng đến các cơ bắp và thần kinh điều khiển tiêu hóa, cũng như các yếu tố liên quan đến chế độ dinh dưỡng và lối sống. Đột quỵ có thể gây ra rối loạn chức năng tiêu hóa, làm chậm quá trình di chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa và gây ra táo bón. 

Để giảm thiểu và điều trị táo bón sau đột quỵ, cần có các biện pháp như bổ sung đủ lượng nước và chất xơ từ rau quả, thức ăn mềm lỏng có thể giúp tăng cường chức năng tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón.

2.3. Thiếu hụt năng lượng và chất dinh dưỡng

Sau đột quỵ, người bệnh thường ăn uống kém bởi tinh thần họ bị giảm sút, ăn uống không ngon miệng dẫn đến không đủ nhu cầu về dinh dưỡng. Do vậy, khi thiết lập một chế độ ăn tránh tái phát, cần đảm bảo cung cấp đầy đủ vitamin, protein cũng như chất khoáng để người bệnh có thể đủ năng lượng thực hiện các hoạt động trị liệu phục hồi.

Sự thiếu hụt năng lượng sẽ dẫn đến tình trạng đau đầu, mất ngủ

2.4. Tình trạng loét do tì đè

Loét do tì đè là một vấn đề thường gặp sau đột quỵ, đặc biệt là ở những bệnh nhân nằm liệt giường thời gian dài hoặc không thể di chuyển. Đây là tình trạng mô cơ bị tổn thương do áp lực lâu dài từ việc nằm, dẫn đến giảm lưu thông máu và tái cấu trúc mô. Vì thế cần bổ sung những thực phẩm lành tính cho da, giúp da tăng liên kết mô hỗ trợ tái cấu trúc giúp duy trì làn da khỏe mạnh.

3. Nguyên tắc trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân sau đột quỵ

Bệnh nhân sau đột quỵ có nguy cơ suy dinh dưỡng rất cao, do đó việc tuân thủ một số nguyên tắc trong dinh dưỡng sẽ giúp người bệnh giảm nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Người bệnh có thể tham khảo một số nguyên tắc sau:

3.1. Cung cấp đủ năng lượng 

Cần đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng của bệnh nhân dựa trên cân nặng, tuổi, giới tính và mức hoạt động của bệnh nhân. Điều này giúp xác định lượng calo cần thiết để duy trì chức năng cơ thể cơ bản. Một khuyến cáo cho rằng mức năng lượng nên duy trì từ 25-35 kcal/kg/ngày, tùy thuộc vào từng bệnh nhân.

Thực đơn dinh dưỡng đảm bảo cung cấp đầy đủ calo cho người bệnh trong ngày

3.2. Cân đối các nhóm chất đạm, đường, béo, xơ

Đảm bảo bệnh nhân được cung cấp đủ protein, chất béo và carbohydrate. Protein quan trọng cho việc tái tạo mô và phục hồi cơ bắp. Chất béo là nguồn năng lượng quan trọng và cần thiết cho chức năng cơ thể. Carbohydrate cung cấp năng lượng cho hoạt động hàng ngày. Bên cạnh đó, nhóm chất xơ cần được bổ sung đầy đủ để cải thiện chức năng tiêu hóa, tăng cường sự hấp thu các chất và hạn chế các tình trạng tiêu chảy, táo bón.

3.3.  Chia thành nhiều bữa nhỏ

Việc chia nhỏ bữa ăn cho bệnh nhân đột quỵ có thể giúp cải thiện sự hấp thu dinh dưỡng. Cách tốt nhất để thiết lập dinh dưỡng đó chính là thực hiện các bữa ăn vào cùng thời điểm mỗi ngày để giúp cơ thể bệnh nhân điều chỉnh được lượng đường huyết và năng lượng. Nếu bệnh nhân gặp khó khăn trong việc ăn uống, có thể sử dụng dụng cụ như dĩa chia nhỏ, ly uống có ống hút hoặc thìa nhỏ để dễ dàng hơn.

Cần chia nhỏ bữa ăn để người bệnh tăng cảm giác thèm ăn

4. Chế độ dinh dưỡng phù hợp cho bệnh nhân sau đột quỵ

Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, cải thiện chức năng vận động bằng phương pháp vật lý trị liệu, một yếu tố cần được quan tâm hơn chính là chế độ dinh dưỡng. Một thực đơn dinh dưỡng hợp lý sẽ cung cấp đầy đủ dưỡng chất để cơ thể hồi phục. Vậy những thực phẩm nào nên ăn và thực phẩm nào không nên ăn, hãy cùng Mirai Care tham khảo.

4.1. Các nhóm thực phẩm bệnh nhân sau đột quỵ NÊN ĂN

Một số loại thực phẩm bệnh nhân sau đột quỵ được khuyến khích sử dụng:

• Rau xanh và trái cây cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào và tăng cường hệ miễn dịch.
• Thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu,... có tác dụng giảm viêm và cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Protein giàu nạc từ thịt gà, cá, đậu hũ cung cấp các axit amin thiết yếu cho quá trình phục hồi và xây dựng lại cơ bắp.
• Một số loại hạt như hạt óc chó, hạt chia và hạt hướng dương là nguồn cung cấp chất béo lành mạnh, chất xơ và protein, giúp cải thiện chức năng não và tim mạch.

Thực đơn dinh dưỡng cho bệnh nhân sau đột quỵ cần được cân bằng dinh dưỡng

4.2. Các nhóm thực phẩm người bệnh sau đột quỵ CẦN HẠN CHẾ

Chúng ta biết rằng việc cân bằng dinh dưỡng là vô cùng cần thiết, chính vì thế cần ăn đầy đủ, đa dạng các loại thức ăn. Tuy nhiên vẫn có một số loại thực phẩm gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, người bệnh sau đột quỵ cần lưu ý:

• Hạn chế các loại thực phẩm có hàm lượng muối cao như thực phẩm chế biến sẵn, dưa chua và các món ăn nhanh, vì muối có thể làm tăng huyết áp.
• Hạn chế tiêu thụ các loại chất béo bão hòa và chất béo trans, vì chúng làm tăng mức cholesterol xấu trong máu, góp phần vào nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Hạn chế các loại thực phẩm chứa nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt vì có thể gây tăng cân và tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi và phòng ngừa tái phát đột quỵ. Việc lựa chọn các nhóm thực phẩm giàu dinh dưỡng và hạn chế những thực phẩm không có lợi cho sức khỏe giúp cải thiện tình trạng tổng thể của bệnh nhân. Một chế độ ăn uống cân bằng, kết hợp với lối sống lành mạnh, sẽ là nền tảng vững chắc để người bệnh đột quỵ phục hồi sức khỏe và duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Tham khảo thêm: Tại sao phải thay đổi chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân sau đột quỵ - https://health.clevelandclinic.org/diet-after-stroke