Nên cho trẻ tự kỷ nghe nhạc gì? Tác dụng của âm nhạc đối với trẻ tự kỷ

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

Nên cho trẻ tự kỷ nghe nhạc gì?Âm nhạc từ lâu đã được xem như một “ngôn ngữ cảm xúc” giúp xoa dịu tâm hồn và kết nối con người. Với trẻ tự kỷ, âm nhạc không chỉ đơn thuần là giải trí mà còn là một phương tiện hỗ trợ giao tiếp, điều hoà cảm xúc và kích thích phát triển não bộ. Trong bài viết này của Mirai Care, ba mẹ sẽ hiểu đúng, chọn đúng và áp dụng âm nhạc một cách hiệu quả trong hành trình đồng hành cùng con. 

1. Tác dụng của âm nhạc đối với trẻ tự kỷ

1.1. Phát triển ngôn ngữ

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp và phát triển ngôn ngữ. Âm nhạc có thể hỗ trợ trẻ làm quen với âm thanh, nhịp điệu và từ ngữ một cách tự nhiên. Khi nghe nhạc, trẻ dần hình thành khả năng phân biệt âm thanh, nhận biết từ vựng và cải thiện kỹ năng lắng nghe. Những bài hát đơn giản, có tính lặp lại giúp trẻ dễ ghi nhớ, luyện phát âm và tăng cường trí nhớ ngữ âm – yếu tố quan trọng trong quá trình phát triển ngôn ngữ.

1.2. Tạo môi trường giao tiếp hiệu quả

Âm nhạc có thể trở thành “cầu nối” giúp trẻ tự kỷ mở lòng và giao tiếp nhiều hơn thông qua nét mặt, cử chỉ hay những chuyển động cơ thể đơn giản. Các bài hát vui tươi, quen thuộc sẽ thôi thúc trẻ hòa vào hoạt động nhóm và tương tác với người xung quanh một cách thoải mái hơn.

Phụ huynh và giáo viên cũng có thể tận dụng âm nhạc để tạo ra những tình huống giao tiếp thú vị, giúp trẻ bộc lộ cảm xúc, thể hiện nhu cầu và dần hình thành thói quen tương tác tự nhiên.

Âm nhạc giúp trẻ tự kỷ phát triển ngôn ngữ, giảm căng thẳng

1.3. Giảm căng thẳng và tăng cường sự thư giãn

Trẻ tự kỷ dễ rơi vào trạng thái quá tải cảm xúc hoặc căng thẳng, và âm nhạc có thể đóng vai trò như một “liều an thần” nhẹ nhàng. Những giai điệu êm dịu, đặc biệt là nhạc cổ điển hoặc âm thanh thiên nhiên giúp trẻ giảm lo âu, thư giãn tốt hơn và duy trì sự tập trung. Khi tâm trạng ổn định, trẻ sẽ dễ dàng tiếp nhận bài học và tham gia các hoạt động can thiệp một cách hiệu quả hơn.

2. Nên cho trẻ tự kỷ nghe nhạc gì?

2.1. Nhạc cổ điển

Nhạc cổ điển, đặc biệt là những tác phẩm có tiết tấu chậm, âm hưởng nhẹ nhàng của Mozart, Beethoven hay Bach, có khả năng làm dịu hệ thần kinh. Với trẻ tự kỷ dễ bị kích thích hoặc quá tải cảm xúc, nhạc cổ điển giúp giảm lo âu, ổn định nhịp thở và đưa trẻ vào trạng thái thư giãn sâu. 

Ngoài ra, nhạc cổ điển còn được cho là kích thích tư duy, tăng khả năng tập trung và hỗ trợ quá trình học tập. Ba mẹ có thể mở nhạc vào các thời điểm cố định như giờ học, giờ thư giãn hoặc trước khi đi ngủ để tạo thói quen tốt cho trẻ.

Cho trẻ tự kỷ học và nghe các loại nhạc cổ điển

2.2. Nhạc thiên nhiên

Âm thanh thiên nhiên như tiếng suối chảy, gió thổi, chim hót hay tiếng mưa rơi mang lại cảm giác an toàn, gần gũi và giúp trẻ bình tĩnh hơn. Loại nhạc này đặc biệt phù hợp với những trẻ nhạy cảm với âm lượng lớn hoặc tiếng động phức tạp. 

Sự đơn giản, mạch âm ổn định và không có thay đổi đột ngột giúp trẻ cảm thấy dễ chịu. Nhạc thiên nhiên thường được dùng trong các buổi trị liệu để giúp trẻ ổn định cảm xúc trước khi bắt đầu các hoạt động tương tác hay giáo dục.

2.3. Nhạc thiếu nhi

Đây là thể loại quen thuộc, dễ nghe và gần gũi với trẻ. Giai điệu tươi vui, lời bài hát đơn giản giúp trẻ học từ mới, phát triển vốn từ và tăng khả năng ghi nhớ. Nhạc thiếu nhi cũng giúp trẻ hòa nhập nhanh hơn trong các hoạt động nhóm, vì trẻ có xu hướng bắt chước hành động và lời bài hát. Tuy nhiên, ba mẹ nên chọn những bài có tiết tấu chậm, tránh nhạc thiếu nhi remix hoặc nhạc dồn dập vì có thể khiến trẻ bị kích thích quá mức.

2.4. Nhạc trị liệu

Nhạc trị liệu (Music Therapy) được sáng tạo và sắp xếp bởi các chuyên gia để tác động trực tiếp đến cảm xúc và hành vi của trẻ. Loại nhạc này thường có cấu trúc âm thanh được thiết kế để điều hòa nhịp tim, giảm căng thẳng và hỗ trợ cải thiện kỹ năng giao tiếp. 

Một số bản nhạc trị liệu còn giúp tăng khả năng tập trung, giảm hành vi lặp lại hoặc kích động. Ba mẹ có thể tra cứu các playlist chuyên biệt cho trẻ tự kỷ được xây dựng bởi các nhà trị liệu âm nhạc.

Nhạc trị liệu được thiết kế riêng cho trẻ tự kỷ

2.5. Nhạc không lời

Nhạc không lời mang lại không gian âm nhạc nhẹ nhàng mà không gây xao nhãng bởi lời hát. Đây là lựa chọn phù hợp cho trẻ cần sự tập trung khi thực hiện nhiệm vụ như học bài, xếp hình, tô màu. Những giai điệu piano, guitar hoặc violin với tiết tấu đều đặn giúp trẻ cảm thấy thư thái và tăng tính tập trung. Nhạc không lời cũng rất hữu ích cho những trẻ nhạy cảm với ngôn ngữ, giúp trẻ làm quen với âm thanh mà không bị quá tải bởi nội dung lời.

2.6. Nhạc phim hoạt hình

Âm nhạc trong các phim hoạt hình thường có giai điệu dễ nhớ, vui tươi và gần gũi. Trẻ tự kỷ thường phản hồi tốt với loại nhạc này vì chúng gợi hình ảnh quen thuộc, từ đó giúp trẻ tăng khả năng chú ý và kết nối cảm xúc. Những bài hát trong các phim như Frozen, Coco, Moana… không chỉ mang lại năng lượng tích cực mà còn hỗ trợ trẻ luyện khả năng bắt chước âm thanh, từ ngữ và biểu cảm.

2.7. Nhạc đồng dao

Đồng dao Việt Nam với nhịp điệu lặp lại và lời hát đơn giản là lựa chọn tuyệt vời cho trẻ tự kỷ. Sự quen thuộc, vui nhộn và dễ nhớ của đồng dao giúp trẻ cải thiện kỹ năng ngôn ngữ và tương tác xã hội. Việc hát đồng dao cùng ba mẹ hoặc nhóm bạn giúp trẻ luyện nhịp điệu, phát âm và tăng khả năng kết nối. Ngoài ra, đồng dao tạo cảm giác gần gũi với văn hóa, giúp trẻ xây dựng nền tảng nhận thức phong phú hơn.

Nhạc đồng dao Việt Nam có nhịp đơn giản, lặp lại nên rất phù hợp cho trẻ tự kỷ

3. Phương pháp dạy trẻ tự kỷ nghe nhạc trong môi trường giáo dục

3.1. Dạy trẻ nghe nhạc qua các hoạt động nhóm

Các hoạt động nhóm giúp trẻ tự kỷ làm quen với âm nhạc trong môi trường có tính tương tác. Giáo viên có thể tổ chức các trò chơi âm nhạc đơn giản như chuyền nhạc, vỗ tay theo nhịp, hát theo nhóm hoặc dùng nhạc cụ gõ. 

Các hoạt động này không chỉ tăng sự chú ý, tập trung mà còn giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp xã hội, học cách chờ đợi, bắt chước và hợp tác với bạn bè. Khi trẻ được tham gia đều đặn, cảm giác lo âu giảm dần và sự tự tin cũng tăng lên thông qua quá trình hòa nhập cùng nhóm.

3.2. Tạo cơ hội cho trẻ thể hiện bản thân qua âm nhạc

Âm nhạc là một kênh biểu đạt cảm xúc mạnh mẽ, đặc biệt phù hợp với trẻ tự kỷ – những trẻ đôi khi gặp khó khăn khi nói hoặc thể hiện nhu cầu. Giáo viên có thể cho trẻ lựa chọn bài hát yêu thích, tạo không gian để trẻ nhảy múa, hát hoặc sử dụng nhạc cụ nhằm thể hiện cảm xúc. 

Việc khuyến khích trẻ chủ động tham gia giúp trẻ phát triển khả năng tự nhận thức, tăng hứng thú học tập và xây dựng mối quan hệ tích cực giữa giáo viên và trẻ. Đây cũng là cách để giáo viên hiểu hơn về cảm xúc, sở thích và phản ứng âm nhạc của từng trẻ.

3.3. Can thiệp âm nhạc theo kế hoạch giáo dục cá nhân (IEP)

Trong môi trường giáo dục đặc biệt, âm nhạc có thể được tích hợp vào kế hoạch giáo dục cá nhân (IEP) để hỗ trợ từng trẻ theo mục tiêu cụ thể. Giáo viên và chuyên viên trị liệu sẽ lựa chọn loại nhạc, hoạt động âm nhạc phù hợp nhằm cải thiện kỹ năng giao tiếp, vận động, nhận thức hoặc cảm xúc. 

Ví dụ: Dùng nhạc để tăng sự chú ý, sử dụng giai điệu quen thuộc để dạy ngôn ngữ, hay dùng nhạc cụ giúp phát triển vận động tinh. Việc can thiệp có kế hoạch giúp theo dõi tiến bộ rõ ràng, đảm bảo mỗi hoạt động âm nhạc đều mang ý nghĩa hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ.

>>> Xem thêm:

• Tại sao trẻ tự kỷ hay vẫy tay? Có nên dừng hành vi lại không?
• Phương pháp ACC cho trẻ tự kỷ: Giải pháp hỗ trợ giao tiếp toàn diện và hiệu quả

Kết luận

Lựa chọn đúng thể loại nhạc và áp dụng âm nhạc phù hợp có thể mang đến nhiều thay đổi tích cực cho trẻ tự kỷ, từ việc giảm căng thẳng, tăng khả năng tập trung cho đến cải thiện tương tác xã hội. Âm nhạc không phải là phương pháp điều trị duy nhất, nhưng chắc chắn là một công cụ hữu ích giúp trẻ phát triển toàn diện hơn.

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương pháp điều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốc nhé!