Bệnh ADHD là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, cách chẩn đoán & Trị liệu

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: BÁC SĨ TAKAHIRO HONDA (Pajili) Giám đốc Viện Nghiên cứu Điều trị Cấy ghép Tế bào Gốc Tokyo (TSRI)

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder - Rối loạn tăng động giảm chú ý) thường gặp ở trẻ nhỏ và kéo dài đến khi trưởng thành. Trong đó, tỷ lệ bé trai mắc ADHD cao hơn so với bé gái. Vậy, bệnh ADHD là gì? Dấu hiệu nhận biết và nguyên nhân ra sao? Có những cách chẩn đoán và trị liệu nào? Tất cả sẽ được Mirai Care giải đáp chi tiết trong bài viết dưới đây. 

1. Bệnh ADHD là gì?

Bệnh ADHD là gì? ADHD là một rối loạn thần kinh phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc trưng bởi tình trạng mất tập trung, có nhiều hành vi quá mức, mất kiểm soát, không phù hợp với độ tuổi. Các triệu chứng của bệnh có thể nhẹ, trung hoặc nặng. 

Đa số trẻ được chẩn đoán mắc bệnh ADHD ở độ tuổi từ 3 đến 7. Một vài trường hợp đặc biệt, ADHD không được chẩn đoán và phát hiện ra cho đến khi trưởng thành. Thông thường, các triệu chứng ADHD ở người lớn không rõ ràng như các triệu chứng ADHD ở trẻ em. 

Bệnh ADHD được bác sĩ chia thành 4 dạng chính dựa trên đặc điểm biểu hiện. Cụ thể:[1]

• Dạng thiếu chú ý (ADD):Trẻ thường dễ mất tập trung, khó duy trì sự chú ý khi học tập và sinh hoạt nhưng không quá hiếu động. 
• Dạng tăng động - bốc đồng:Trẻ có xu hướng bồn chồn, khó ngồi yên, hoạt động và nói liên tục. Ngoài ra, tính bốc đồng ở dạng này cũng thể hiện khá rõ thông qua việc ngắt lời, hành động vội vàng không suy nghĩ. Dạng này ít gặp ở trẻ nhỏ.
• Dạng kết hợp:Đây là sự kết hợp giữa dạng thiếu chú ý và dạng tăng động - bốc đồng, chiếm khoảng 70% trường hợp bệnh ADHD. 
• Dạng không xác định:Trẻ có các biểu hiện rõ rệt gây ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt nhưng không hoàn toàn phù hợp với tiêu chí chẩn đoán của ba dạng trên. Khi đó, chuyên gia tâm thần hoặc tâm lý sẽ chẩn đoán ở mức “không xác định”.

ADHD là một rối loạn thần kinh đặc trưng bởi tình trạng mất tập trung, mất kiểm soát hành vi

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị ADHD

Các dấu hiệu củabệnh ADHD là gìthường xuất hiện trước 12 tuổi, thậm chí một số trẻ đã có biểu hiện rõ ràng từ khi mới 3 tuổi. Mức độ triệu chứng có thể nhẹ, trung bình hoặc nặng và kéo dài đến khi trưởng thành. Tùy từng dạng rối loạn, bệnh nhân sẽ gặp các biểu hiện khác nhau:

TheoCẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5)của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, để được chẩn đoán dạng ADHD thiếu chú ý, trẻ phải có ít nhất 6 trong 9 biểu hiện sau, lặp lại thường xuyên:

• Không chú ý chi tiết, dễ mắc lỗi trong học tập hoặc công việc. 
• Khó duy trì sự tập trung khi tham gia các hoạt động.
• Có xu hướng không lắng nghe khi người khác nói chuyện.
• Không làm theo hướng dẫn, bỏ dở bài tập hoặc nhiệm vụ được giao.
• Gặp khó khăn trong việc tổ chức, quản lý thời gian, công việc bừa bộn.
• Né tránh những nhiệm vụ cần sự tập trung trí óc kéo dài.
• Thường xuyên làm mất đồ dùng quan trọng như giấy tờ, chìa khóa, ví, điện thoại.
• Dễ bị phân tâm.
• Hay quên các công việc thường ngày.

Với dạng tăng động - bốc đồng, dấu hiệu trẻ bị tăng động gồm các triệu chứng sau: 

• Bồn chồn, hay vặn vẹo trên ghế.
• Không thể ngồi yên trong môi trường học tập hoặc làm việc.
• Chạy nhảy, leo trèo ở nơi không phù hợp.
• Khó tham gia hoạt động giải trí một cách yên tĩnh.
• Nói liên tục, không kiểm soát.
• Trả lời vội trước khi nghe hết câu hỏi.
• Gặp khó khăn khi phải chờ đến lượt (ví dụ khi xếp hàng).
• Thường xuyên làm gián đoạn hoặc chen ngang vào hoạt động của người khác.

Khi các triệu chứng của cả thiếu chú ý và tăng động - bốc đồng cùng xuất hiện, tình trạng này được gọi làADHD dạng kết hợp. Theo DSM - 5, để chẩn đoán dạng này, người bệnh cần có ít nhất 12 hành vi, bao gồm tối thiểu 6 triệu chứng của thiếu chú ý và 6 triệu chứng của tăng động - bốc đồng.

Trẻ bị ADHD khó duy trì sự tập trung, né tránh các hoạt động,....

3. Nguyên nhân của bệnh ADHD là gì?

Nguyên nhân gây ra bệnh ADHD là gì cũng là thắc mắc của rất nhiều phụ huynh có con đang mắc bệnh này. Thực tế, chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh ADHD. Tuy nhiên, một vài yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ADHD gồm: 

• Di truyền:ADHD có tính chất di truyền trong nhiều gia đình, thậm chí vài nghiên cứu đã chỉ ra gen cũng có thể là một trong các yếu tố gây bệnh. Thông thường, trẻ mắc ADHD cũng có ba mẹ ruột hoặc anh chị em bị bệnh này. 
• Môi trường sống:Một số yếu tố môi trường nhất định có thể tác động và khiến bệnh ADHD phát triển. Điển hình như trẻ tiếp xúc với một số chất độc như thuốc lá, rượu, chì,... khi còn trong bụng mẹ.[1]
• Vấn đề trong giai đoạn phát triển:Trẻ bị mất cân bằng thần kinh ở não gây ảnh hưởng đến các vùng kiểm soát khả năng tập trung, lập kế hoạch và tổ chức. Ngoài ra, bị tổn thương não từ trong bụng mẹ hoặc hậu chấn thương nặng vùng đầu sau khi chào đời cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh ADHD ở trẻ. 

Thực tế, chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh ADHD

4. Các cách chuẩn đoán bệnh tăng động ADHD

Khi phụ huynh thắc mắcbệnh ADHD là gìvà làm sao để được chẩn đoán chính xác, việc cần thiết là đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá. Quá trình này được thực hiện bởi bác sĩ tâm lý, bác sĩ tâm thần, bác sĩ ngôn ngữ trị liệu hoặc bác sĩ nhi khoa phát triển.

Hiện nay chưa có xét nghiệm cụ thể nào để chẩn đoán bệnh ADHD. Thay vào đó, việc chẩn đoán bệnh này sẽ gồm các bước sau: 

• Khám sức khỏe tổng quát: Bác sĩ tiến hành kiểm tra thể chất để loại trừ các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự rối loạn tăng động giảm chú ý, chẳng hạn như rối loạn giấc ngủ, chấn thương não,.... Việc này giúp kết quả chẩn đoán đảm bảo tính chính xác cao hơn, không nhầm lẫn với những tình trạng y khoa khác. 
• Đánh giá tiền sử: Đây là một trong những tiêu chí quan trọng khi chẩn đoán bệnh ADHD. Bác sĩ hoặc chuyên gia sẽ hỏi về các vấn đề sức khỏe hiện tại, tiền sử phát triển từ nhỏ đến hiện tại và gia đình có ai từng mắc ADHD hoặc bị các rối loạn tâm thần khác hay không.
• Phỏng vấn lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi phụ huynh về thời điểm xuất hiện triệu chứng, bối cảnh xảy ra, mức độ ảnh hưởng đến học tập, sinh hoạt và các biến cố gia đình có thể liên quan. Đôi khi, bác sĩ gặp và quan sát trực tiếp hành vi của trẻ để đưa ra chẩn đoán lâm sàng.
• Thang đánh giá và bài kiểm tra tâm lý: Các thang đo lường hành vi ADHD như Conners, Vanderbilt,... và một vài bài kiểm tra tâm lý được áp dụng để thu thập dữ liệu khách quan. Điều này giúp củng cố nhận định lâm sàng và phân loại dạng rối loạn. 

Hiện nay chưa có xét nghiệm cụ thể nào để chẩn đoán bệnh ADHD

5. Trị liệu bệnh ADHD bằng tế bào gốc

Bên cạnh liệu pháp hành vi, thuốc hoặc can thiệp giáo dục, liệu pháp tế bào gốc cũng trở thành phương pháp tiềm năng để điều trị bệnh ADHD. Hiệu quả của liệu pháp tế bào gốc điều trị bệnh ADHD dao động từ 80% - 85%, khác nhau giữa mỗi người. Hầu hết trẻ em bắt đầu cảm thấy triệu chứng cải thiện sau 8 tuần điều trị bằng phương pháp này[2].Đặc biệt, hiệu quả cải thiện điều trị ADHD bằng tế bào gốc tủy xương có thể lên tới trên 90%, thậm chí có trẻ cải thiện hoàn toàn. 

Tế bào gốc khi được đưa vào cơ thể sẽ thay thế và sửa chữa những tế bào thần kinh bị tổn thương. Đồng thời, chúng có thể tiết ra các yếu tố tăng trưởng kích thích sự phát triển và tạo sự kết nối mới giữa những tế bào thần kinh. 

Tại Việt Nam, Mirai Care là đơn vị kết nối độc quyền của Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (Nhật Bản) chuyên điều trị cho trẻ tự kỷ bằng tế bào gốc. Với quy trình làm việc chuyên nghiệp, đội ngũ tư vấn tận tâm cùng chính sách bảo mật thông tin nghiêm ngặt, Mirai Care đồng hành cùng bạn trong suốt hành trình khám chữa bệnh, mang đến trải nghiệm y tế chuẩn mực và an toàn tại “đất nước mặt trời mọc”.

 Mirai Care là đơn vị kết nối độc quyền của Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo

Kết luận

Với những thông tin trong bài viết trên của Mirai Care, chắc hẳn bạn đã có lời giải đáp cho câu hỏi bệnh ADHD là gì và hiểu rõ hơn về dấu hiệu, nguyên nhân, cách chẩn đoán cùng cách trị liệu bệnh. Việc chẩn đoán sớm và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp người bệnh cải thiện đáng kể triệu chứng bệnh, từ đó nâng cao chất lượng học tập, công việc và hòa nhập cuộc sống. Đặc biệt, bên cạnh các liệu pháp truyền thống, những tiến bộ mới như trị liệu bằng tế bào gốc đang mở ra nhiều hy vọng trong việc cải thiện triệu chứng ADHD.  

Tài liệu tham khảo: 

[1]https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4784-attention-deficithyperactivity-disorder-adhd 

[2]https://www.advancells.com/understanding-the-potential-of-stem-cell-therapy-for-adhd/

Có thể bạn chưa biết:

Một bước ngoặt đáng kể trong điều trị tự kỷ, mở ra cánh cửa hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Miracare tự hào là cầu nối đưa bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ điều trị tại Viện nghiên cứu, điều trị cấy ghép tế bào gốc Tokyo (TSRI) - đơn vị tiên phong và duy nhất hiện tại điều trị bệnh tự kỷ bằng phương pháp này tại Nhật Bản.

Tại TSRI có hơn 500 trẻ mắc bệnh tự kỷ đã điều trị bằng liệu pháp này, hơn 95% bệnh nhân cải thiện đáng kể sau điều trị. Cùng tìm hiểu phương phápđiều trị tự kỷ bằng liệu pháp tế bào gốcnhé!