Liệu pháp tế bào gốc trong điều trị bệnh suy tim

Tác giả: Ngô Thị Thúy An , bài viết được tư vấn chuyên môn bởi: TS.BS Takaaki Matsuoka Viện trưởng Trung tâm tế bào gốc Helene

Các phương pháp điều trị suy tim truyền thống chỉ có thể làm chậm hoặc giảm bớt các triệu chứng bệnh. Câu hỏi được hàng triệu người quan tâm hiện nay là: tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim liệu có thể sửa chữa hoặc thay thế các tế bào tim bị hư hỏng hay không? Chia sẻ từ Viện Tim Mạch Việt Nam, Những nghiên cứu thử nghiệm đầu tiên trong việc ứng dụng tế bào gốc tự thân trong điều trị những bệnh nhân suy tim sau nhồi máu cơ tim cấp hay do bệnh cơ tim giãn vừa được thực hiện thành công

Nội dung bài viết

1.Tìm hiểu về bệnh suy tim

1.1. Suy tim là gì? 

Suy tim (hay còn được gọi là “suy tim sung huyết'” hoặc CHF) là một tình trạng mãn tính, xảy ra khi cơ tim trở nên quá yếu để bơm máu hiệu quả cho cơ thể. Nó cũng có thể xảy ra nếu tim trở nên quá cứng để có thể đổ đầy máu đúng cách, do đó không đủ máu được bơm đi khắp cơ thể. Kết quả là cơ bắp và các cơ quan khác không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng. Điều này có thể khiến chất lỏng tích tụ trong cơ thể và khiến người bệnh cảm thấy khó thở hoặc mệt mỏi. (1)

1.2. Nguyên nhân dẫn đến suy tim (2)

Nguyên nhân phổ biến nhất của suy tim là đau tim và bệnh tim mạch vành, nhưng cũng có nhiều nguyên nhân khác. Nhiều người bị suy tim phải sống chung với các bệnh lý lâu dài khác, chẳng hạn như bệnh phổi hoặc tiểu đường. 
Suy tim có thể phát triển do các tình trạng sức khỏe khác làm tim bạn bị tổn thương, suy yếu hoặc cứng lại, chẳng hạn như: 

• Tuổi già 
• Các bệnh mãn tính: chẳng hạn như bệnh tiểu đường, HIV và bệnh tuyến giáp 
• Bệnh tim mạch vành và đau tim  
• Tổn thương cơ tim (bệnh cơ tim): nguyên nhân có thể bao gồm nhiễm trùng, lạm dụng rượu và một số loại thuốc 
• Van tim bị lỗi (bệnh van tim)  
• Vấn đề về nhịp tim (loạn nhịp tim)  
• Bệnh tim bẩm sinh 
• Huyết áp cao  
• Viêm cơ tim 
• Mang thai – khiến tim bạn phải làm việc nhiều hơn bình thường

1.3. Dấu hiệu suy tim (3) 

Các dấu hiệu suy tim có thể từ nhẹ đến nặng. Ở giai đoạn đầu, bạn có thể gặp các triệu chứng giống cúm, bao gồm:

• Nhức mỏi cơ thể
• Mệt mỏi
• Sốt hoặc ớn lạnh
• Ăn mất ngon

Khi suy tim tiến triển nặng hơn, bạn có thể gặp các dấu hiệu rõ rệt hơn, bao gồm:

• Đau bụng: Đầy hơi hoặc no hơn sau khi ăn.
• Rối loạn hô hấp: Khó thở mọi lúc hoặc khi gắng sức. Bạn cũng có thể bị ho khi nằm.
• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ, ngủ không ngon giấc
• Tăng cân đột ngột: Bạn có thể tăng tới 2 pound (~ 1kg) chỉ sau một đêm.
• Sưng: Chất lỏng ứ đọng do tim bơm không đúng cách có thể dẫn đến sưng chân, mắt cá chân hoặc bàn chân (phù nề).

2. Vai trò của tế bào gốc trong điều trị suy tim (4)

Nhiều nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng đã cho thấy tế bào gốc có vai trò quan trọng và được xem là một bước tiến y học vượt bậc trong điều trị bệnh suy tim. Cụ thể: 

2.1. Cải thiện chức năng tim

Một số nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh rằng liệu pháp tế bào gốc có liên quan đến việc cải thiện chức năng tim. Ví dụ, một thử nghiệm lâm sàng với 80 bệnh nhân mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ cho thấy điều trị bằng tế bào gốc trung mô có liên quan đến sự cải thiện đáng kể về phân suất tống máu thất trái (LVEF), thước đo chức năng tim và giảm kích thước vùng nhồi máu mô tim (Zhang và cộng sự, 2015).

2.2. Giảm nguy cơ tác dụng phụ

Liệu pháp tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim có thể làm giảm nguy cơ mắc các tác dụng phụ nghiêm trọng về tim mạch (MACE) ở bệnh nhân mắc bệnh tim mạch. Một đánh giá có hệ thống gồm 11 thử nghiệm lâm sàng với 647 bệnh nhân cho thấy điều trị bằng tế bào gốc trung mô có liên quan đến việc giảm đáng kể MACE (Chung và cộng sự, 2017).

2.3. Thúc đẩy sửa chữa và tái tạo mô

Một trong những lợi ích tiềm năng chính của liệu pháp tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim là khả năng thúc đẩy sửa chữa và tái tạo mô, có thể phục hồi chức năng tim và cải thiện kết quả của bệnh nhân. Một nghiên cứu trên mô hình chuột bị nhồi máu cơ tim cho thấy điều trị bằng tế bào gốc trung mô có nguồn gốc từ tủy xương có liên quan đến sự gia tăng số lượng mạch máu mới và cải thiện chức năng tim (Luo và cộng sự, 2007) .

2.4. Cải thiện lưu lượng máu đến tim

Liệu pháp này có thể cải thiện lưu lượng máu đến tim và giảm viêm, điều này có thể giúp ngăn ngừa tổn thương thêm ở lõi. Một thử nghiệm lâm sàng với 40 bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp tính cho thấy điều trị bằng tế bào đơn nhân có nguồn gốc từ tủy xương có liên quan đến sự cải thiện tưới máu cơ tim (lưu lượng máu đến cơ tim) (Lopez-Lopez và cộng sự, 2012).

3.Các loại tế bào gốc được sử dụng để điều trị suy tim (5)

Tế bào gốc trung mô đã cho thấy nhiều hứa hẹn là phương pháp điều trị tiềm năng cho các bệnh tim mạch. Những tế bào gốc này, được tìm thấy trong mô liên kết xung quanh dây rốn, đã được chứng minh là có khả năng tăng sinh cao và khả năng biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau, bao gồm cả tế bào cơ tim của con người (Zhang và cộng sự, 2017).
Một số loại tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim khác đã được nghiên cứu, bao gồm:

• Tế bào gốc trưởng thành: Tế bào gốc trưởng thành được tìm thấy trong các mô khác nhau trên khắp cơ thể và có thể biệt hóa thành nhiều loại tế bào. Chúng có thể được lấy từ các nguồn như mô dây rốn, tủy xương, máu tuần hoàn và mô mỡ. Tế bào gốc trưởng thành đã được chứng minh là có khả năng biệt hóa thành tế bào cơ tim và mạch máu, khiến chúng trở một trong những tế bào gốc tiềm năng nhất để sử dụng trong tái tạo tim. 
• Tế bào gốc đa năng cảm ứng (iPSC): iPSC là một loại tế bào gốc được tạo ra bằng cách tái lập trình các tế bào trưởng thành về trạng thái không phân biệt, cho phép chúng biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể. Cũng đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng iPSC có khả năng biệt hóa thành tế bào cơ tim và các loại tế bào khác, có ý nghĩa quan trọng trong điều trị suy tim.  
• Tế bào gốc phôi: Tế bào gốc phôi có nguồn gốc từ khối tế bào bên trong của phôi nang, giai đoạn rất sớm của sự phát triển phôi. Chúng có thể biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể và đã được nghiên cứu về khả năng sử dụng trong tái tạo tim. Tuy nhiên, việc sử dụng tế bào gốc phôi gây ra những lo ngại về mặt đạo đức do nguồn gốc của chúng và sự phá hủy phôi. 

4. Phương pháp đưa tế bào gốc vào cơ thể điều trị suy tim (6)

Những nghiên cứu thử nghiệm đầu tiên trong việc ứng dụng tế bào gốc tự thân điều trị bệnh nhân suy tim sau nhồi máu cơ tim cấp hay do bệnh cơ tim giãn vừa được thực hiện thành công bước đầu trên 50 bệnh nhân tại Viện Tim mạch Quốc gia đã mở thêm cánh cửa mới cho những người bị mắc căn bệnh gây tử vong hàng đầu thế giới. Hồi sinh nhịp đập của trái tim mang đến hạnh phúc cho người bệnh chính là động lực thôi thúc những người thầy thuốc chuyên khoa tim mạch đang hàng ngày hàng giờ nỗ lực chinh phục đỉnh cao y học.

Các bác sĩ đang thử nghiệm một số phương pháp khác nhau để cung cấp tế bào gốc cho con người:

• Tiêm vào cơ tim: Thường thì quá trình này được thực hiện trong một thủ thuật phẫu thuật tim hở, phẫu thuật bắc cầu hoặc cấy máy điều hoà nhịp tim. Nhờ quá trình này, tế bào gốc có thể được đưa trực tiếp vào vùng bị tổn thương của cơ tim, giúp khôi phục các tế bào tim bị hư hỏng và tăng cường chức năng tim 
• Truyền tế bào gốc qua động mạch vành: Một ống thông đưa tế bào vào động mạch vành của bệnh nhân. Ống này được dẫn từ mạch máu lớn ở háng và luồn qua tim, cho phép tế bào gốc đi vào các vùng tổn thương của tim. Phương pháp này giúp cung cấp tế bào gốc trực tiếp vào các vùng cần điều trị. 
• Tiêm tế bào gốc qua tĩnh mạch: Một cách tiếp cận khác là tiêm tế bào gốc trực tiếp vào huyết quản thông qua một kim được đặt trong tĩnh mạch. Qua phương pháp này, tế bào gốc có thể truyền vào hệ tuần hoàn máu của bệnh nhân, từ đó được phân phối đến các vùng tổn thương của cơ tim. Phương pháp này đơn giản hơn so với phẫu thuật và có thể được thực hiện trong môi trường lâm sàng. 

5. Nghiên cứu điều trị suy tim bằng tế bào gốc

Tế bào gốc có tác dụng tái tạo mô tim thông qua một quá trình gọi là biệt hóa, trong đó chúng phát triển thành các loại tế bào chuyên biệt như tế bào cơ tim hoặc mạch máu. Quá trình này xảy ra để đáp ứng với các tín hiệu từ môi trường vi mô địa phương, bao gồm các yếu tố tăng trưởng và protein ma trận ngoại bào (Murry et al., 2008).

Khi tế bào gốc đã biệt hóa thành tế bào cơ tim, chúng có thể tích hợp vào các mô xung quanh và góp phần vào sự phát triển và tái tạo tế bào sửa chữa mô. Quá trình này được cho là xảy ra thông qua việc hình thành các mạch máu mới và sản xuất các yếu tố tăng trưởng kích thích sự tăng sinh và biệt hóa của các tế bào xung quanh (Murry et al., 2008).

Ngày càng có nhiều bằng chứng từ cả mô hình động vật và nghiên cứu trên người chứng minh khả năng của tế bào gốc để điều trị suy tim. Ví dụ, như đã đề cập bên trên, một nghiên cứu trên mô hình chuột bị nhồi máu cơ tim (đau tim) cho thấy điều trị bằng tế bào gốc trung mô có nguồn gốc từ tủy xương có liên quan đến việc tăng số lượng mạch máu mới và cải thiện chức năng tim (Luo và cộng sự, 2007).

Nhìn chung, việc sử dụng tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim có tiềm năng đáng kể như một giải pháp thay thế đầy hứa hẹn cho các phương pháp điều trị bệnh tim truyền thống.

6. Những rủi ro của liệu pháp tế bào gốc trong điều trị bệnh suy tim

Có một số rủi ro nhất định đối với việc sử dụng tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim, bao gồm:

• An toàn: Một trong những rủi ro chính trong việc sử dụng tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim là đảm bảo sự an toàn của chúng. Có nguy cơ xảy ra các tác dụng phụ, bao gồm đào thải miễn dịch, khi sử dụng một số loại tế bào gốc (có nguồn gốc từ máu) sau khi cấy ghép (Murry và cộng sự, 2008).
• Vận chuyển: Rủi ro khác là phát triển các phương pháp hiệu quả để đưa tế bào gốc đến vị trí tổn thương của tim. Các phương pháp phân phối hiện tại, chẳng hạn như tiêm hoặc phân phối qua ống thông, có thể không đủ để đảm bảo đủ tế bào gốc đến được vị trí tổn thương (Murry và cộng sự, 2008).
• Sự biệt hóa: Làm sao để đảm bảo rằng các tế bào gốc, chẳng hạn như tế bào cơ tim, biệt hóa thành loại tế bào mong muốn sau khi cấy ghép. Trong khi một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng tế bào gốc có thể biệt hóa thành tế bào cơ tim trong tim thì hiệu quả của quá trình này lại thấp. Nó có thể khác nhau tùy thuộc vào loại tế bào gốc cụ thể và môi trường vi mô (Murry và cộng sự, 2008).
• Những lo ngại về đạo đức: Việc sử dụng tế bào gốc phôi để nghiên cứu và trị liệu đặt ra các vấn đề về đạo đức do nguồn gốc của chúng và sự phá hủy phôi trong quá trình thu mua (McLaren và cộng sự, 2007).

Mặc dù tế bào gốc có tiềm năng đáng kể trong việc tái tạo mô tim bị tổn thương nhưng vẫn cần phải giải quyết nhiều rủi ro và hạn chế để phát huy hết tiềm năng của chúng.

7. Các ca điều trị bệnh suy tim thành công tại Việt Nam

Năm 2018, Viện Tim Mạch Quốc Gia đã thực hiện một ca can thiệp điều trị suy tim do bệnh mạch vành bằng tế bào gốc do PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng (Tổng thư kí Hội Tim mạch Việt Nam) tiến hành. Bệnh nhân được điều trị là ông Đặng Vũ S. (58 tuổi – Lạc Long Quân – Hà Nội).

Tháng 6/2016, ông S. được chẩn đoán bệnh mạch vành và được đặt stent nhánh liên thất trước vào tại một bệnh viện địa phương. Tuy nhiên, sau khi ra viện, ông liên tục có những đợt suy tim phải tái nhập viện nhiều lần nhưng vẫn không thể điều trị triệt để. Thời gian gần đây, tình trạng suy tim nặng hơn, gây khó khăn cho sinh hoạt cá nhân thường ngày. Tháng 9/2017, ông đến bệnh viện Đông Đô khám. Sau khi thăm khám, làm xét nghiệm máu, điện tâm đồ và siêu âm tim, ông được chẩn đoán Suy tim do bệnh mạch vành – Suy thận – Đái tháo đường. Các bác sĩ xác định tình trạng suy tim của ông rất nặng, chức năng tim chỉ còn bằng 1/3 người bình thường. Sau khi hội chẩn, các bác sĩ tại bệnh viện này đã quyết định tiến hành áp dụng phương pháp điều trị tế bào gốc cho ông.

Năm 2017, Bác Trần Văn Anh ở số 3 ngõ Huế, TP. Hà Nội cũng đã được sử dụng liệu pháp ghép tế bào gốc để điều trị vùng cơ tim bị tổn thương. Trước đó, bác Anh bị nhồi máu cơ tim cấp với chức năng cơ tim (EF) đạt xấp xỉ 30% (bằng 1/4 so với người bình thường). Các bác sĩ tiến hành đặt stent nong 2 nhánh mạch vành và dùng thuốc phối hợp nhưng cơ tim vẫn hoạt động kém, phân số tống máu thấp và có dấu hiệu suy tim. Nếu tình trạng không được cải thiện, bệnh nhân sẽ nguy hiểm tới tính mạng. Sau ghép 3 tháng, 6 tháng, 1 năm và hiện giờ 6 năm các bác sĩ không phát hiện sự đào thải của tế bào gốc nào. Chỉ số tống máu trở về gần như bình thường. 

Theo viện tim mạch Việt Nam, Ngoài anh Bình, bác Anh còn hơn 50 bệnh nhân khác đã được điều trị bằng liệu pháp tế bào gốc. Kết quả này có đối chứng với 50 bệnh nhân có cùng triệu chứng nhưng không thực hiện ghép tế bào gốc. Kết quả cho thấy, chức năng hoạt động của tim trên 50 bệnh nhân được điều trị ghép tế bào gốc cải thiện tốt hơn so với 50 bệnh nhân không được ghép.

8. Kết luận

Tóm lại, tế bào gốc để điều trị bệnh suy tim là một liệu pháp đầy hứa hẹn. Nó có khả năng sửa chữa, thay thế và tái tạo các tế bào tim bị tổn thương, đem lại hi vọng mới cho hàng triệu bệnh nhân mắc các bệnh về tim mạch như suy tim, bệnh động mạch vành. Trên đây là những thông tim Mirai Care chia sẻ từ kiến thức, kinh nghiệm và hiểu biết từ đội ngũ tác giả, chuyên gia của chúng tôi. Để chẩn đoán và có phác đồ điều trị cụ thể và phù hợp nhất hãy liên hệ tới Mirai Care, các bác sĩ tại Nhật Bản mà Mirai Care liên kết, sẽ tư vấn giúp bạn.

Khách hàng muốn tìm hiểu thêm thông tin hoặc nhận tư vấn từ đội ngũ chuyên gia y tế hàng đầu về tế bào gốc điều trị suy tim tại Nhật Bản, vui lòng liên hệ 18008144 để được Mirai Care tư vấn và kết nối tới các bệnh viện uy tín tại Nhật Bản. Chúng tôi đồng hành cùng khách hàng trong hành trình bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống