Tế Bào Gốc Đa Năng

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: TS.BS Takaaki Matsuoka Viện trưởng Trung tâm tế bào gốc Helene

Tế bào gốc đa năng là những tế bào linh hoạt có khả năng biến đổi thành nhiều loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Đặc tính này mở ra những triển vọng tuyệt vời trong điều trị bệnh và tái tạo mô bị tổn thương. Phát triển tế bào gốc đa năng vì thế trở thành hy vọng mới cho con người trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và chinh phục khát vọng sống trường thọ trong tương lai.

Nội dung bài viết

---

1. Tế bào gốc đa năng là gì (multipotent stem cells)?

Trước hết chúng ta đi tìm hiểu tế bào gốc là gì, Tế bào gốc là loại tế bào có khả năng tăng sinh và biệt hóa thành tế bào chức năng. Dựa trên phạm vi tiềm năng biệt hóa, tế bào gốc được phân loại thành tế bào gốc toàn năng, đa năng, tế bào gốc vạn năng và đơn năng. Tế bào gốc đa năng là những tế bào chỉ từ một tế bào ban đầu có thể biệt hoá thành nhiều loại tế bào của cơ thể.

Tế bào gốc đa năng có khả năng biệt hoá đa dạng

Trong đó, các tế bào gốc đa năng có khả năng biệt hóa thành tất cả loại tế bào trong một dòng cụ thể. Loại tế bào này hoạt động như chiếc chìa khóa quan trọng trong quá trình phát triển, sửa chữa và bảo vệ mô.  Tế bào gốc đa năng tiếng anh là multipotent stem cells
Ví dụ về tế bào gốc đa năng, chúng ta có thể kể đến tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs) và tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic Stem Cells – HSCs). Chúng không có khả năng biệt hóa thành mọi loại tế bào trong cơ thể mà chỉ có thể biệt hóa thành một nhóm tế bào có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Chẳng hạn như tế bào gốc tạo máu sẽ biệt hóa thành tế bào máu hoặc tế bào miễn dịch, còn tế bào gốc trung mô sẽ biệt hóa thành tế bào xương, sụn hoặc tế bào mỡ.
Ngoài tế bào gốc đa năng, các nhà khoa học còn khám phá ra tế bào gốc đa năng giới hạn (oligopotent stem cells). Có tên gọi này vì chúng chỉ có thể biệt hóa thành một số loại tế bào giới hạn. Ví dụ các tế bào gốc máu dòng lympho có thể biệt hóa trở thành tế bào bạch cầu lympho T, bạch cầu lympho B. Vì có khả năng biệt hóa thấp nên tế bào gốc đa năng giới hạn cũng ít được quan tâm nghiên cứu. Hiện nay, thường chúng chỉ được ứng dụng trong điều trị vết thương và thẩm mỹ.

2. Tế bào gốc đa năng tìm thấy ở đâu trên cơ thể người

Tế bào gốc đa năng có thể tìm thấy ở nhiều nơi trên cơ thể người
Các tế bào gốc đa năng tồn tại khắp nơi trong cơ thể người trưởng thành. Cụ thể, chúng tồn tại trong tủy xương, mô mỡ, tủy răng, mô tim và nhiều nơi khác nữa. Cũng chính vì tính chất phân bố rộng rãi mà các nhà khoa học có thể tích cực lấy mẫu để chiết tách ra tế bào gốc đa năng phục vụ cho việc nghiên cứu và điều trị.

3. Ứng dụng của tế bào gốc đa năng

Các liệu pháp dựa trên tế bào gốc đa năng đã được thử nghiệm rộng rãi trong các nghiên cứu tiền lâm sàng giai đoạn cuối và các thử nghiệm lâm sàng nhằm cung cấp khả năng tái tạo cơ tim trong bệnh tim thiếu máu cục bộ và suy tim. Nhờ những thử nghiệm này, chúng ta có thể mở rộng hiểu biết về việc hỗ trợ điều trị bệnh tim song song với sử dụng máy điều hòa nhịp tim sinh học.
Thậm chí ngay cả với căn bệnh khó trị như ung thư, các nhà khoa học cũng đã khai phá tiềm năng của tế bào gốc đa năng vào trong điều trị. Cụ thể, ngày 29/6/2020, Viện nghiên cứu lý hóa Nhật Bản Riken và nhóm nghiên cứu Đại học Chiba đã công bố phương pháp điều trị ung thư đầu tiên trên thế giới bằng cách cấy ghép cho các bệnh nhân ung thư những tế bào miễn dịch NKT được tạo ra từ tế bào gốc đa năng. 

Tế bào gốc đa năng có thể tạo ra giác mạc nhân tạo cải thiện thị lực người bệnh

Ngày 29/8/2019, một nhóm nghiên cứu của Đại học Osaka cho biết đã thực hiện ca ghép đầu tiên tế bào giác mạc từ tế bào gốc đa năng nhân tạo. Nhóm nghiên cứu tin rằng chỉ qua một lần cấy ghép có thể mang lại hiệu quả suốt đời cho người bệnh.
Ngoài những ví dụ cụ thể bên trên, tế bào gốc đa năng còn được ứng dụng trong điều trị nhiều rối loạn khác nhau như chấn thương tủy sống, gãy xương, bệnh tự miễn, viêm khớp dạng thấp,...

4. Sự khác biệt của tế bào gốc đa năng so với tế bào vạn năng và tế bào toàn năng

Một điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất chính là tế bào gốc đa năng có tiềm năng biệt hóa thấp hơn so với tế bào gốc toàn năng và vạn năng. Do đó so với 2 loại tế bào gốc trên, tế bào gốc đa năng thường ít được biết đến hơn cả.
Tế bào gốc đa năng được xem như món quà từ khoa học dành cho con người bởi chúng mở ra một tương lai đầy hứa hẹn về khả năng điều trị bệnh và chống lão hoá toàn diện. Với sự phát triển không ngừng này, chúng ta hoàn toàn có thể đặt niềm tin rằng tế bào gốc đa năng trong tương lai sẽ giúp con người nâng cao chất lượng sống và gia tăng tuổi thọ một cách đáng kể.

Trên đây là những thông tin về tế bào gốc đa năng mà Mirai Care muốn chia sẻ tới bạn đọc. Hy vọng bài viết cung cấp thông tin hữu ích. Nếu bạn đang có nhu cầu khám chữa bệnh tại Nhật Bản, hãy liên hệ Mirai Care nhé.
—
Tài liệu tham khảo:

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28188938/
• https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/multipotent-stem-cell
• https://www.sigmaaldrich.com/VN/en/technical-documents/technical-article/cell-culture-and-cell-culture-analysis/stem-cell-culture/what-are-stem-cells